نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده علوم اداری و اقتصاد- دانشگاه اصفهان

2 دانشیار دانشکده علوم اداری و اقتصاد- دانشگاه اصفهان

3 استادیار دانشکده اقتصاد و مدیریت- دانشگاه ارومیه

چکیده

در این مقاله،هدف بررسی اثرات ناشی از تغییرات پویایی متغیرهای کنترل دولت بر روی متغیرهای بورس اوراق بهادار ایران با استفاده از نظریة کنترل بهینه است. بر این اساس سعی شده تا در قالب این نظریه، مسیرهای بهینه متغیرهای کنترل؛ نظیر حجم پول، نرخ ارز، مالیاتها و مخارج دولت و متغیرهای حالت؛ مانند ارزش بازاری سهام و حجم معاملات، طی برنامه سوم و چهارم توسعه تعیین شود. ابتدا بر پایه مطالعات قبلی و همچنین مطالعات این مقاله متغیرهای کنترل و حالت، شناسایی شده و به روش خودرگرسیون برداری، روابط بین متغیرهای کنترل و حالت به منظور تعیین محدودیت مدل کنترل بهینه برآورد شده است و سپس در مرحلة بعد با تعیین تابع هدف مدل کنترل بهینه با توجه به محدودیت تعیین شده در قبل به حل عددی این مدل در قالب سناریوهای مختلف پرداخته شده است. نتایج نشان می‌دهد در ارزیابی سیاستهای اقتصادی دولت طی برنامه سوم توسعه، سیاستهای مالی نسبت به سیاستهای پولی به شکل صحیحی انتخاب شده‌اند. همچنین نتایج ناشی از آزمایشهای مقایسه‌ای متقاوت به منظور تعیین مسیر بهینه متغیرهای کنترل و حالت در برنامه چهارم توسعه، حاکی از آن است که بر اساس آزمایشهای مقایسه‌ای اول و دوم و سوم، دسترسی به مقادیر مطلوب حجم معاملات (TS) امکان‌پذیر بوده؛ اما دسترسی به ارزش بازاری سهام امکان‌پذیر نیست.
دستیابی به مقادیر مطلوب سیاستگذار در طی برنامه چهارم توسعه نسبت به متغیرهای ارزش بازاری سهام و حجم معاملات، زمانی امکان‌پذیر است که دولت بطور همزمان سیاست‌ پولی و مالی انبساطی و سیاست نرخ کاهش ارز را اعمال نماید.

کلیدواژه‌ها

1. اسلاملوئیان، کریم. «بررسی تأثیر متغیرهای کلان و دارائیهای جایگزین بر قیمت سهام». فصلنامه پژوهشهای اقتصادی در ایران، شماره 29، (1384).
2. اینتریلیگتیور، میشل. بهینه‌سازی ریاضی. ترجمه حسین‌ علی‌پور کاظمی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1369.
3. تقوی، مهدی. «واکنش بازار سرمایه نسبت به متغیرهای کلان اقتصادی». فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، پژوهشکده امور اقتصادی، سال دوم، شماره چهارم، (1381).
4. جلالی نائینی، احمدرضا و قالیباف اصل، حسن.«بررسی تأثیر نرخ ارز بر بازده سهام در ایران». فصلنامه تحقیقات مالی، سال پنجم، شماره پانزدهم، (1382).
5. جنانی، پرویز. «بررسی رابطه همجمعی بین شاخص کل قیمت سهام در بازار بورس اوراق بهادار و متغیرهای کلان اقتصادی». پایان نامه دوره دکتری مدیریت بازرگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، (1379).
6. جونز، چارلز پی. مدیریت سرمایه‌گذاری. ترجمة رضا تهرانی و  عسگر نوربخش، تهران:  انتشارات نگاه دانش، 1382.
7. چیانگ، آلفاسی، اصول بهینه یابی پویا. ترجمة اهرابی و شاکری، تهران: نشر نی، 1377.
8. ذوالنور، سید حسن. «روابط بین اهداف اقتصاد کلان در چهارچوب یک الگوی کنترل مطلوب». مجله برنامه و توسعه، شماره چهارم، (1382).
9. راعی، رضا و چاوشی، کاظم. «پیش‌بینی بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران». فصلنامه تحقیقات مالی، سال پنجم، شماره پانزدهم، (1382).
10. رجبی، مصطفی. «اثرات بلندمدت آزادسازی تجارت بر ساختار بودجه دولت روش کنترل بهینه». فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، پژوهشکده امور اقتصادی، سال پنجم، شماره دوم، تابستان 1384.
11. سلیمانی، مجتبی. «کنترل مطلوب یک الگوی پویای اقتصاد ایران». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، (1372).
12. سیم‌بر، فرشید و رهنما رودپشتی، فریدون و طوطیان. «تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر بازده سهام شرکتهای سرمایه‌گذاری پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران». فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، پژوهشکده امور اقتصادی، سال پنجم، شماره دوم، (تابستان، 1384).
13. شاهمرادی، اکبر. «تعیین مسیر بهینه پویای سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی بر پایه یک مدل رشد درونزای نئوکلاسیکی با استفاده از تئوری کنترل بهینه». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، (1381).
14. ضیائی بیگدلی، محمدتقی. «آثار مالیات بر نقل و انتقال سهام در بازار اوراق بهادار تهران». فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، پژوهشکده امور اقتصادی، سال چهارم، شماره دوم، (1383).
15. عبدالحمید ترکی، عقدا. «سیاستگذاری مدل اقتصاد کلان ایران با استفاده از تئوری کنترل بهینه». دانشگاه صنعتی اصفهان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، (1368).
16. عسلی، مهدی. «کنترل تعهدات خارجی در جریان رشد اقتصادی، کاربردی از نظریه کنترل بهینه در یک مدل اقتصاد کلان». مجله برنامه و بودجه، شماره هفتم، (1373).
17. عزیزی، فیروزه. «آزمون تجربی رابطه تورم و بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران». فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهشهای اقتصادی دانشگاه تربیت مدرس، شماره یازدهم و دوازدهم، (بهار و تابستان، 1383).
18. کیانفر، فرهاد. «کنترل بهینه یک مدل اقتصاد کلان ایران». ‌مجله برنامه و توسعه، مؤسسه عالی پژوهش و برنامه‌ریزی و توسعه، دورة دوم، سال دوم، (1372).
19. محرابیان، آزاده. «حساسیت بازار سهام نسبت به نوسانات مالی و پولی». فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، پژوهشکده امور اقتصادی، شماره اول، (بهار 1383).
20. موسالو، یوشع. «سیاستگذاری اقتصادی دورة برنامه‌های دوم، سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در چارچوب یک الگوی کنترل بهینه». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، (1383).
21. نوفرستی، محمد. ریشه واحد و همجمعی در اقتصاد سنجی. تهران: انتشارات رسا، 1378.
22. یحیی‌زاده‌فر، محمود و جعفری صمیمی، احمد. «بررسی رابطه بین تورم و بازده سهام، تحلیل نظری و مروری بر ادبیات». فصلنامه علمی- پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، (1380).
 
