عقلانیت و اخلاق؛ نقطه کانونی تعامل بانکداری ایران با بانکداری بین‌الملل

دادگر, یداله; الهی, ناصر; کشاورزیان, اکبر

doi:10.22054/joer.2018.8565

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی

² معاون پژوهشی / دانشیار دانشگاه مفید

³ رئیس اداره کل تشکیلات و روشها / بانک سپه

https://doi.org/10.22054/joer.2018.8565

چکیده

یکی از چالش‌های مهم ایجاد تعامل و ارتباط بین بانکداری بدون ربای ایران با بانکداری متعارف در سطح بین‌الملل -به غیر از زمان‌بر بودن اصلاح فضای تحریم شورای امنیت سازمان ملل- عدم رعایت استانداردهای مالی و بانکی بین‌المللی است. در هزاره سوم میلادی و بعد از حادثه 11 سپتامبر، بحران مالی سال 2007، ترویج تروریسم و...، ضوابط و مقررات مالی و بانکی در جهان سخت‌گیرانه‌تر شد، اما به دلیل رخدادهای سیاسی، اقتصادی، قانونی و... ضوابط و مقررات بانکی در ایران کم‌رنگ‌تر شده، نظارت متولیان پولی و بانکی کشور کاهش یافته و به رعایت استانداردهای مالی کم‌توجهی شده است. در این دوره تعامل بین بانکداری ایران و بانکداری بین‌الملل با مشکلاتی مواجه شده و موضوع تطبیق اهمیت بیشتری یافته است. سوال اصلی این است که آیا می‌توان با تمرکز بر نقاط مشترک و مورد قبول در قالب استانداردهای تدوین شده بر مبنای عقلانیت و اخلاق، بین بانکداری بدون ربای ایران با بانکداری بین‌الملل، تعامل و همکاری ایجاد کرد. هدف اصلی این مقاله معرفی و استخراج استانداردهای مورد نظر و مقایسه آنها برای ارائه راهکارهای تعامل و گسترش همکاری‌های نظام بانکی و بانکداری متعارف دنیا است. برای انجام این تحقیق از روش مطالعه اسنادی و تحلیلی- توصیفی استفاده می‌شود. شاخص‌های کلی عقلانیت و اخلاق در بانکداری بدون ربا که مطابق با بانکداری متعارف است و تنها تفاوت آن رعایت ضوابط شریعت بر این شاخص‌ها است، عبارتند از: قوانین و مقررات (قوانین داخلی و بین‌المللی و رعایت شاخص‌های مالی و بین‌المللی)، حقوق ذی‌نفعان (سهامداران، مشتریان، کارکنان و نهادهای مرتبط) و مسئولیت اجتماعی (محیط زیست، رفاه اجتماعی، رشد و توسعه و اشتغال). بحران مالی سال 2007 در کشورهای توسعه یافته از جمله ایالات متحده آمریکا، کشورهای عضو OECD و حوزه یورو در متغیرهای رشد، تولید ناخالص داخلی، نرخ بهره، نرخ بیکاری، نسبت سرمایه به دارایی‌های نظام بانکی و نرخ رشد سهام باعث شوک شده و این موارد باعث افزایش ضوابط مالی و بانکی در بانکداری بین‌الملل شده است. بررسی متغیرهای مالی و بانکی در ایران حکایت از تغییر مسیر برخی از شاخص‌های مهم و کم‌رنگ شدن وضعیت نظارت و رعایت ضوابط بین‌المللی شده است که این مساله در دوره پسابرجام باعث مشکلات تعامل با بانکداری بین‌الملل می‌شود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد با تمرکز بر شاخص‌های عقلانیت و اخلاق که در سطح بین‌الملل مشترک بوده و مورد پذیرش بانکداری ایران نیز است، می‌توان در دوره پساتحریم با بانکداری بین‌الملل مراودات اثربخشی داشت.

کلیدواژه‌ها

مراجع

ابراهیمی سالاری، تقی (1391)، «مقایسه تطبیقی عقلانیت در اقتصاد کلاسیک و اسلامی»، بابلسر، همایش ملی اقتصادی دانشکده علوم اقتصادی و اداری.

تسخیری، محمدعلی (1384)، «جایگاه الفاظ و معانی در قراردادهای مالی»، مجله اقتصاد اسلامی، سال پنجم، شماره 18.

ترازنامه بانک مرکزی ؛ ترازنامه و صورت‌های مالی بانک‌های عامل، سال‌های مختلف.

حقیقی، محمدحسن (1391)، «تحلیل صوری سازی قراردادها در عملیات بانکداری بدون ربا در جمهوری اسلامی ایران، مطالعه موردی بانک‌های دولتی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد،‌ دانشگاه امام صادق (ع).

خورسندیان، علی و همکاران (1393)، «ارائه الگویی برای بانکداری اخلاقی»، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال 22 ، شماره 71.

دادگر، یدالله و همکاران (1393)، مقدمه‌ای در آموزه‌های اقتصادی و مالی اسلام، تهران: نشر آماره.

دادگر، یدالله (1385)، «اخلاق بازرگانی (و کسب و کار) از منظر اقتصاد و اقتصاد اسلامی»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 38.

دادگر، یدالله، اسداله فرزین‌وش و نیما محمدنژاد (1393)، «امکان‌سنجی مقاومت مالیه اسلامی در بحران‌های مالی»، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال هشتم شماره 25.

