نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استاد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
با توجه به اهمیت سازوکارهای تخصیص منابع در بهبود عملکرد و احراز ناکارآمدی سازوکارهای متعارف، این مقاله به‌دنبال کاربست یک روش چندمرحله‌ای مشخص در چارچوب تحلیل‌ها و شبیه‌سازی آماری است که از مسیر آن، سازوکار تخصیص منابع مناسب شناسایی می‌شود. در این راستا، الگوهای تحلیل پوششی داده‌ها و شاخص تغییرات بهره‌وری مالم‌کوئیست همراه با پنج مجموعه داده‌های آماری مختلف از عرصه آموزش عالی در قالب الزامات علمی-فنی استفاده شده‌اند؛ نخست وضعیت کارایی با الگوهای تحلیل پوششی داده‌ها اندازه‌گیری شده، سپس متناسب با شرایط کارایی کامل، منابع بین واحدها تخصیص یافته و در نهایت آثار آن روی تغییرات بهره‌وری با شاخص مالم‌کوئیست ارزیابی شده است. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهند که 1- ناکارایی زیاد، پدیده غالب در همه واحدها و مجموعه‌های آماری است. 2- تخصیص مجدد منابع، باعث تغییر ملموس در عملکرد می‌شود و شدت بهبود عملکرد به درجه ناکارآمدی و وسعت آن به نوع سازوکار تخصیص منابع وابسته است و 3- بر مبنای تامین همزمان حداکثر کارایی و ارتقای بهره‌وری، سازوکار تخصیص کارایی‌محور به عنوان مناسب‌ترین سازوکار شناسایی شده است. به این ترتیب، به لحاظ روشی، بهبود و رشد همزمان کارایی و بهره‌وری به عنوان یک ملاک اساسی برای شناسایی سازوکار مناسب پیشنهاد می‌شود که از کاربست شبیه‌سازی آماری چندمرحله‌ای مبتنی بر الگوهای پوششی داده‌ها و شاخص تغییرات بهره‌وری مالم‌کوئیست حاصل شده است.
کلیدواژه‌ها
آزاد، الهه؛ کتابی، سعیده؛ سلطانی، ایرج و باقرزاده، مجید. (1390). تحلیل کارایی و تخصیص منابع به بخش‌های مختلف بیمارستان شریعتی اصفهان با استفاده از تحلیل پوششی داده‌ها، مدیریت اطلاعات سلامت، ویژه نامه اقتصاد سلامت، (8) 7. 947-938.
انتظاری، یعقوب و محجوب، حسن. (1392). انتخاب سازکار و روش مناسب برای تخصیص منابع عمومی به آموزش عالی، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 19 (2)، 49-68.
امامی‌میبدی، علی؛ خوشکلام خسروشاهی؛ موسی، و مهدوی، روحالله. (1390). کارایی و بهره‌وری از دیدگاه اقتصادی. تهران: انتشارت دانشگاه علامهطباطبایی.
جلالی، امالبنین؛ نصراللهی، زهرا و هاتفی مجومرد، مجید. (1398). اثر کمک در فعالیت تیمی بر چرخش انگیزههای فردی: رهیافت اقتصاد آزمایشگاهی در قالب یک بازی پویا. فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، 73 (19)، 205-175.
دباغ، رحیم و جواهریان، لیلا. (1395). بهره‌وری واحدهای آموزشی و پژوهشی در دانشگاه‌های جامع دولتی ایران، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 22 (2)، 123-99.
شفیعی، مرتضی و انگاشته، بلقیس. (1395). تخصیص بهینه منابع انسانی به پایگاه‌های اورژانس با استفاده از مدل تحلیل پوششی داده‌های متمرکز، پژوهش‌های مدیریت منابع سازمانی، 1 (6)، 132-105.
عباسپور، عباس؛ کرامتی تولایی، محمدمهدی؛ رحیمیان، حمید و جهانگرد، اسفندیار. (1398). اعتباربخشی الگوی تامین مالی نظام آموزش عالی ایران. فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، 74 (19)، 200-165.
فلاح‌نژاد، رضا و داوودی، علیرضا. (1389). تخصیص منابع به گروه بهینه با استفاده از تحلیل پوششی داده‌ها. پژوهشگر (فصلنامه مدیریت)، 19 (7)، 87-80.
گرایی‌نژاد، غلامرضا. (1399). مقالههایی در باره بودجه و کاربردهای آن در ایران. تهران: انتشارات پرچین.
نادری، ابوالقاسم. (1394). مالیه آموزش. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
نادری، ابوالقاسم. (1396). اندازه‌گیری شاخص بهره‌وری مالم‌کوئیست واحدهای دانشگاهی با رویکرد چندسطحی. گزارش طرح پژوهشی. دانشگاه تهران.
نادری، ابوالقاسم. (1397). تحلیل و ارزیابی کارایی تخصیص منابع دانشگاه‌های منتخب با رویکرد چندسطحی. منوگراف.
نادری، ابوالقاسم. (1399). تخصیص منابع عملکردمحور در آموزش عالی: جعبه‌ای سیاه حاوی تناقض ارتقای کارایی و کاهش بهره‌وری، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 26 (3)، 18-1.
