نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 کارشناسی ارشد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
هدف این پژوهش، استفاده از روش پیمایش هزینه‌های بودجه خانوار برای برآورد فرار مالیاتی اصناف خوداشتغال در ایران است. از میان اصناف خوداشتغال، صنف دندان‌پزشکان به عنوان نمونه انتخاب شده است و با توجه به محدودیت‌های موجود در سطح اطلاعات در دسترس مبنای محاسبه پیمایش هزینه‌های بودجه خانوار کشور در سال 1395 انتخاب شده است. در مرحله نخست درآمد کل جامعه دندان‌پزشکان از طریق پیمایش هزینه‌های بودجه خانوار محاسبه شده، سپس با توجه به میزان درآمد به دست آمده میزان مالیات قابل پرداخت، مبتنی بر قانون، محاسبه شده و در آخر به منظور شناسایی میزان فرار مالیاتی، مقدار مالیات قابل پرداخت به دست آمده با مالیات پرداخت شده توسط دندان‌پزشکان که از داده‌های سازمان مالیاتی کل کشور به دست آمده، مورد مقایسه قرار گرفته است. به دلیل اینکه برای سال 1395 دو عدد متفاوت برای تعداد دندان‌پزشکان توسط منابع متفاوت معتبر ارائه شده، میزان فرار مالیاتی در دو سناریو تعریف شده است. در سناریوی اول به عنوان سناریوی حداقلی، تعداد دندان‌پزشکان 20405 نفر و سناریوی دوم به عنوان سناریوی حداکثری، تعداد دندان‌پزشکان 26361 نفر در نظر گرفته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در هر دو سناریو، همانند سایر کشورهای دنیا -از جمله آمریکا، ایتالیا، انگلستان، روسیه و یونان- اصناف خوداشتغال سطح بالایی از فرار مالیاتی برخوردار هستند و ضرورت دارد که کارایی نظام مالیاتی در کشور هم از بعد شفاف‌سازی هزینه‌های دولت و هم از منظر کاهش فرار مالیاتی ارتقاء یابد.
کلیدواژه‌ها
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
بانک مرکزی. (1395)، نتایج بررسی بودجه خانوار در مناطق شهری ایران
حمزه‌ای، علی‌اکبر. (1382). بررسی عوامل موثر بر فرار مالیاتی صاحبان مشاغل صنف طلافروشان استان مازندران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. مدیریت آموزش و پرورش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان مازندران.
حمیدی، ناصر، محمدزاده، امیر و محمدی، فاطمه. (1394). بررسی جایگاه جرایم مالیاتی در جلوگیری از فرار در نظام مالیات بر ارزش افزوده (مطالعه موردی استان قزوین)، پژوهشنامه مالیات، 27 (75)، 147-166.
زهی، نقی و محمدخانلی، شهرزاد. (1389). بررسی عوامل موثر بر فرار مالیاتی (مطالعه موردی استان آذربایجان شرقی)، پژوهشنامه مالیات، 9 (57)، 25-60.
رضائیان، محمدتقی. (1387). مالیه عمومی و اقتصاد دولت. تهران: انتشارات بشیر علم و ادب.
ولی مقدم زنجانی، محمد و دهقانی، علی. (1386). مالیه عمومی. تهران: انتشارات ترمه.
سازمان امور مالیاتی کشور.
سوزان، لیونزو. (1390). فرهنگ توصیفی اصطلاحات بین المللی مالیاتی: انگلیسی به فارسی و فارسی به انگلیسی همراه با شرح اصطلاحات و حواشی و تعلیقات. ترجمه و تالیف محمد توکل. چ 2. تهران: انتشارات دانشکده علوم اقتصادی.
سید زارع، بهمن. (1380). تخمین فرار مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی در ایران و شناسایی عوامل موثر بر آن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. موسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه
عبداله میلانی، مهنوش و اکبرپورروشن، نرگس. (1391). فرار مالیاتی ناشی از اقتصاد غیررسمی در ایران، پژوهشنامه مالیات، 13 (61)، 141-167
عبداله میلانی، مهنوش. (1395). برآورد فرار مالیاتی ناشی از اقتصاد غیر رسمی: کاربردی از الگوDSGE. تهران: سازمان امور مالیاتی کشور.
عرب‌مازار یزدی، علی. (1380). اقتصاد سیاه در ایران: یک رویکرد کلان اقتصادی. رساله دکتری اقتصاد. دانشکده علامه طباطبایی.
