نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار اقتصاد، گروه مدیریت و اقتصاد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه گلستان، گلستان، ایران

2 استادیار اقتصاد، گروه اقتصاد و مالی، دانشکده مدیریت، علم و فناوری، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران، ایران

چکیده

 
اقتصاد زیست- فناورانه یک مفهوم جدید در ادبیات توسعه اقتصادی پایدار و مبتنی بر بازنگری فرآیندهای تولید با استفاده از منابع زیستی تجدیدپذیر و نوآوری‌های فناورانه است. فعالیت‌های مرتبط با اقتصاد‌ زیستی دو ویژگی مشترک دارند: پایداری منابع و کارایی اقتصادی در جهت اهداف توسعه پایدار. مبانی نظری مرتبط با گذار به اقتصاد‌ زیستی بر الگوی اقتصاد دایره‌ای به عنوان مدل نظری-کاربردی تاکید دارد. با توجه به روند در حال گسترش اقتصاد
زیست- فناورانه در جهان، این پژوهش دو هدف را دنبال می‌کند؛ 1- تبیین مبانی نظری اقتصاد زیست- فناورانه و ارزیابی فرآیند گذار و 2- فراهم کردن چارچوبی برای شناسایی و تحلیل متغیرهای موثر در گذار مبتنی بر الگوی اقتصاد دایره‌ای و در مقیاس اقتصاد کلان. شاخص‌های سنجش اقتصاد زیست- فناورانه مبتنی بر شاخص‌های سه‌گانه توسعه پایدار شامل اقتصادی-اجتماعی-زیست‌محیطی هستند. مطالعات تجربی اقتصاد‌ زیستی‌ نشان می‌دهد به دلیل محدودیت‌های داده‌ها و ناهمگنی روش‌های اندازه‌گیری شاخص‌ها، روش‌های تحلیل آماری با استفاده از داده‌های مقطعی بیشترین کاربرد را دارند. بر این اساس با استفاده از روش تحلیل عاملی و داده‌های اقتصاد‌ زیستی‌دایره‌ای اروپا، متغیرهای توضیح‌دهنده فرآیند گذار شناسایی شده است. نتایج نشان می‌دهند مهم‌ترین متغیرهای اقتصادی گذار عبارت است از سهم سرمایه‌گذاری و ارزش‌افزوده در اقتصاد‌ زیستی، تجارت مواد زیستی و شاخص رویکرد به بازار. متغیرهای شاخص‌های اجتماعی و زیست‌محیطی موثر به‌ترتیب شامل سرانه کالری روزانه، بازیافت زباله‌های زیستی، کشاورزی ارگانیک و نوآوری‌ها هستند. در نهایت ضرورت اقتصاد ایران در گذار به اقتصاد زیست- فناورانه از دو منظر شاخص آسیب‌پذیری نفتی و روند توسعه پایدار تحلیل شد که نشان‌دهنده ضرورت گذار به اقتصاد زیست- فناورانه است.
 

