نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد اقتصاد از موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت برنامه ریزی و کارشناس پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی

2 دانشجوی دکترای اقتصاد موسسه آموزش پژوهش و مدیریت برنامه ریزی

چکیده

نوسانات نرخ حقیقی ارز ‌باید سازگار با روند تغییرات مولفه‌های ساختاری اقتصاد کلان از قبیل رابطه مبادله، درجه باز بودن اقتصاد، اندازه دولت، نسبت بهره‌وری داخلی به شرکای خارجی و نیز خالص ورود سرمایه گذاری مستقیم خارجی باشد. هدف از این مطالعه، بررسی واکنش نرخ ارز به متغیرهای ساختاری و سازگاری آن با مبانی نظری بوده است. بر اساس نتایج مبتنی بر آزمون الگوی خودرگرسیون برداری متکی بر داده‌های فصلی اقتصاد ایران طی دوره ۹۴-۱۳۶۹، نرخ حقیقی ارز نسبت به روند تعادلی بلندمدت آن طی دوره مطالعاتی، تضعیف شده که بر خلاف مبانی نظری با رشد کسری ترازتجاری غیرنفتی، افزایش اندازه دولت و بهبود رابطه مبادله همراه بوده است. روند فزآینده این شکاف موجب گسترش ناپایداری موازنه پرداخت‌ها و افزایش احتمال شوک‌پذیری بازار ارز شده است. در این مطالعه پیشنهاد شده تا با استفاده از سازوکار بازار سلف ارز که برای پایش ترکیب تقاضای بازار اسعار بطور عام و سهم و اندازه معاملات سوداگرانه به طور خاص بوده، استفاده شود تا از یک ‌طرف، ظرفیت‌های اطلاعاتی سیاستگذار را به‌منظور اتخاذ سیاست‌های با هدف ثبات مالی و پایداری بخش خارجی تقویت کند و از طرف دیگر، قابلیت پایش و مداخله بانک مرکزی را مورد ارزیابی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

هادیان، ابراهیم و احسان طاهری فرد (۱۳۸۷)،‌ «تاثیر تغییرات درآمدهای حاصل از صادرات نفت بر نرخ واقعی ارز در ایران طی دوره ۷۵-۱۳۶۰»، مجله برنامه و بودجه، دوره ۴، شماره ۴۵، ص ۴۵-۳۱.
ابریشمی، حمید و محسن مهرآرا (۱۳۸۳)، «انحراف نرخ ارز حقیقی تعادلی و سیاست‌های تجاری در اقتصاد ایران»، پژوهشنامه بازرگانی،‌ دوره ۹، شماره ۳۳، ص ۵۴-۱.
ختایی، محمود، سمیه شاه‌حسینی و سید حامد مولانا (۱۳۸۶)، «بررسی اثر تغییرات درآمدهای نفتی بر نرخ ارز حقیقی در اقتصاد ایران»، پژوهشنامه اقتصادی،‌ دوره ۷، شماره ۳ (پیاپی ۲۶) ، ص ۱۳۰-۱۰۳. 
عزیزی، زهرا و ابراهیم هادیان (۱۳۹۱)، «برآورد میزان انحراف‌های نرخ ارز حقیقی از مقادیر تعادلی آن در ایران با استفاده از رگرسیون انتقال ملایم»، برنامه‌ریزی و بودجه، دوره ۱۷، شماره ۱، ص ۲۷-۷.
درگاهی، حسن و جعفر گچلو (۱۳۸۰)، «بررسی رفتار کوتاه‌مدت و بلندمدت نرخ حقیقی ارز در اقتصاد ایران (با استفاده از روش همگرایی خود توضیح با وقفه‌های توزیعی)»، پژوهشنامه بازرگانی، دوره ۶، شماره ۲۱، ص ۲۱-۶۰.
طهماسبی، بهمن؛ احمد جعفری‌صمیمی و حنیفه امیری (۱۳۹۱)، «تاثیر کسری بودجه بر نرخ ارز حقیقی در اقتصاد ایران»، دانش حسابرسی، دوره ۱۲ ، شماره ۴۹.