عرب‌مازار، علی‌اکبر و دهقانی، علی. (1388). برآورد کارایی مالیات بر درآمد مشاغل و اشخاص حقوقی در استان‌های کشور، پژوهشنامه مالیات، 17 (7) ، 45-64.
عزیزی، غلامرضا. (1385). مالیه عمومی و دولت. تهران: انتشارات شهرآشوب.
کریمی محمدشریف، دل‌انگیزان سهراب و حیدریان، راضیه. (1397). تعیین عوامل موثر بر اقتصاد زیرزمینی در ایران در دوره‌ی 1389-1355 (روش تصحیح خطای برداری)، تحقیقات اقتصادی، 52 (2)، 367-386.
محسن‌پوریان، سپیده. (1397). بررسی موانع محاسبه فرار مالیاتی پزشکان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی.
مرکز آمار ایران
موتمنی، مانی. (2019). الگوسازی فرار مالیاتی در صنایع کارخانه‌ای ایران. مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 8 (30)، 159-173.
نمازی، محمد، کاظم‌نژاد، مصطفی و نعمتالهی، محمدمهدی. (1395). مقایسه روش‌های مختلف انتخاب متغیرهای پیش‌بین برای پیش‌بینی بحران مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، 7 (29)، 193-212.
Abdixhiku, L., Pugh, G., & Hashi, I. (2018). Business tax evasion in transition economies: a cross-country panel investigation. European Journal of Comparative Economics, 15 (1), 11-36.
Abdullah Milani, Mahnoosh (2016). Estimating tax evasion from the informal economy: An application of the DSGE model. Tehran: Tax Affairs Organization. [In Persian]
Abdullah Milani, Mahnoosh and Akbarpurroshan, Narges. (2011). Tax evasion due to informal economy in Iran, Tax Research Journal, 13 (61), 141-167. [In Persian]
Akcigit, U., Baslandze, S., & Stantcheva, S. (2016). Taxation and the international mobility of inventors. American Economic Review, 106 (10), 2930-81.
Alm, J. (2012). Measuring, explaining, and controlling tax evasion: lessons from theory, experiments, and field studies. International tax and public finance, 19 (1), 54-77.
Alm, J., & Malézieux, A. (2020). 40 years of tax evasion games: a meta-analysis. Experimental Economics, 1-52.
Alm, J., Bloomquist, K. M., & McKee, M. (2015). On the external validity of laboratory tax compliance experiments. Economic Inquiry, 53 (2), 1170-1186.
Alm, J., Liu, Y., & Zhang, K. (2019). Financial constraints and firm tax evasion. International Tax and Public Finance, 26 (1), 71-102.
Alstadsæter, A., Johannesen, N., & Zucman, G. (2018). Tax evasion and tax avoidance. NBER working paper, 23772.
Amoh, J. K., & Ali-Nakyea, A. (2019). Does corruption cause tax evasion? Evidence from an emerging economy. Journal of Money Laundering Control.
Arab Mazar Yazdi, Ali. (2001). Black Economy in Iran: A Macroeconomic Approach. PhD Thesis in Economics. Allameh Tabatabai College. [In Persian]
Arab Mazar, Ali Akbar and Dehghani, Ali. (1388). Estimating the efficiency of income tax for businesses and legal entities in the provinces of the country, Tax Research Journal, 17 (7), 45-64. [In Persian]
Artavanis, N., Morse, A., & Tsoutsoura, M. (2016). Measuring income tax evasion using bank credit: Evidence from Greece. The Quarterly Journal of Economics, 131 (2), 739-798.
Asaminew, K. (2012). Utilization of locally available feedstuffs for small-scale aquaculture production in Ethiopia (Doctoral dissertation, University of Natural Resources and Life Sciences Vienna).
Athanasios, A., Eleni, K., & Charalampos, K. (2020). Estimation of the size of tax evasion in Greece. Bulletin of Applied Economics, 7 (2), 97.
Azizi, Gholamreza (2006). Public Finance and Government. Tehran: Shahr-e-Ashob Publications. [In Persian]
Black, T., Bloomquist, K., Emblom, E., Johns, A., Plumley, A., & Stuk, E. (2012). Federal tax compliance research: tax year 2006 tax gap estimation. IRS Research, Analysis & Statistics Working Paper.
Braguinsky, S., Mityakov, S., & Liscovich, A. (2014). Direct estimation of hidden earnings: Evidence from Russian administrative data. The Journal of Law and Economics, 57 (2), 281-319.
Cagan, Phillip (1958). The Demand for Currency Relative for the Total Money Supply. Journal of Political Economy, 66, 302-328.