Abaspur, A.; Keramati Toolaee, M.; Rahimian, H. and Jahangard, E. (1398/2019). Validity of Financing Model of Higher Education System in Iran. Economic Research Journal. 74(19). 165-200. [In Persian]
Aigner, D.; Lovell, C.A.K. and Schmidt, P. (1977). Formulation and Estimation of Stochastic Frontier Production Function Models. Journal of Econometrics. 6(1). 21–37.
Asmild, M.; Paradi, J. C. and Pastor, J. T. (2009). Centralized Resource Allocation BCC Models. Omega. 37(1). 40-49.
Azad, E.; Ketabi, S.; Soltani, I. and Bagherzade, M. (1390/2011). Analyzing Efficiency and Resource Allocation in Departments of Isfahan’s Shariati Hospital Using DEA. Health Information Management. 7(8). 938-947. [In Persian]
Bastani, M.; Ketabi, S.; Maddahi, R. and Ahari, R. M. (2020). Efficient Resource Allocation to Social Security Organization Hospitals in Iran by Using Centralized Data Envelopment Analysis. J. Health Man. & Info. 7(1). 59–67.
Beasley, J. (1990). Comparing University Departments. Omega. 18(2). 171-183.
Beasley, J. E. (2003). Allocating Fixed Costs and Resources Via Data Envelopment Analysis. European Journal of Operational Research. 147(1). 198–216.
Bell, E.; Fryar, A.; Hillman, N. and Tandberg, D. (2018). When Intuition Misfires: A Meta-analysis of Performance-Based Funding. In: Ellen Hazelkorn, Alexander McCormick, and Hamish Coates (eds.) Research Handbook on Quality, Performance and Accountability in Higher Education. Edward Elgar Publishing.
Bell, El. (2018). Why Performance-based Funding Fails to Improve College Graduation Rates - and How States Can do Better. Scholars Strategy Network.
CabAllero, R.; Galache, T.; Go´mez, T.; Molina, J. and Torrico, A. (2004). Budgetary Allocations and Efficiency in the Human Resources Policy of a University Following Multiple Criteria. Economics of Education Review. 23(1). 67–74.
Casper, C. A. and Henry, M. S. (2001). Developing Performance-oriented Models for University Resource Allocation. Research in Higher Education. 42(3). 353-376.
Charnes, A.; Cooper, W.W. and Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiency of decision making units. European Journal of Operational Research. 2 (6). 429-444.
Coelli, T.J. (1996). Assessing the Performance of Australian Universities Using Data Envelopment Analysis. Mimeo. Centre for Efficiency and Productivity Analysis, University of New England.
Cook, W. D. and Kress, M. (1999). Characterizing an Equitable Allocation of Shared Costs: A DEA Approach. European Journal of Operational Research. 119(3). 652–661.
Crain, W. M. and O’Roark, J. B. (2004). The Impact of Performance-based Budgeting on State Fiscal Performance. Economics of Governance. 5(2). 167–186.
Dabbagh, R. and Javaherian, L. (1395/2016). Productivity of Higher Education Units in Comprehensive Public Universities. Research and Planning in Higher Education Journal. 22(2). 99-123. [In Persian]
Deniozos, D.; Solliard, M. and Paltenghi, J. J. (1976). Resource Allocation Processes and Internal Government in Swiss Universities. Higher Education. 5(4). 397-406.
Ding, T.; Chen, Y.; Wu, H. and Wei, Yu. (2017). Centralized Fixed Cost and Resource Allocation Considering Technology Heterogeneity: A DEA Approach. Ann. Oper. Res. Published online: 11 February 2017.
Du, J.; Cook, W. D.; Liang, L. and Zhu, J. (2014). Fixed Cost and Resource Allocation Based on DEA Cross-efficiency. European Journal of Operational Research. 235(1). 206–214.
Emamimaebodi, A.; Khoshkalam Khosroshahi, M. and Mahdavi, R. (1390/2011). Efficiency and Productivity from the View Point of Economics. Tehran: Alame Tabatabaee University Press. [In Persian]
Emrouznejad, A. and Yang, G. (2018). A Survey and Analysis of the First 40 Years of Scholarly Literature in DEA 1978–2016. Socio-Economic Planning Sciences. 61. 4-8.
Entezari, Y. and Mahjoob, H. (1392/2013). Choosing Appropriate Mechanism and Method for Allocating Public Resources in Higher Education. Research and Planning in Higher Education Journal. 19(2). 49-68. [In Persian]
Falahnejad, R. and Davoodi, A. (1389/2010). Resource Allocation to Optimum Group Using DEA. Researcher (Management Journal). 19(7). 80-87. [In Persian]
Fang, L. (2013). A Generalized DEA Model for Centralized Resource Allocation. European Journal of Operational Research. 228(2). 405–412.
Fang, L. and Zhang, C.-Q. (2008). Resource Allocation Based on the DEA Model. Journal of the Operational Research Society. 59(8). 1136-1141.
