نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی

3 دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

ادبیات اقتصادی از ابعاد مختلفی توسعه مالی را مورد موشکافی قرار داده است؛ در این راستا، آنچه در خصوص نظام‌های مالی بانک‌محور اهمیت می‌یابد، توزیع تسهیلات اعطایی بین بخش‌های اقتصادی است. در واقع در بازارهای غیررقابتی با ویژگی اطلاعات ناقص و ناکامل هر نوع توزیع تسهیلات که برمبنای حداکثرسازی سود بانک‌ها صورت می‌گیرد لزوما به حداکثرسازی منافع جمعی منجر نمی‌شود و می‌تواند تبعات منفی برای کلیت جامعه داشته باشد. با توجه به این موضوع، مقاله حاضر به دنبال بررسی نقش توزیع تسهیلات بانکی بین بخش‌های اقتصادی بر رشد اقتصادی در ایران است. برای این منظور، با استفاده از داده‌های سری زمانی 1363-1394 و روش خودهمبسته با وقفه توزیعی (ARDL) بهره جسته است. نتایج نشان می‌دهد ضریب لگاریتم شاخص توسعه مالی (نسبت مانده تسهیلات کل به تولید ناخالص داخلی) در کوتاه‌مدت و بلندمدت مثبت و معنادار حاصل شده است که نشانگر نقش مثبت توسعه مالی در رشد اقتصادی است. در طرف مقابل ضریب لگاریتم شاخص نسبت مانده تسهیلات تولیدی به غیرتولیدی نیز در کوتاه‌مدت و بلندمدت مثبت و معنادار حاصل شده‌ است که نشان‌دهنده اثر مثبت تسهیلات تولیدی است. به بیان دیگر، افزایش تسهیلات بانکی (نسبت به GDP) اثر مثبت روی رشد اقتصادی دارد، اما هرچه گرایش این تسهیلات به سمت تسهیلات تولیدی باشد، رشد اقتصادی بیشتر تحت تاثیر مثبت قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها

ابراهیمی، بهنام و محمد واعظ برزانی و رحیم دلالی اصفهانی و مجید فخار (1395)، «مطالعه تجربی تاثیر توسعه کیفی نظام مالی بر رشد اقتصادی ایران»، فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، شماره 22، صص 71-84.
ابراهیمی، سجاد (1393)، «اثر ساختار نظام مالی بر رشد اقتصادی»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، شماره 2، صص 117-134.
ازوجی، علاءالدین و سیما تمنایی‌فر (1390)، «بررسی اثرات توسعه واسطه‌گری‌های مالی بر رشد اقتصادی ایران، رویکرد ترکیبی با استفاده از الگوی خودهمبسته با وقفه توزیعی (ARDL)»، فصلنامه پول و اقتصاد، شماره 6، صص 70-108.
امام‌ وردی، قدرتالله و مهدی فراهانی و فاطمه شقاقی (1390)، «بررسی تطبیقی اثر گسترش بازارهای مالی بر رشد اقتصادی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه با روش داده‌های تلفیقی 1975-2008»، فصلنامه علوم اقتصادی، شماره 15، صص 45-72.
حشمتی مولایی، حسین (1383)، «عوامل موثر بر توسعه مالی در نظام بانکداری ایران»، پژوهشنامه اقتصادی، پژوهشکده امور اقتصادی، شماره 2، صص 55-88.
ختایی، محمود(1378)،  گسترش بازارهای مالی و رشد اقتصادی، تهران: انتشارات موسسه تحقیقات پولی و بانکی.
ختایی، محمود و رویا سیفی‌پور (1379)، «نقش منابع مالی بلندمدت در رشد اقتصادی ایران»، پژوهش‌های اقتصادی، شماره 3، صص 107-134.
شاکری، عباس (1395)، مقدمه‌ای بر اقتصاد ایران، تهران: انتشارات رافع.
شیوا، رضا؛ (1380)، «اثر تامین مالی در درازمدت بر رشد و توسعه اقتصادی در ایران»، اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره 9، صص 33-65.
عظیمی، حسین (1383)، مدارهای توسعه نیافتگی در اقتصاد ایران، تهران: انتشارات نشر نی.
کازرونی، علیرضا (1382)، «رابطه بین توسعه مالی و رشد اقتصادی: تجربیات ایران»، مجموعه مقالات سیزدهمین کنفرانس سیاستهای پولی و ارزی، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، صص 114-97.
کمیجانی، اکبر و محمد نادعلی (1386)، «بررسی رابطه علی تعمیق مالی و رشد اقتصادی در ایران»، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 11، صص 23-47.
متوسلی، محمود (1388)، توسعه اقتصادی: مفاهیم، مبانی نظری، نهادگرایی و روش‌شناسی، تهران: انتشارات سمت.
مجتهد، احمد (1387)، پول و بانکداری و نهادهای مالی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
محمدی، تیمور (1390)، «خطای متداول در کاربرد مدل‌های سری‌زمانی: کاربرد نادرست مدل ARDL (مدل خودرگرسیونی و توزیع با وقفه)»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 37، صص 163-183.
معماریان، عرفان، محمدرضا محجوب و سوده حسن‌پور (1391)، «آزمون دیدگاه طرف عرضه و طرف تقاضا در توسعه بازارهای مالی»، پژوهشنامه اقتصاد و کسب و کار، شماره 1، صص 33-41.
نظیفی، فاطمه (1383)، «توسعه مالی و رشد اقتصادی در ایران»، پژوهشنامه اقتصادی، پژوهشکده امور اقتصادی، سال چهارم، شماره 3، صص 97-130.
والی نژاد، مرتضی (1384)، مجموعه قوانین و مقررات ناظر بر بانک ها و موسسه‌های اعتباری، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
هیبتی، فرشاد و نازی محمدزاده اصل (1383)، «ارزیابی آثار توسعه نظام مالی بر تشکیل سرمایه و رشد اقتصادی»، پژوهشنامه اقتصادی، شماره 15، صص 197-238.
 