کلیدواژه‌ها

شاکری، عباس؛ محمدی، تیمور و نجفی، حامد. (۱۳۹۵). مبانی نظری و محاسبه شاخص آسیب‌پذیری نفت برای کشورهای صادرکننده نفت (مطالعه موردی ایران)، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، (۱۹)۳۳، 111-79.
شاکری، عباس؛ محمدی، تیمور؛ ناظمان، حمید و طاهرپور، جواد. (۱۳۹۲). بررسی رخداد بیماری هلندی در اقتصاد ایران و اثر آن بر رشد اقتصادی، پژوهشنامه اقتصادی، (۱۳)۵۰ ،86-63.
ضیائی‌بیگدلی، محمدتقی؛ غلامی، الهام و طهماسبی‌بلداجی، فرهاد. (۱۳۹۲). بررسی اثر تحریم‌های اقتصادی بر تجارت ایران: کاربردی از مدل جاذبه، پژوهشنامه اقتصادی، (۱۳)۴۸، 119-109.
کلاین، پل. (۱۳۹۲). راهنمای آسان تحلیل عاملی. ترجمه سید  جلال صدرالسادات و اصغر مینایی. .چ 3. تهران: انتشارات سمت.
References
Adamowicz, M. (2014). European Concept of Bioeconomy and Its Bearing on Practical Use. Economic and Regional Studies. 7(4), 5-21.
Arrow K.J., Dasgupta P., Goulder L.H., Mumford K.J, Oleson K. (2012). Sustainability and The Measurement of Wealth. Environment and Development Economics. 17(3), 317–53.
Biernat, K. (2019). Introductory Chapter: Objectives and Scope of Bioeconomy. Elements of Bioeconomy. 1st Edition: IntechOpen Publication. DOI: 10.5772/intechopen.88966. Available from: https://www.intechopen.com/chapters/68851.
Bracco, S., Calicioglu, O., Gomez San Juan, M., & Flammini, A. (2018). Assessing the Contribution of Bioeconomy to the Total Economy: A Review of National Frameworks. Sustainability, 10(6), 1698. doi:10.3390/su10061698.
Căutișanu, C., Asandului, L., Borza, M. and Turturean, C. (2018). Quantitative Approach to Circular Economy in the OECD Countries. Amfiteatru Economic, 20(48), 262-277.doi:10.24818/EA/2018/48/262.
Corrado S., Sala S. (2018). Bio-Economy Contribution to Circular Economy. In: Benetto E., Gericke K., Guiton M. (eds) Designing Sustainable Technologies, Products and Policies. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-66981-6_6.
de Besi, M., McCormick, K. (2015). Towards a Bioeconomy in Europe: National, Regional and Industrial Strategies. Sustainability, 7(8), 10461–10478. doi:10.3390/su70810461.
Dietz, T., Börner, J., Förster, J., & von Braun, J. (2018). Governance of the Bioeconomy: A Global Comparative Study of National Bioeconomy Strategies. Sustainability, 10(9), 3190. doi:10.3390/su10093190.
Egelie, K. J., Graff, G. D., Strand, S. P., & Johansen, B. (2016). The emerging patent landscape of CRISPR-Cas gene editing technology. Nature Biotechnology, 34(10), 1025–1031. https://doi.org/10.1038/nbt.3692.
FAO. (2018). Assessing the Contribution of Bioeconomy to Countries’ Economy a Brief Review of National Frameworks. Towards Sustainable Bioeconomy Guidelines (SBG), 5-67, Rome.
FAO. (2018). The Future of Food and Agriculture – Alternative pathways to 2050. Rome. 224 pp. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
Geng, Y., Doberstein, B. (2008). Developing the Circular Economy in China: Challenges. International Journal of Sustainable Development & World Ecology. 15:3, 231-239, doi: 10.3843/SusDev.15.3:6.
Geng, Y., Fu, J., Sarkis, J., Xue, B. (2012). Towards A National Circular Economy Indicator System In China: An Evaluation. Journal of Cleaner Production, (23), 216-224. doi:10.1016/j.jclepro.2011.07.005.
Giampietro, M. (2019). On the Circular Bioeconomy And Decoupling: Implications for Sustainable Growth. Ecological Economics, 162 (C), 143-156. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2019.05.001.
Gottinger, A., Ladu,L., Quitzow, R. (2020). Studying the Transition towards a Circular Bioeconomy—A Systematic Literature Review on Transition Studies and Existing Barriers. Sustainability (12), 1-25. doi: https://dx.doi.org/10.3390/su12218990.
Gupta, E. (2008). Oil Vulnerability Index of Oil-Importing Countries. Energy Policy, 36(3), 1195–1211. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2007.11.011.
Haraldsson, G., Carey, D., (2011). Ensuring a Sustainable and Efficient Fishery in Iceland. OECD Economics Department Working Papers, No. 891, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/5kg566jfrpzr-en.
Heimann, T. (2018). Bioeconomy and Sustainable Development Goals (SDGs): Does the Bioeconomy Support the Achievement of the SDGs? Earth's Future, 7(1), 43-57. https://doi.org/10.1029/2018EF001014.
Herring, H., Roy, R. (2007). Technological Innovation, Energy Efficient Design and The Rebound Effect. Technovation, 27(4), 194–203. https://doi.org/10.1016/j.technovation.2006.11.004.
Heijman W. (2016). How Big Is the Bio-Business? Notes on Measuring the Size of The Dutch Bio-Economy. NJAS Wageningen Journal of Life Science , 77, 5–8, https://doi.org/10.1016/j.njas.2016.03.004.
Heshmati, A. (2015). A Review of the Circular Economy and its Implations. Institute for the Study of Labor (IZA), IZA Discussion Papers, No. 9611, Bonn.