Färe, R.; Grosskopf, S. and Roos, P. (1998). Malmquist Productivity Indexes: A Survey of Theory and Practice. In: Rolf Färe, Shawna Grosskopf, and R. Robert Russell. Index Numbers: Essays in Honour of Sten Malmquist. Kluwer Academic Publishers.
Făre, R.; Grosskopf, S.; Lindgren, B. and Roos, P. (1992). Productivity changes in Swedish Pharmacies 1980-1989: A non-parametric Malmquist Approach. Journal of Productivity Analysis. 3(1/2). 85-101.
Farrell, M.J. (1957). The Measurement of Productive Efficiency. Journal of the Royal Statistical Society. A, General 120 (pt. 3). 253-281.
Fernandes, M. and da Silva, G. (2000). Budgeting and Resource Allocation in Universities: A Public Choice Approach. RAE - Revista de Administração de Empresas. 40(4). 48-55.
Geraeenejad, G. (1399/2020). Articles on Budget and Its Applications in Iran. Tehran: Parchin Press. [In Persian]
Greene, W. (2005). Reconsidering Heterogeneity in Panel Data Estimators of the Stochastic Frontier Model. Journal of Econometrics. 126(2). 269–303.
Hadi-Vencheh, A.; Foroughi, A. A. and Soleimani-damaneh, M. (2008). A DEA Model for Resource Allocation. Economic Modelling. 25(5). 983–993.
Hakim, S.; Seifi, A. and Ghaemi, A. (2016). A Bi-level Formulation for DEA-based Centralized Resource Allocation Under Efficiency Constraints. Computers & Industrial Engineering. 93(March). 28–35.
Hillman, Nicholas (2016). Why Performance-based College Funding Doesn’t Work. The Century Foundation.
Ho, W.; Higson, H. E. and Dey, P. K. (2007). An Integrated Multiple Criteria Decision Making Approach for Resource Allocation in Higher Education. International Journal of Innovation and Learning. 4(5). 471-486.
Jalali, O.; Nasrollahi, Z. and Hatefi Majoomard, M. (1398/2019). The Effect of Teamworking on Individual Incentives: Experimental Economic Approach within a Dynamic Game. Economic Research Journal. 73(19). 175-205. [In Persian]
José, M. and López, G. (2006). Towards Decentralized and Goal-oriented Models of Institutional Resource Allocation: The Spanish Case. Higher Education. 51(4). 589-617.
Kaikkonen, D. (2016). Shifting from Enrollment-to Performance-based Funding in Higher Education What Can We Learn from Washington's Experience. Education Finance and Policy. 11(4). 482-498.
Kao, C. and Hung, H. T. (2008). Efficiency Analysis of University Departments: An Empirical Study. Omega. 36(4). 653-664.
Kershaw, J. A. and Mood, A. M. (1970). Resource Allocation in Higher Education. The American Economic Review. 60(2). 341-346.
Kong, D. (2005). Performance-based Budgeting: The U.S. Experience. Public Organization Review: A Global Journal. 5. 91–107.
Korhonen, P. and Syrjänen, M. (2004). Resource Allocation Based on Efficiency Analysis. Management Science. 50(8). 1134-1144.
Liefner, Ingo. (2003). Funding, Resource Allocation, and Performance in Higher Education Systems. Higher Education. 46(4). 469–489.
Lozano, S. and Villa, G. (2004). Centralized Resource Allocation Using Data Envelopment Analysis. Journal of Productivity Analysis. 22. 143–61.
Naderi, A. (1394/2015). Education Finance. Tehran: University of Tehran Press. [In Persian]
Naderi, A. (1396/2017). Measuring the Malmquist Index of University Units Using Multilevel Modelling Approach. Research Report. University of Tehran. [In Persian]
Naderi, A. (1397/2018). Evaluating Efficiency of Resource Allocation in Selected Universities Using Multilevel Modelling Approach. Mimeo. [In Persian]
Naderi, A. (1399/2020). Performance-based Resource Allocation in Higher Education: A Black Box of Efficiency Improvement and Productivity Reduction Paradox. Research and Planning in Higher Education Journal. 26(3). 1-18. [In Persian]
Santos, J. L. (2007). Resource Allocation in Public Research Universities. Review of Higher Education. 30(2). 125-144.
Shafiee, M. and Engashte, B. (1395/2016). Optimum Allocation of Human Resources in Emergency Stations Using Centralized DEA. Organizational Resource Management Research. 1(6). 105-132. [In Persian]
Sinuany-Stern, Z. (1984). A Network Optimization Model for Budget Allocation in a Multi-campus University. Journal of the Operational Research Society. 35(8). 749-757.
Thanassoulis, E. (1996). A Data Envelopment Analysis Approach to Clustering Operating Units for Resource Allocation purposes. Omega, Int. J. Mgmt Sci. 24(4). 463-476.
Wang, D. D. (2019). Performance-based Resource Allocation for Higher Education Institutions in China. Socio-Economic Planning Sciences. 65. 66-75.
Yang, Z. and Zhang, Q. (2015). Resource Allocation Based on DEA and Modified Shapley Value. Applied Mathematics and Computation. 263(C). 280–286.
)