Aghion, Ph., G. M., Angeletos, A. Banerjee  and K. Manova (2010), “Volatility and Growth: Credit Constraints and the Composition of Growth”, Journal of Monetary Economics, Vol. 57, No. 3, PP. 246–265.
Ahmad, S, J. Horner and R. Rafiq (2008), “Financial Developmentv and Economic Growth: Experiences of Selected Development Economic”, Review of Applied Economics, Vol. 4, Issue 1-2.
 Allen, F. and D. Gale (1998), “Optimal Financial Crisis”, Journal of Finane, Vol. 53, No. 4, PP. 84-1245.
Allen, Donald and L. Ndikumana (2000), “Financial Intermediation and Economic Growth in Southern Africa”, Journal of African Economics, Vol. 9, No. 2, PP. 132-160.
Ang, J. B. and W. J. McKibbin (2007), “Financial Liberalization, Financial Sector Development and Growth: Evidence from Malaysia”, Journal of Development Economics, Vol. 84, Issue 1, PP. 215-233
Chou, Y. K. (2010), “Modeling Financial Innovation and Economic Growth: Why the Financial Sector Matters to the Real Economy”, The Journal of Economic Education, Vol. 38, No. 1, PP. 78-90.
Fase, M.M.G. and R.C.N. Abma (2003), “Financial Environment and Economic Growth in Selected Asian Countries”, Journal of Asian Economics, Vol. 14, Issue 1, PP. 11-21.
Goldsmith, R. W. (1969), “Financial Structure and Development”, New Haven, CT: Yale University Press.
Jung, Woo S (1986), “Financial Development and Economic Growth: International Evidence”, Economic Development and Cultural Change, Vol. 34, No. 2, PP. 333-346.
King, R. G. and R. Levine (1993), Financial Intermediation and Economic Developmen, in: Financial Intermediation in the Construction of Europe, (EDS) C. Mayer and X. Vives, London: Centre for Economic Policy Research, PP. 156-189.
Levine, Ross (2004), Finance and Growth: Theory and Evidence, Carlson School of Management, University of Minnesota and the NBER.
Lucas, R. (1988), “On the Mechanics of Economic Development,” Journal of Monetary Economics, Vol. 22, No.1, PP. 3–42.
Narayan, P. K. (2005). The Saving and Investment Nexus for China: Evidence from Cointegration Tests, Applied Economics, Vol. 37, No. 17, PP. 1979–1990.
Narayan, P. K., and Smyth, R. (2005), “Temporal Causality and the Dynamics of Exports, Human Capital and Real Income in China”, International Journal of Applied Economics, Vol. 1, No.1, PP. 24-45.
Patrick, H. T (1966), “Financial Development and Economic Growth in Underdeveloped Countries”, Economic Development and Cultural Change, Vol. 14, No. 2, PP. 174-189.
Pesaran, M. Hashem and Bahram Pesaran (1997), “Working with Microfit 4.0: Interactive Econometric Analysis”, Oxford, Oxford University Press.
Pesaran, M., Y. Shin and R. Smith (2000), “Bounds Testing Approach to the Analysis of Level Relationship”, Cambridge Working Papers in Economics, No. 9907.
Pesaran, M., Y. Shin and R. Smith. (2001), “Bounds Testing Approach to the Analysis of Level Relationship”, Journal of Applied Econometrics, Vol. 16, No. 4, PP. 289-326.
Pesaran, M. H. and Y Shin. (1996), “Cointegration and Speed of Convergence to Equilibrium”, Journal of Econometrics, Vol. 71, No.3, PP. 117-143.
Rajan, R. G and L. Zingales (2003), Saving Capitalism from the Capitalists, New York, NY: Random Hause.
Ritab S. Al-Khouri (2007), “Financial Sector Development and Sustainable Economic Growth in Regionally Co-Integrated Emerging Markets”, Advances in Financial Economics, Vol. 98, No. 12, PP. 345-360.
Schumpeter, J. A. (1934), The Theory of Economic Development, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Stiglitz and Murdock, (1993), The Effect of Financial Repression in an Economy with Positive Real Rates, Background Paper for World Bank, Policy Research Department, Washington, D.C.