Kardung, M., Cingiz, K., Costenoble, O., Delahaye, R., Heijman, W., Lovrić, M., van Leeuwen, M., M’Barek, R., van Meijl, H., Piotrowski, S., Ronzon, T., Sauer, J., Verhoog, D., Verkerk, P., Vrachioli, M., Wesseler, J., Zhu, B. (2021). Development of the Circular Bioeconomy: Drivers and Indicators. Sustainability 13(1),1-24. https://doi.org/10.3390/su13010413.
Khramov, V., Ridings Lee, J., & Mozhin, A. (2013). The Economic Performance Index (EPI): an Intuitive Indicator for Assessing a Country's Economic Performance Dynamics in a Historical Perspective, IMF Working Papers2013(214), A001. Retrieved Sep 14, 2021, from https://www.elibrary.imf.org/view/journals/001/2013/214/article-A001-en.xml.
Kline, P. (1994). An Easy Guide to Factor Analysis. Translated by Seyed Jalal Sadr al-Sadat and Asghar Minaei. 3rd Edition. Tehran: Samt Publications. [In Persian]
Kubiszewski, I., Costanza, R., Franco, C., Lawn, P., Talberth, J., Jackson, T., Aylmer, C. (2013). Beyond GDP: Measuring and Achieving Global Genuine Progress. Ecological Economics, 93(C), 57–68. doi: 10.1016/j.ecolecon.2013.04.019.
Lieder,M., Rashid, A. (2016). Towards circular economy implementation: a comprehensive review. Journal of Cleaner Production, 115, 36-51. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.jclepro.2015.12.042
Lewandowski, I., (2018). Bioeconomy: Shaping the Transition to A Sustainable, Biobased Economy. Springer Nature. https://doi.org/10.1007/978-3-319-68152-8.
Lonca G., Muggéo R., Tétreault-Imbeault H., Bernard S., Margni M. (2018). A Bi-dimensional Assessment to Measure the Performance of Circular Economy: A Case Study of Tires End-of-Life Management. In: Benetto E., Gericke K., Guiton M. (eds) Designing Sustainable Technologies, Products and Policies. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-66981-6_4.
McCormick, K., Kautto, N. (2013). The Bioeconomy in Europe: An Overview. Sustainability, 5 (6), 2589-2608, https://doi:10.3390/su5062589.
Mulaik, S.A (2010). Foundations of Factor Analysis. Second Edition, Chapman and Hall/CRC.
Pearce, D.W., Turner, R.K. (1990). Economics of Natural Resources and Environment. Baltimore MD, John Hopkins University Press.
Roy, N., Árnason, R. & Schrank, W. E. (2009). The Identification of Economic Base Industries, with an Application to the Newfoundland Fishing Industry. Land Economics, 85 (4), 675-691.
Shakeri, A., Najafi, H., najafi jezeh, H. (2016). Introducing the Theoretical Basis of Oil Vulnerability Index for Oil Exporting Countries (the Case of Iran). Iranian Energy Economics, 5(19), 79-111. doi: 10.22054/jiee.2017.7305. [In Persian]
Shakeri, A., Mohammadi, T., Nazeman, H., Taherpoor, J. (2013). A Study on the Occurrence of the Dutch Disease in Iranian Economy and Its Impact on Economic Growth. Economics Research, 13(50), 63-86. [In Persian]
Staffas, L., Gustavsson, M., McCormick, K. (2013). Strategies and Policies for the Bioeconomy and Bio-Based Economy: An Analysis of Official National Approaches. Sustainability, 5(6), 2751-2769. https:// doi:10.3390/su5062751.
Steffen, W., Richardson, K., Rockström, J., Cornell, S. E., Fetzer, I., Bennett, E. M., Biggs, R., Carpenter, S. R., de Vries, W., de Wit, C. A., Folke, C., Gerten, D., Heinke, J., Mace, G. M., Persson, L. M., Ramanathan, V., Reyers, B., & Sörlin, S. (2015). Sustainability. Planetary Boundaries: Guiding Human Development on A Changing Planet. Science. 347(6223), 1259855. https://doi.org/10.1126/science.1259855.
Stegmann,P, Londo,M, Junginger, M. (2020). The Circular Bioeconomy: Its Elements and Role in European Bioeconomy. Resources, Conservation & Recycling: X, 6, 1-17. doi: https://doi.org/10.1016/j.rcrx.2019.100029.
Su,B., Heshmati, A., Geng, Y., Yu, X. (2013). A Review of the Circular Economy in China: Moving From Rhetoric. Journal of Cleaner Production, 42, 215-227. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2012.11.020.
Trica, C., Banacu, C., & Busu, M. (2019). Environmental Factors and Sustainability of the Circular Economy Model at the European Union Level. Sustainability, 11(4), 1-16. doi:10.3390/su11041114.
Viaggi, D. (2016). Towards an Economics of The Bioeconomy: Four Years Later. Bio-based and Applied Economics, 5(2): 101-112. https:// doi:10.13128/BAE-20086.
Zawojska, A., Siudek, T. (2016). Bioeconomics as an Interdisciplinary Science. Proceedings of the 2016 International Conference “Economic Science for Rural Development, No 41 Jelgava, LLU ESAF, 274-281.
Ziyaee Bigdeli, M., Gholami, E., Tahmasebi Boldaji, F. (2013). The Impact of Economic Sanctions on Trade in Iran An Application of Gravity Model. Economics Research, 13(48), 109-119. [In Persian]