طهماسبی، بهمن؛ احمد جعفری‌صمیمی و غلامعلی فرجادی (۱۳۹۳)، «بررسی اثر صادرات غیرنفتی بر نرخ ارز حقیقی در ایران»، علوم اقتصادی، دوره ۸ ، شماره ۲۶، ص ۷۵-۵۳.
قاسملو، خلیل (۱۳۷۷)، بررسی تاثیر انحراف نرخ واقعی ارز از سطح تعادلی بر متغیرهای کلان اقتصادی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم اقتصادی، دانشگاه شهید بهشتی.
مهرآرا، محسن (۱۳۸۴)، «نرخ ارز حقیقی تعادلی و عوامل تعیین‌کننده آن در اقتصاد ایران»، تحقیقات اقتصادی، شماره ۷۰، ص ۱۵۸-۱۱۷.
مهرآرا، محسن (۱۳۸۵)، «برآورد نرخ ارز حقیقی تعادلی در اقتصاد ایران»، پژوهشنامه اقتصادی، دوره ۶ ، شماره ۲ (پیاپی ۲۱)، ص ۲۰۸-۱۶۷.
هادیان، ابراهیم و مرتضی خورسندی (۱۳۸۷)، «شناسایی منابع نوسان نرخ حقیقی ارز در ایران»، پژوهش‌های اقتصادی ایران،‌ دوره ۱۰ ، شماره ۳۵، ص ۵۰-۳۱.
جلالی نایینی، احمدرضا (۱۳۹۳)، «چارچوب سیاست پولی در اقتصاد ایران»، بیست و چهارمین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
کمیجانی، اکبر و محمد نادعلی (۱۳۸۴)، «انتخاب نظام ارزی مناسب برای اقتصاد ایران با توجه به تکانه‌های نفتی وارد بر آن»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، سال هفتم، شماره ۲۳، ص ۳۷-۱.
زمان‌زاده، حمید؛ علی بهادر؛ حسین باستانزاد و حسین توکلیان (۱۳۹۳)، «مدیریت نرخ ارز تحت نظام ارزی خزنده در کریدور»، بیست و چهارمین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
باستان‌زاد، حسین (۱۳۸۲)، «بررسی تطبیقی الگوی پولی با الگوی تعدیل روند ساختاری نرخ ارز در اقتصاد ایران»، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات اقتصادی، دانشگاه تهران، شماره ۶۳.
باستان‌زاد، حسین (1393)، «تحولات بازار ارز طی دوره ۹۲-۱۳۸۱»، فصلنامه تازه‌های اقتصاد، شماره ۱۴۳.
باستان‌زاد، حسین و پدرام داودی (۱۳۹۴)، «الزامات بهبود محیط کسب و کار در فرآیند جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران»، دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار، دانشکده کارآفرینی.
معصومی‌نیا، غلامعلی و احمد بهاروندی (۱۳۸۷)، «بررسی فقهی قراردادهای پوشش ریسک دارایی‌های ارزی»، نشریه اقتصاد اسلامی، دوره ۸، شماره ۳۱، ص ۲۲۳-۱۹۱.
قلیچ، وهاب (۱۳۹۳)، «‌صکوک سلف ارز بانک مرکزی، ابزاری برای کنترل نوسان‌های ارزی»، بیست و پنجمین همایش بانکداری اسلامی.
عزیزی، احمد (۱۳۷۷)، «بازارهای سلف ارز؛ موانع و مشکلات ایجاد آن در ایران»، مقالات نهمین سمینار بانکداری اسلامی.
جلالی‌نائینی، احمدرضا (۱۳۸۳)، امکان ایجاد بازار سلف و وعده‌دار ارز،‌ ناشر پژوهشکده ‌پولی‌ و بانکی، تهران.
حقیقی، میثم و ناهید مومنی‌نژاد (۱۳۹۵)، «صکوک سلف موازی ارز؛ ابزار در راستای تنظیم بازار ارز»، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، دوره ۱۱، شماره ۱۴، ص ۲۰۶-۱۹۳.
باستان‌زاد، حسین و پدرام داودی (در دست چاپ)، «بررسی مکانیزم انتقال ریسک بین بازارهای ارز، مسکن و سهام اقتصاد ایران (با استفاده از رویکرد غیرپارامتریک ارزش در معرض خطر)».
Burstein A. and Gopinath (2013), “International Prices and Exchange Rates”, NBER Working Paper Series. No. 18829.