دادگر، یدالله و مرتضی عزتی(1382)، «عقلانیت در اقتصاد اسلامی»، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، شماره 9.

دادگر، یدالله و هادوی‌نیا، اصغر(1391)، «مطالعه تطبیقی عقلانیت اسلامی با رویکرد شناختی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره 47.

دادگر، یداله، اخلاق و اقتصاد، تهران: انتشارات سمت، 1394.

دانش، سید حسینعلی (1392)، «بررسی مقایسه‌ای وجوه مشابهت عقلانیت در اقتصاد متعارف و اقتصاد اسلامی با تاکید بر رفتار مصرف‌کننده»، رساله دکتری پژوهشکده علوم اجتماعی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

رحیمی بروجردی (1391)، اقتصاد اخلاقی ، تهران: نور علم.

سالاریه، احمد (1392)، احکام و اخلاق اقتصادی در اسلام، تهران: راه فردا.

سن، آمارتیا (1392)، اخلاق و اقتصاد، ترجمه حسن فشارکی ، تهران: نشر شیرازه، چاپ اول.

شاکری، عباس (1395)، مقدمه‌ای بر اقتصاد ایران، تهران: رافع.

شایان، کوروش و دیگران (1394). مروری بر استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS)، تهران: نشر ترمه.

صدیقی، محمد نجات الله و دیگران(1375) مباحثی در اقتصاد خرد: نگرش اسلامی، ترجمه حسین صادقی، تهران: پژوهشکده اقتصاد دانشگاه مدرس.

طالبی، محمد و حسن کیایی(1391)، بانکداری اخلاقی: بررسی نقاط مشترک و تمایز آن با بانکداری اسلامی، تهران: موسسه عالی آموزش بانکداری ایران، مجموعه مقالات بیست و سومین همایش بانکداری اسلامی.

عیوضلو، حسین و وهاب قلیچ (1393)، بانکداری اخلاق با رویکرد اسلامی- ضوابط اخلاقی و تدابیر ساختاری، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.

فرزین‌وش اسداله (1390)، «الزامات اقتصاد اسلامی به‌عنوان علم بین رشته‌ای»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، شماره 43.

کشاورزیان، اکبر و رامین پاشایی‌فام (1390)، سیاست‌های پولی(ابزاری نهادی) متناسب با طرح تحول اقتصادی، مجموعه مقالات بیست و یکمین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.

ماکس وبر(1371)، اخلاق پروتستان و روح سرمایه داری، ترجمه عبد المعبود انصاری، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول.

مرکز تحقیقات استراتژیک (1386)، اخلاق در اقتصاد، تهران: معاونت پژوهش‌های اقتصادی مجمع تشخیص مصلحت نظام.

میرسپاسی، علی، اخلاق در حوزه عمومی، تهران: نشر ثالث، 1388.

نقوی، حیدر، جمع اخلاق و اقتصاد در اسلام، ترجمه: حسن تواناییان‌فرد، 1366.

نمازی، حسین و یداله دادگر (1389)، اقتصاد متعارف، اقتصاد ارتدکس و اقتصاد اخلاق‌مدار، تهران: شرکت سهامی انتشار.

هادوی‌نیا، علی‌اصغر(1381)، معنویت و مادیت؛ مقایسه اقتصاد اسلامی و لیبرالیستی، قم: ناشر: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.

هولسمن، یورگ گوئیدو (1392)، اخلاق تولید پول، ترجمه: سیدایرحسین میرابوطالبی، تهران: انتشارات دنیای اقتصاد.

ویلسون رودنی(1381)،‌ «شباهت‌های بانکداری اسلامی و بانکداری اخلاقی»، ترجمه محمدزمان رستمی، اقتصاد اسلامی، سال2، شماره6.

Demiralp, S (2014), ‘The Rational Islamic Actor? Evidence from Islamic Banking”, Koc University-Tusiad Economic Research, Working Paper 1425.

Rehman, S.S, and H. Askari (2010), “An Economic Islamicity Index”, Global Economy, Journal 10, Issue3, 1-39.

Rosly, S.A, and M.A Abu Bakar (2003), “Performance of Islamic and Mainstream Banks in Malaysia”, International journal of Social Economics, Vol.30, No.12, pp. 1249-1265.

Siddiqi, M. N. (2004), Riba, Bank Interest and the Rational of its Prohibition, Jeddah, Islamic Research and Training Institute.

Turkey Bankalar Birligi (Central Bank of Turkey), (2010), Code of Banking Ethics.

Wilson, R. (2010), Parallels Between Islamic and Ethical Banking, Centre for Middle Eastern and Islamic Studies, University of Durham.

Whitney J and M. Zavala (2014), The New Economics of Trust, Beard Books publisher.

پژوهشنامه اقتصادی

عقلانیت و اخلاق؛ نقطه کانونی تعامل بانکداری ایران با بانکداری بین‌الملل

مراجع

مراجع

دوره 17، شماره 67
دی 1396
صفحه 93-146

عقلانیت و اخلاق؛ نقطه کانونی تعامل بانکداری ایران با بانکداری بین‌الملل

مراجع

مراجع

دوره 17، شماره 67دی 1396صفحه 93-146

دوره 17، شماره 67
دی 1396
صفحه 93-146