نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی

2 دکترای اقتصاد و پژوهشکر بانک مرکزی ایران

چکیده

ساختار نظام بانکی در اقتصاد ایران طی سه دهه اخیر دارای نوسانات زیادی بوده است. شبکه بانکی در قبل از انقلاب، دارای ساختار مدیریتی دولتی و خصوصی بود و پس از انقلاب، تمام بانک‌های کشور ملی شدند و در مالکیت دولت درآمدند، در سال‌های اخیر دوباره مدیریت بانک‌های کشور به صورت دولتی و خصوصی درآمده است. اگرچه بحران‌های بانکی مانند هجوم بانکی هرگز در ایران مشاهده نشده است، اما شاخص فشار بازار پول نشان می‌دهد، نظام بانکی  ایران در زمان‌های مختلف بحران را تجربه کرده است.
 در این مقاله، با استناد به زمان‌های شناسایی شده به‌عنوان بحران بانکی در مطالعه مشیری و نادعلی (1389) ، عوامل مؤثر در احتمال وقوع بحران بانکی در اقتصاد ایران طی دوره 1387-1352 بررسی شده است. برای این منظور، از دو مدل لاجیت و مدل با احتمالات وقوع بحران به‌عنوان متغیر وابسته و از روش‌های حداکثر درست‌نمایی و حداقل مربعات وزنی استفاده شده است. نتایج برآورد مدل‌های تحقیق نشان می‌دهد، متغیرهای تورم و مجذور آن، نرخ سود حقیقی و نسبت اعتبارات اعطایی بانک‌ها به بخش خصوصی نسبت بهGDP، با احتمال وقوع بحران بانکی در ایران رابطه معناداری دارند. همچنین نتایج مطالعه نشان می‌دهد، ارتباط بین نرخ تورم و بحران بانکی در ایران به شکل U است. نرخ ارز نیز اثر معناداری بر احتمال ایجاد بحران بانکی در ایران، (به دلیل عدم ارتباط آنها با بازارهای مالی و مؤسسه‌های مالی بین‌المللی)، ندارد.

کلیدواژه‌ها

بانک مرکزی، گزارش اقتصادی و ترازنامه بانک مرکزی، شماره‌های مختلف.
بانک مرکزی، نماگرهای اقتصادی، شماره‌های مختلف.
برانسون، ویلیام اچ (1372)، تئوری و سیاست‌های اقتصاد کلان، ترجمة عباس شاکری، تهران، نشر نی.
مشیری، سعید و محمد نادعلی (1389)، شناسایی بحران‌های بانکی در اقتصاد ایران، مجله سیاست‌های اقتصادی، نامه مفید، دانشگاه مفید، بهار و تابستان، شماره 78.
Beck, T., Demirgüç-Kunt, A. and Levine, R (2004), Bank Regulation, Concentration and Crises, World Bank mimeo.
Bordo, M., Eichengreen, B., Klingebiel, D. and Martinez-Peria, M.S (2001), Is the Crisis Problem Growing more Severe? Economic Policy, 32.
Calomiris, C. and Mason, J.R (1997), Contagion and Bank Failures During the Great Depression: the Chicago 1932 bank panic, American Economic Review, 87, 5.
Caprio, Gerard and Daniela Klingebiel (1996), Bank insolvency: Bad Luck, Bad Policy or Bad Banking? Document Prepared for the Annual Bank Conference on Development Economics, April 25-26, 1996 (World Bank).
Caprio Jr., G. and Honohan, P (2008), Banking Crisis Institute for International Integration Studies, IIIS Discussion Paper, No. 242, Brookings Institution Press.
Demirguc-Kunt, A. and Detragiache, E (1998), the Determinants of Banking Crises: Evidence from Developing and Developed Countries’, IMF Staff Papers, 45.
Demirguc-Kunt, Asli and Enrica Detragiache (2005), Cross-country Empirical Studies of Systemic Bank Distress: A survey, Ational Institute Economic Review, 192(1).
Domac, I. and Ferri, G (1999), the Credit Crunch in East Asia: Evidence From Field Findings on Bank Behavior and Policy Issues’, Mimeo, The World Bank.
Drees, B. and Pazarbasioglu, C (1998), The Nordic Banking Crises: Pitfalls in Financial Liberalization? IMF Working Paper No. 161, Washington, DC, April.
Edison, H.J (2000), Do Indicators of Financial Crises Work? An Evaluation of an Early Warning System. International Discussion Papers, No. 675, Board of governors of Federal Reserve System, Washington D.C.
Eichengreen, B., Rose, A. and Wyplosz, C (1995), Exchange Market Mayhem: the Antecedents and Aftermath of Speculative Attacks, Berkeley, University of California.
Gavin, M. and Hausman, R (1995), the Roots of Banking Crises: the Macroeconomic Context, in Hausman, R. and Rojas-Suarez, L. (Eds), Banking Crises in Latin America, John Hopkins University Press, Baltimore.
Glick, R. and Hutchison, M (2001), Banking and Currency Crises: How Common are the Twins? in Glick, R. Moreno, R. and Spiegel, M (Eds), Financial Crises in Emerging Markets, Cambridge, Cambridge University Press.
Goldstein, M. and Turner, P (1996), Banking Crises in Emerging Economies: Origins and Policy Options, BIS Economic Papers No. 46, October.
Gonzáles-Hermosillo, B., Pazarbasioglu, C. and Billings, R (1997), Determinants of Banking Sector Fragility: a Case Study of Mexico, IMF Staff Papers, September.
Greene H.William (2005), Econometric Analysis Fifth Edition, Prentice Hall, New York University.
Hardy, D. and Pazarbasioglu, C (1999), Determinants and Leading Indicators of Banking Crises: Further Evidence, IMF Staff Papers, 46, 3.
Ho, Tai-kuang (2007), Potential Pitfalls of Markov Switching Models in the Studies of Currency Crises, Taiwan Economic Review, No.35.
Honohan, Patrick (2008), Risk Management and the Cost of the Banking Crisis, IIIs Discussion Paper, No. 262.
Jiang, H.Janet (2008), Banking Crises in Monetary Economies, Canadian Journal of Economics, February.
Kaminsky, G. and Reinhart, C.M (1999), the Twin Crises: the Causes of Banking and Balance of Payments problems’, American Economic Review, 89.
Kaminsky, G. and Lizondo, S., and M. Reinhart (1998), Leading Indicator of Currency Crises. IMF Staff Papers, 45.
Laeven, Luc and Valencia, Fabian (2008), Systemic Banking Crises: A New Database, IMF Working Paper, No.224.
Loayza, Norman V. and Romain Ranciere (2006), Financial Development, Financial Fragility and Growth, Journal of Money, Credit and Banking, 38(4).
Mc Dill, M Kathleen and Kevin P, Sheehan (2006), Sources of Historical Banking Panics: a Markov Switching Approach, FDIC, Working Paper, No. 1, November.
Mishkin, Frederic S (2010), The Economics of Money, Banking and Financial Markets, Eighth Edition.
Ruiz-Porras, Antonio (2006), Financial Systems and Banking Crises: An Assessment, Revista Mexicana de Economía y Finanzas, 5(1).
Tchana Tchana, Fulbert (2008), The Empirics of Banking Regulation, Mimeo Université de Montréal, MPRA Paper No. 9299.
Von Hagen, Jürgen, and Tai-kuang Ho (2004), Money Market Pressure and the Deter-minants of Banking Crises,.Journal of Money, Credit and Banking, 39,5.
World Bank (2001), Finance for Growth: Policy Choices in a Volatile World, Policy Research Report, Washington DC.