نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) به عنوان یک فناوری با کاربردهای عام موجب افزایش کارایی و رشد بخش‌های مختلف اقتصادی می‌شود. کشور ایران به عنوان یک کشور نیمه‌صنعتی و در حال توسعه در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های به نسبت زیادی در زمینه فاوا انجام داده است، اما آثار این سرمایه‌گذاری و ارتباط آن با سایر بخش‌های اقتصادی مشخص نیست. در این مقاله، روابط متقابل فاوا و بخش‌های تولیدی کشور با استفاده از جدول داده- ستانده برای اقتصاد ایران بررسی شده است. همچنین رتبه فاوا در میان سایر صنایع کشور از نظر اولویت سرمایه‌گذاری تعیین شده و فاصله اثربخشی سرمایه‌گذاری در بخش فاوا با استفاده از شاخص میانگین طول انتشار به دست آمده است. برای این کار، جدول به‌روز شده 71 بخشی سال 1390  به صورت یک جدول 37 بخشی تنظیم شده و بخش فاوا به صورت مجزا از آن استخراج شده است. نتایج جدول نشان می‌دهد بخش تولید کالایی فاوا 8/1 درصد تولید کل کالاها و بخش خدماتی فاوا 3/1 درصد تولید کل خدمات را شامل می‌شود. همچنین یک واحد افزایش در تقاضای نهایی فناوری اطلاعات منجر به افزایش تولید به مقدار 63/1 واحد و یک واحد افزایش در تقاضای نهایی فناوری ارتباطات منجر به افزایش تولید کل به میزان 18/2 واحد خواهد شد. بیشترین اثر فاوا در بخش‌های تولیدی صنعتی مربوط به صنایع غذایی، فلزات اساسی و تولیدات شیمیایی و در بخش‌های خدماتی مربوط به عمده فروشی، خرده فروشی، واسطه‌گری مالی و خدمات مسکن است. محاسبات مربوط به میانگین طول انتشار نیز نشان می دهد تغییرات در تقاضای نهایی فاوا با یک فاصله به بخش خدمات و با دو فاصله به بخش تولیدات صنعتی منتقل می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

مرکز آمار ایران (1391)، چارچوب ساده جدول داده- ستانده.
جهانگرد، اسفندیار و افروز آزادیخواه جهرمی (1392)، «شناسایی زنجیره‌های تولیدی در ایران با استفاده از شاخص میانگین طول انتشار»، فصلنامه پژوهش اقتصادی، سال 13، شماره 51،
صص 111-81.
مرکزپژوهش‌های مجلس (1394)، مروری بر روش‌های شناسایی بخش‌های کلیدی در اقتصاد، معاونت پژوهشهای اقتصادی، دفتر مطالعات اقتصادی، کد موضوعی 220، شماره مسلسل 14726، اسفند.
مرکز پژوهش‌های مجلس (1394)، بهنگام‌سازی جدول داده- ستانده، ماتریس حسابداری اجتماعی و طراحی الگوی CGE و کاربردهای آن‌ها در سیاست‌گذاری اقتصادی- اجتماعی، پایه‌های آماری ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1390 (ویرایش اول)، کد موضوعی 220، شماره مسلسل 14272، خرداد.
بانوئی، علی‌اصغر و مجتبی محققی (1384)، «نقش بخش اطلاعات در اقتصاد ایران با رویکرد جدول داده- ستانده»، مجله برنامه و بودجه، شماره 90، صص29-3.
بانوئی، علی‌اصغر و مجتبی محققی (1386)، «بررسی کمی رابطه بین بلوک انرژی و بلوک اطلاعات در قالب الگوی داده- ستانده: تجربه ایران و هند»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، سال نهم، شماره 23، صص 53-73.
بانوئی، علی‌اصغر و مجتبی محققی (1387)، «سنجش بخش‌های اطلاعات اولیه در اقتصاد ایران: اندازه، اهمیت و قلمرو فعالیت‌های آن»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، شماره 4، صص 76-49.
جهانگرد، اسفندیار و حبیبه منصوری (1388)، «تاثیر تقاضای نهایی بر تولید فعالیت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران: رویکرد ضرایب فزاینده با ریشه‌های مشخصه»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 39، صص 28-1.
حسین‌پور، داوود و فاطمه کریمی‌جعفری (1391)، «بررسی اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)  بر بهره‌وری نیروی کار در صنایع کارخانه‌ای استان مرکزی»، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 6، شماره 19، صفحه 111-134.
