نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقتصاد- دانشگاه تربیت مدرس، پژوهشگر مؤسسه پژوهشهای بازرگانی

2 دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس

3 استادیار گروه اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

تجارت خدمات طی چند دهه اخیر، به‌ویژه در کشورهای در‌حال‌توسعه دارای روندی رو به رشد بوده است. صادرات خدمات علاوه بر توسعه بخش کالایی، باعث اشتغال‌زایی، بهبود تراز تجاری و رشد اقتصادی کشورها می‌شود. این نوشتار با رویکرد تحلیلی و توصیفی درصدد است عملکرد و عوامل مؤثر بر کل صادرات خدمات و همچنین زیربخش خدمات فنی و مهندسی را به‌طور خاص در کشورهای منتخب عضو سازمان همکاری اسلامی به روش داده‌های تابلویی مورد ارزیابی قرار دهد.
نتایج حاصل از برآورد شاخص‌های عملکرد صادرات و مزیت نسبی خدمات فنی و مهندسی نشان می‌دهد که جایگاه ایران در بین کشورهای مورد مطالعه طی دوره 2010-1994، ارتقا یافته است. همچنین تأثیرگذاری متغیرهای تولید سرانه، نرخ ارزمؤثر واقعی، ورود سرمایه‌های خارجی، زیرساخت‌های ارتباطی و عضویت کشورهای یادشده در بلوک‌های تجاری ECO و D8، روی کل صادرات خدمات و همچنین خدمات فنی و مهندسی در مجموعه کشورهای منتخب، مثبت و معنا‌دار است.بنابراین، ضرورت برنامه‌ریزی برای توسعه بیشتر این حوزه از صادرات، باید مد نظر نهادهای دولتی و بخش‌خصوصی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

احمدزاده، خالد (1388)، زمینه‌های توسعه تجارت خدمات فنی و مهندسی در بین کشورهای اسلامی در راستای سند چشم‌انداز 20‌ساله کشور، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
اشرف‌زاده، سیدحمیدرضا و نادر مهرگان (13887)، اقتصادسنجی پانل دیتا، مؤسسه تحقیقات تعاون دانشگاه تهران، چاپ اول.
توفیقی، حمید (1381)، تأثیر صادرات بر رشد اقتصادی ایران با تأکید بر صادرات خدمات فنی و مهندسی، پژوهشنامه اقتصادی، شماره سوم.
حسن‌پور،‌ یوسف (1387)،‌ شناسایی پتانسیل‌های ارتقای روابط تجاری ایران با کشورهای  اسلامی، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
حسینی، سیدمحمدرضا (1387)، شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی به کشورهای CIS، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی.
راستی، محمد (1388)، تجارت خدمات مالی در کشورهای عضو اپک، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
سعادت، فهیمه (1385)، شناسایی موانع و مشکلات و طراحی راهکارهای بازاریابی خدمات فنی و مهندسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه تربیت‌ مدرس.
شاکری، عباس (1383)، عوامل تعیین‌کننده صادرات غیرنفتی ایران، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 21
شکوه‌سادات، سید‌علی‌اکبر (1381)، آزادسازی خدمات در کشورهای در‌حال‌توسعه، پژوهشنامه اقتصادی، شماره دوم.
شهرآیینی، آرش و مجید آقازاده (1386)، شناخت روش‌های نوین تأمین مالی صادرات خدمات فنی و مهندسی، مجموعه مقالات برگزیده سیزدهمین همایش ملی توسعه صادرات غیر‌نفتی کشور، اتاق بازرگانی صنایع و معادن تبریز.
صادقی فروشانی، محمدرضا (1385)، شناسایی عوامل مؤثر در مزیت رقابتی صادرات خدمات فنی و مهندسی کشور، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
عرب‌مازار یزدی، علی (1377)، صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران؛ تجربیات گذشته، راهبردهای آینده، مجله برنامه و بودجه، سال سوم، شماره 3.
عسگری، منصور و همکاران (1387)،  آزادسازی مالی و رشد اقتصادی؛ روند جهانی و تجربه ایران، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
مرکز تجارت بین‌الملل (1383)، تجارت خدمات در سازمان جهانی تجارت، ترجمه و تألیف: کمالی اردکانی و میترا نصیری، تهران، نمایندگی تام‌الا‌ختیار تجاری جمهوری اسلامی ایران، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
Arnold, M. and et al (2007), Services reform and manufacturing performance: Evidence from India, Washington. DC, The World Bank, Mimeo.
Baltagi, B. H (2008), Econometric Analysis of Panel Data, 4rd Edition, New York, USA: John Wiley & Sons Inc.
Christen, E. and Francois, J (2010), Modes of Delivery in Services, Economics working papers, Vol. 11, Johannes Kepler University Linz, Austria.
Ketenci, N. U (2010), Trade in services: The elasticity approach for the case study of Turkey, International Trade Journal, Vol.24, No.3.
Krugman, P (1991), Increasing Returns and Economic Geography, Journal of Political Economy, No. 99.
Li, D. and Moshirian, F (2004), International investment in insurance services in the US, Journal of multinational financial management, No.14.
Matto, A (2000), Financial services and the WTO: Liberalization Commitments of the Developing and Transition Economices, The World Economy.
Porter, M (2003), Global Competitiveness Report, Oxford University Press: WEF.
Moshirian, F (2007) Determinants of International Trade Flows in Travel and Passenger Services, Journal of Economic Record, Vol.69, No.3.
Mukherjee, A (2001) Trade in construction and consultancy services: India and the GATS, Working Paper, Indian Council for Research on International Economic Relations.
Nordas, H. K (2010), Trade in goods and services: Two sides of the same coin?, Journal of Economic Modelling, Vol. 27, No. 2.
Rustomjee, z (2008), Engineering Services Trade: the Case of South Africa, Sixth Services Experts Meeting Domestic Regulation and Trade in Professional Services, OECD and World Bank.
Samsu, H. and et al (2008), Causal links between foreign direct investment and exports: Evidence from Malaysia, International Journal of Business and Management, Vol. 3, No. 12.
Seyoum, B (2007), Revealed Comparative Advantage and Competitiveness in Services: A Study with Special Emphasis on Developing Countries, Journal of Economic Studies, Vol. 34, No.5.
http://fa.tpo.ir/documents.
http://www.carsicm.ir/icmroot/public/Statistics.htm.
http://www.sesric.org/databases-index.