Carrillo, P., Pomeranz, D., & Singhal, M. (2017). Dodging the taxman: Firm misreporting and limits to tax enforcement. American Economic Journal: Applied Economics, 9 (2), 144-64.
Central bank of Islamic Republic of Iran.
central bank. (2016), the results of household budget survey in urban areas of Iran.
DePaula, R., & Schneider, J. (2010). The informal sector: an equilibrium model and some evidence from Brazil. Penn Institute for Economic Research Working Paper 10-024. Philadelphia, PA.
Dhami, S., & al-Nowaihi, A. (2007). Why do people pay taxes? Prospect theory versus expected utility theory. Journal of Economic Behavior & Organization, 64 (1), 171–192.
Ermasova, N., Haumann, C., & Burke, L. (2021). The relationship between culture and tax evasion across countries: Cases of the USA and Germany. International Journal of Public Administration, 44 (2), 115-131.
Feldman, N. E., & Slemrod, J. (2007). Estimating tax noncompliance with evidence from unaudited tax returns. The Economic Journal, 117 (518), 327-352.
Fiorio, C. V. & D'Amuri, F. (2006). Tax evasion in Italy: an Analysis Using a Tax-Benefit Microsimulation Model. The IUP Journal of Public Finance, 4 (2):19-37
Fisman, R. & Wei, S-J. (2001). Tax Rates and Tax Evasion: Evidence from “Missing Imports” in China, working Paper, 8551.
Fuest, C., & Riedel, N. (2009). Tax evasion, tax avoidance and tax expenditures in developing countries: A review of the literature. Report prepared for the UK Department for International Development (DFID), 44.
Galbiati, R., & Zanella, G. (2012). The tax evasion social multiplier: Evidence from Italy. Journal of Public Economics, 96 (5-6), 485-494.
Georgiou, G. M. (2007). Measuring the size of the informal economy: a critical review. Occasional Paper in Economics, 7 (1).
Gorodnichenko, Y., Martinez-Vazquez, J., & Sabirianova Peter, K. (2009). Myth and reality of flat tax reform: Micro estimates of tax evasion response and welfare effects in Russia. Journal of Political economy, 117 (3), 504-554.
Gruber, J., & Saez, E. (2002). The elasticity of taxable income: evidence and implications. Journal of Public Economics, 84 (1), 1–32.
Gutmann, Peter M (1977). “The Subterranean Economy.” Financial Analysts Journal, 34, 24-27.
Guyton, J., Langetieg, P., Reck, D., Risch, M., & Zucman, G. (2020). Tax Evasion by the wealthy: Measurement and implications. In Measuring and Understanding the Distribution and Intra/Inter-Generational Mobility of Income and Wealth. University of Chicago Press.
Hamidi, Nasser, Mohammadzadeh, Amir and Mohammadi, Fatemeh. (2015). Investigating the status of tax crimes in preventing evasion in the VAT system (Case study of Qazvin province), Tax Research Journal, 27 (75), 147-166. [In Persian]
Hamzeh, Ali Akbar. (2003). Investigating the effective factors on tax evasion of business owners of gold sellers in Mazandaran province. Master Thesis. Education Management of Management and Planning Organization of Mazandaran Province. [In Persian]
Johannesen, N. (2010). Tax evasion and Swiss bank accounts. University of Copenhagen Working Paper. Copenhagen, Denmark.
Johansson, E. (2000). An expenditure-based estimation of self-employment income underreporting in Finland, Swedish School of Economics and Business Administration working paper no. 433, Helsinki (November).
Karimi Mohammad Sharif, enthusiasts of Sohrab and Heydarian, Razia. (2018). Determining the factors affecting the underground economy in Iran in the period 1976-2006 (vector error correction method), Economic Research, 52 (2), 367-386. [In Persian]
Kaufmann, D., & Kaliberda, A. (1996). Integrating the unofficial economy into the dynamics of post-socialist economies. Economic transition in Russia and the new states of Eurasia, 8, 81-120.
Kleven, H. J., & Waseem, M. (2011). Tax notches in Pakistan: Tax evasion, real responses, and income shifting. Quarterly Journal of Economics, Forthcoming, 12.
Kleven, H. J., Knudsen, M. B., Kreiner, K. T., Pedersen, S., & Saez, E. (2010). Unwilling or unable to cheat? Evidence from a randomized tax audit experiment in Denmark. NBER Working Paper 15769. Cambridge, MA.
Lyssiotou, P., Pashardes, P., & Stengos, T. (2004). Estimates of the black economy based on consumer demand approaches. The Economic Journal, 114 (497), 622-640.