رسولی‌نژاد، احسان و مهدی نوری (1388)، «اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اشتغال ایران»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 89، صص 107-87.
کمیجانی، اکبر و محمود محمودزاده (1387)، «نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی ایران (رهیافت حسابداری رشد)»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، دوره8، شماره2، صص 107-75.
مشیری، سعید (1396)، «برآورد آثار مستقیم و سرریز سرمایه‌گذاری درفناوری اطلاعات و ارتباطات بر تولید صنایع ایران باتاکید بر نقش سرمایه انسانی و ظرفیت جذب»، مجله تحقیقات اقتصادی، در حال چاپ.
مشیری، سعید و اسفندیار جهانگرد (1383)، «فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و رشد اقتصادی ایران»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 19، صص 78-55.
مشیری، سعید و مهدی رضوان (1384)، «اثر به کارگیری فنآوری ارتباطات و اطلاعات در کارایی صنعت خدمات هوایی ایران»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 26، صص24-1.
هژبر کیانی،کامبیز و سحر صمیمی (1393)، «اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اشتغال صنایع کارخانه‌ای ایران»، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، شماره 70، صص 74-55.
Bazzazan, Fatemeh (2009), “The Economic Importance of ICT in Iran- Input-Output Approach, the International Conference on Information and  Financial Engineering”, to 21 March 2009 Singapore, Singapore.
Di Carlo, Claudio, Elisabetta Santarelly (2010), “Contribution of ICT to Economic Growth in Italy: Input Output Analysis”, Document Available at www.sviluppoeconomico.gov.it
Dietzenbacher, E, Isidoro Romero Luna And Niels S.Bosma (2005), “Using Average Propagation Length to Identify Production Chains in the Andalusian Economy”, Estudios Economia Aplicada vol. 23(2).
Keček, Damira , Nikolina Žajdela Hrustek and Vesna Dušak (2016), “Analysis of multiplier effects of ICT sectors – a Croatian Case”, Croatian Operational Research Review, CRORR 7, 129–145.
Dietzenbacher, E. (1997), “In Vindication of the Ghosh Model: A Reinterpretation as a Price Model”, Journal of Reginal Science, Vol. 37, No. 4.
Ghosh, A. (1958), “Input-Output Approach in an Allocation System”, Economica, New Series, Vol. 25, No. 97.
Irawan, Tony (2013), ICT and Economic Development: Conclusion from IO Analysis for Selected ASEAN Member States, Discussion Paper 192.
Stiglitz, J. E. (2002), “Globalization and its Discontents”, New York: Norton, Vol. 500.
Baldwin, J. R., and D. Sabourin (2002), Impact of the Adoption of Advanced Information and Communication Technologies on Firm Performance in the Canadian Manufacturing Sector.
Biagi, F. (2013), ICT and Productivity: A Review of the Literature, European Commission.
Bresnahan, T. (2010), General Purpose Technology. In B. Hall, and N. Rosenberg (Eds.), Handbook of the Economics of Innovation, (Vol. 2, p. Ch. 18).
Brynjolfsson, E., and L. Hitt (2000), “Beyond Computation: Information Technology, Organizational Transformation and Business Performance”, Journal of Economic Perspectives, 14, 23-48.
Brynjolfsson, E., and L. M. Hitt (2003), “Beyond Computation: Information Technology, Organizational Transformation, and Business Performance”, Inventing the organizations of the 21st century. MIT Press. Cambridge, MA–London, 71-99.
DEA. (2012), “Digital Agenda for Europe”, Scoreboard 2012. European Commission, June 2012.
EVM. (2013), European Vacancy Monitor, November 2013.
Jorgenson, D. W. (2012), “Information Technology and U.S. Productivity Growth”, (M. M. Stehrer, Ed.) Industrial Productivity in Europe, 35-64.
Moshiri, S., and W. Simpson  (2011),  “Information Technology and the Changing Workplace in Canada: Firm Level Evidence”, Industrial and Corporate Change, 20(6), 1601-1636.
Moshiri, S. (2015),  ICT and Its Spillover Effects in Canada, Provincial and Industry Analysis. under review.
Gholami, R., S. Moshiri and T. L. Sang-Yong (2004), “ICT And Productivity of the Manufacturing Industries in Iran”, EJISDC, No 19, P 1-19.