23. Ajakaiye, OLU. "Role of the State in Financial Sector Development in Sub-Saharan Africa"., Fondad.org, (2005).
 
24. Brown S. J. & Otsukit, T. Macroeconomic Factors and the Japanese Capital Markets. New York: Harper and Row, 1990.
 
25. Chen N, F-Roo., L.R. & Ross, S.A. "Economic Forces and Stock Market"., Journal of Business, 59(3), (1986): 383-403.
 
26. Fama, E. F. "Stock Returns, Real Activity, Inflation and Money"., American Economic Review, No. 71, (1981): 545-565.
 
27. Gesk, R. & Roll, R. "The Fiscal and Monetary linkage Between Stock Returns and Inflation"., Journal of Finance, No. 38, (1983): 1-33.
 
28. Gregory. C. Chow. "Evaluation of Macroeconomic Policies by Stochastic Control Techniques"., International Economic Review, No. 19, (1988): 311 – 320.
 
29. Huang, R. D. & Kracaw, W.A. "Stock Market Returns and Real Activity a Note"., Journal of  Finance, No. 39, (1984): 267-273.
 
30. Kwon, C.S., Shin, T.S., & Bacon, F.W. "The Effect of Macroeconomic Variables on Stock Market Returns in Developing Market”., Multinational Business Review, No. 5, (1997): 63-70.
 
31. Mukherjee, T.K. & Naka. "Dynamic Relations Between Macroeconomic Variable and the Japanese Stock Market: an Application of a Vector Error Correction Model"., Journal of Financial  Research, No. 18(2), (1995): 223-237.
 
32. Perraton, J. "The Globalization of Economic Activity"., New Political Economy, No. 2, (1977): 258.
 
33. Pourkazemi, M. H. "Control Problem and its Application in Management and Econometric"., Iranian Economic Review, Vol. 19, No. 10, (2004).
 
34. Praphan Wongbangpo, Subhashc. Sharma. "Stock Market and Macroeconomic Fundamental Dynamic Interactions"., A SEAN-5 Countries Journal of Asian Economic, No. 13, (2002): 27-51.
 
35. Ray. C. Fair. "The Use of Optimal Control Techniques to Measure Economic Performance"., International Economic Review, No. 19(2), (1978).
 
36. Stiglitz, J. "The Role of State in Financial Market"., Washington, DC: World Bank, (1993).
 
37. Y. K., Kwan & G. C., Chow. "Chows Method of Optimal Control: A Numerical Solution"., Journal – of- Economic – Dynamics – and – Control,  (1977).