تعیین کارمزد شرکت‌های توزیع کننده خصوصی سوخت در شرایط ساختار پیشنهادی برای بازار فرآورده‌های نفتی کشور

متفکر آزاد, محمد علی; رنج پور, رضا; پورعبادالهان, محسن; عسلی, مهدی; پورپرتوی آلانق, میرطاهر

doi:10.22054/joer.2018.8869

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه تبریز

² استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه تبریز

³ دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه تبریز

⁴ دانشیار موسسه مطالعات بین المللی انرژی وزارت نفت، تهران

⁵ دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه تبریز

https://doi.org/10.22054/joer.2018.8869

چکیده

در حال حاضر توزیع انواع فرآورده‌های نفتی در اقصی نقاط کشور به صورت انحصاری توسط دولت انجام می‌شود. بالابودن قیمت زمین در کلانشهرها، عدم انگیزه بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری برای احداث جایگاه به دلیل پایین بودن درآمد و نبود فضای رقابتی، باعث شده که جایگاه به میزان کافی در دسترس نباشد. یکی از روش‌های برطرف کردن این نارسایی، استفاده از توانمندی بخش خصوصی در توزیع فرآورده‌های نفتی است. در راستای کاهش تصدی‌گری دولت، لازم است ساختار بازار توزیع فرآورده‌‌های نفتی در کشور تغییر یابد. این تغییر اولا باید به صورت تدریجی و مرحله‌ای انجام شود و ثانیا دولت در مراحل مختلف بر این موضوع نظارت داشته باشد. در این مقاله سه مرحله برای تجدید ساختار بازار توزیع فرآوره‌های نفتی در کشور پیشنهاد و شرایط و الزامات هر مرحله به تفکیک ذکر شده است که اولین مرحله آن ایجاد شرایط لازم برای شکل‌گیری شرکت‌های صاحب صلاحیت است که وظیفه آن‌ها تحویل گرفتن فرآورده از انبار و توزیع آن از طریق جایگاه‌ها عرضه سوخت است. با توجه به اینکه قیمت فرآورده‌های نفتی یارانه‌ای بوده و هنوز شرایط برای آزادسازی قیمت فرآورده‌ها از جنبه‌های مختلف در کشور مهیا نشده است، از این رو، لازم است نرخ کارمزد شرکت‌های خصوصی که وارد این عرصه می‌شوند از سوی دولت به گونه‌ای تعیین شودکه فعالیت این شرکت‌ها از نظر اقتصادی توجیه داشته باشد. در این مقاله نرخ کارمزد شرکت‌های توزیع‌کننده فرآورده‌های نفتی با در نظر گرفتن هزینه‌های جاری و سرمایه‌ای با استفاده از روش اقتصاد مهندسی(مدل امکان‌سنجی پیشنهادی سازمان توسعه صنعتی ملل متحد) در حالت‌های مختلف و برای قیمت‌های متفاوت زمین با استفاده از نرم افزار Comfar نسخه سه محاسبه شده است. نتایج نشان می‌دهد، اگر قیمت زمین صفر در نظر گرفته شود، دریافتی خالص ناشی از فروش هر لتیر فرآورده برای شرکت‌های خصوصی توزیع‌کننده باید 783ریال باشد. این رقم در شرایطی که شرکت‌های توزیع‌کننده سوخت، فقط مالک جایگاه‌های بین‌راهی و مراکز استان‌ها باشند به ترتیب 808 و 1153 ریال خواهد. رقم مورد نظر برای حالتی که جایگاه‌ها از سوی شرکت‌های توزیع‌کننده سوخت به صورت ترکیبی در مراکز استان‌ها، سایر شهرها و نقاط بین راهی احداث شوند 956 ریال به‌دست آمد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

اوغازیان، فرهاد، پورپرتوی، میرطاهر (1394)، «ضرورت تغییر نظام جایگاهداری از کارمزدی به حق‌العمل‌کاری»، فصلنامه انرژی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، 8(3): 20-12.

بررسی توجیه‌پذیری احداث جایگاه‌های عرضه سوخت(1393)، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، معاونت پژوهش‌های زیربنایی و امور تولیدی، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن.

توانپور، مصطفی، کاظمی، خلیل (1386)، «ارزیابی فنی- اقتصادی احداث واحدهای تولید فرآورده‌های GTL در کشور»، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، 15(4): 166-143.

دستورالعمل طراحی و احداث جایگاه‌های کوچک سوخت (1395)، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران.

دهقان، امیر (1392)، «بررسی مزایا و معایب نظام پرداخت کارمزد و مقایسه تطبیقی آن با نظام حق‌العمل‌کاری در جایگاه‌های سوخت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران»، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق، دانشکده مدیریت.

شیریجیان محمد، طاهری فرد، علی، عسگری، محمد مهدی (1394)، «تحلیل ساختاری مقایسه سطوح بهینه سرمایه‌گذاری و تولید نفت در قراردادهای بالادستی بیع متقابل مشارکت در تولید و قرارداد نفتی»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، 58(15): 158-111.

رحمانی فضلی، هادی، عرب مازار، عباس (1395)، «تخصیص بهینه استانی بودجه نفتی بر پایه یک مدل کنترل بهینه تصادفی»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، 60(16): 182-153.

ستاری، سورنا و دیگران (1387)، توجیه فنی- اقتصادی CNG در ایران، هزاره سوم، تهران، 1387

عتابی، فریده، ماهوتچی سعید، کامران، عابدی، زهرا (1386)، «تحلیل هزینه - فایده احداث و بهره‌برداری از جایگاه سوخت‌رسانی تک منظوره CNG در شهر تهران»، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، 14(4). 119-97.

گزارش صورتحساب سود و زیان. (1394)، مدیریت امور مالی، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران.

Christopher Ehinomen, Adepoju Adeleke. (2012) “An assessment of the Distribution of Petroleum Products in Nigeria”, Journal of Business Management and Economics Vol. 3(6). pp. 232-241, June.

Downstream Petroleum 2011, Australian Institute of Petroleum Ltd

Hasan Ünal, (2011), The Turkish Downstream Petroleum Industry – Analysis of Market Efficiency, Bergen, autumn.

Javanmardi, Rezaee. (2009), “Economic Evaluation of Natural Gas Transportation from South-Pars Gas Field to Markets”, Applied Thermal Engineering, Volume 29, Issue 10, P.1-3.

Kieran Clarke. (2010), India’s Downstream Petroleum Sector Refined Product Pricing and Refinery Investment, Australian Department of Resources, Energy and Tourism.

Kombo Mason Braide, (2003), “Modes of Deregulation in the Downstream Sector the Nigerian Petroleum Industry”, http://www.nigerdeltacongress.com/marticles/modes_of_deregulation_in_the_dow.htm

تعیین کارمزد شرکت‌های توزیع کننده خصوصی سوخت در شرایط ساختار پیشنهادی برای بازار فرآورده‌های نفتی کشور

مراجع

مراجع

دوره 18، شماره 69 - شماره پیاپی 2تیر 1397صفحه 227-274

دوره 18، شماره 69 - شماره پیاپی 2
تیر 1397
صفحه 227-274