Mohsenpourian, Sepideh. (2018). Investigating the barriers to calculating physicians' tax evasion. Master Thesis. Faculty of Economics, Allameh Tabatabai University. [In Persian]
Motameni, Mani. (2019). Modeling tax evasion in Iranian manufacturing industries. Applied Economic Studies of Iran, 8 (30), 159-173. [In Persian]
Murshed, M., & Saadat, S. Y. (2018). Modeling Tax Evasion across South Asia: Evidence from Bangladesh, India, Pakistan, Sri Lanka and Nepal. Journal of Accounting, Finance and Economics, 8 (1), 15-32.
Namazi, Mohammad, Kazemnejad, Mustafa and Nematollahi, Mohammad Mehdi. (2016). Comparison of different methods for selecting predictor variables to predict the financial crisis of companies listed on the Tehran Stock Exchange, Financial Engineering and Securities Management, 7 (29), 193-212. [In Persian]
Ozili, P. K. (2020). Tax evasion and financial instability. Journal of Financial Crime.
Pissarides, C. A., &Weber, G. (1989). An expenditure-based estimate of Britain’s black economy. Journal of Public Economics, 39 (1), 17–32.
Rezaian, Mohammad Taqi (2009). Public Finance and Government Economics. Tehran: Bashir Alam and Adab Publications. [In Persian]
Saez, Emmanuel and Gabriel Zucman ) 2016 (. Wealth Inequality in the United States since 1913: Evidence from Capitalized Income Tax Data," Quarterly Journal of Economics, 131 (2), 519-578.
Schneider, F. (2005). Shadow economies around the world: what do we really know? European Journal of Political Economy, 21 (4), 598–642.
Schneider, F., & Enste, D. H. (2000). Shadow economies: size, causes, and consequences. The Journal of Economic Literature, 38 (1), 77–114.
Schneider, F., & Enste, D. H. (2002). The shadow economy—an international survey. Cambridge: Cambridge University Press.
Schuetze, H. (2002). Profiles of tax non-compliance among the self-employed in Canada: 1969–1992, Canadian Public Policy, vol. 28 (2) (June), pp. 219–38.
Schuetze, Herb J. (2002). Profiles of Tax Noncompliance Among the Self-Employed in Canada, 1969-1992. Canadian Public Policy, XXVIII.
Slemrod, J. A., Johannesen, N., & Zucman, G. (2019). Tax evasion and inequality. American Economic Review, 109 (6), 2073-2103.
Slemrod, J. (2007). Cheating ourselves: The economics of tax evasion. Journal of Economic perspectives, 21 (1), 25-48.
Snow, A., & Warren, R. S., Jr. (2005). Ambiguity about audit probability, tax compliance, and taxpayer welfare. Economic Inquiry, 43 (4), 865–871.
Susanna, Elonzo. (2011). Descriptive Dictionary of International Tax Terms: English to Persian and Persian to English with descriptions of terms and margins and suspensions. Translated and written by Mohammad Tavakol. Ch 2. Tehran: Publications of the Faculty of Economics. [In Persian]
Tanzi, Vito (1980). The Underground Economy in the United States: Estimates and Implications. Banco Nazionale del Lavoro, 135, 427-453.
Timofte, C., & Marian, S. (2019). Tax Evasion–From Its Roots to Its Branches. Eco forum Journal, 8 (1)- pp.1-8.
Traxler, C. (2010). Social corms and conditional cooperative taxpayers. European Journal of Political Economy, 26 (1), 89–103.
vali Moghaddam Zanjani, Mohammad and Dehghani, Ali. (2007). Public Finance. Tehran: Termeh Publications. [In Persian]
Vavouras I., Karavitis N., A. Tsouchlou, (1990), "An indirect method of estimating the size of the underlying economy, its application in the case of Greece", in the book Underlying Economics, I. Vavouras, Kritiki Publications.
Vavouras I., Koutri A. (1991), Black economy: The extent of the phenomenon in Greece and abroad, Papazisis Publications.
Yee, C. P., Moorthy, K., & Soon, W. C. K. (2017). Taxpayers’ perceptions on tax evasion behavior: an empirical study in Malaysia. International Journal of Law and Management.
Zare, B. (2001), Estimating the income tax evasion of natural persons in Iran and identifying the factors affecting it. Master Thesis. Higher Institute for Research in Planning and Development. [In Persian]
Zehi, Naghi and Mohammad Khanli, Shahrzad. (2010). Investigating the Factors Affecting Tax Evasion (Case Study of East Azerbaijan Province), Tax Research Journal, 9 (57), 25-60. [In Persian]
)