Cashin, P., C. J., McDermott and A. Scott (2002), “Booms and Slumps in World Commodity Prices”, Journal of Development Economics, 69(1), 277-296.
Chen, Y. C., and K. Rogoff (2003), “Commodity Currencies”, Journal of International Economics, 60(1), 133-160.
De Gregorio, J., A. Giovannini and H. C. Wolf (1994), “International Evidence on Tradables and Nontradables Inflation”, European Economic Review, 38(6), 1225-1244.
Edwards, S. and J. D. Ostry (1990), “Anticipated Protectionist Policies, Real Exchange Rates, and the Current Account: The Case of Rigid Wages”, Journal of International Money and Finance, 9(2), 206-219.
Edwards, S. and M. A. Savastano (2000), “Exchange Rates in Emerging Economies: What do we know? What do we Need to know?” (No. w7228), National Bureau of Economic Research.
Eichengreen, B. and A. K.  Rose, (2012, June), Flexing your Muscles: Abandoning a Fixed Exchange Rate for Greater Flexibility, In NBER International Seminar on Macroeconomics (Vol. 8, No. 1, pp. 353-391). Chicago, IL: The University of Chicago Press.
Engel, C., , N. C. Mark and K. D. West (2007), “Exchange Rate Models are not as bad as you Think” (No. w13318). National Bureau of Economic Research.
Froot, K. A., and K. Rogoff (1995), “Perspectives on PPP and Long-run Real Exchange Rates”, Handbook of International Economics, 3, 1647-1688.
Goldfajn, I., and R. O. Valdes (1996), “The Aftermath of Appreciations” (No. w5650), National Bureau of Economic Research.
Hamilton, J. D. (1994), “ime Series Analysis (Vol. 2), Princeton: Princeton University Press.
Hinkle, L. E. and P. J. Monteil (1999), Exchange Rate Misalignment: Concepts and Measurement for Developing Countries, Oxford University Press.
Levy Yeyati, E., F. Sturzenegger and I. Reggio (2010), “On the Endogeneity of Exchange Rate Regimes”, European Economic Review, 54(5), 659-677.
MacDonald, M. R., M. L. A. Ricci (2003), “Estimation of the Equilibrium Real Exchange Rate for South Africa” (No. 3-44), International Monetary Fund.
Meese, R. A., and K. Rogoff (1983), Empirical Exchange Rate Models of the Seventies: Do they Fit out of Sample?”, Journal of International Economics,14(1), 3-24.
Ostry, J. D. (1994), “Government Purchases and Relative Prices in a Two‐Country World”, Economic Record, 70(209), 149-161.
Ricci, M. L. A., M. J. Lee and M. G. M. Milesi-Ferretti (2008), “Real Exchange Rates and Fundamentals: A Cross-country Perspective” (No. 8-13), International Monetary Fund.
Rogoff, K. (1996), “The Purchasing Power Parity Puzzle”, Journal of Economic literature, 34(2), 647-668.
Rose, A. K. (2011), “Exchange Rate Regimes in the Modern Era: Fixed, Floating, and Flaky”, Journal of Economic Literature, 652-672.
Schaechter, A., M. R. Stone, and M. Zelmer (2000), “Adopting Inflation Targeting: Practical Issues for Emerging Market Countries”, IMF Occasional Paper 202.
Sims, C. A., J. H. Stock and M. W. Watson (1990), “Inference in Linear Time Series Models with some Unit Roots”, Econometrica: Journal of the Econometric Society, 113-144.
Wacziarg, R., and K. H. Welch (2008), “Trade Liberalization and Growth: New Evidence”, The World Bank Economic Review, 22(2), 187-231.
Yagci, Fahrettin (2001), “Choice Of Exchange Rate Regimes For Developing Countries”, The World Bank, Africa Region Working Paper Series No.16.
Zalduendo, M. J. (2006), “Determinants of Venezuela's Equilibrium Real Exchange Rate” (No. 6-74). International Monetary Fund.
Obstfeld, M., J. C. Shambaugh and A. M. Taylor (2005), “The Trilemma in History: Tradeoffs Among Exchange Rates, Monetary Policies, and Capital Mobility”, Review of Economics and Statistics, 87(3), 423-438.