نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد اقتصاد و عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور، تهران

2 دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه پیام نور، تهران

3 دانشیار برق و عضو هیات علمی گروه برق دانشگاه شهید بهشتی

4 دکتری اقتصاد و عضو هیات علمی پژوهشگاه نیرو

چکیده

در این مقاله ضمن معرفی و ارزیابی روش‌های مختلف تنظیم انحصار طبیعی برای تنظیم قیمت و تداوم عرضه خدمات شرکت‌های توزیع برق در ایران با استناد به ملاحظات کیفی، کارایی و انگیزشی، مدل تنظیم سقف قیمت به عنوان مناسب‌ترین روش تنظیم معرفی شد. عملیاتی کردن مدل تنظیم سقف قیمت، مستلزم تعیین مقدار مولفه‌های این روش است، از این رو، با استفاده از داده‌های 39 شرکت توزیع برق ایران در فاصله زمانی 1385 تا 1395 نسبت به تعیین مولفه‌های مدل تنظیم سقف قیمت مشتمل بر بهره‌وری هدف و کیفیت اقدام شد. با استفاده از روش مانده‌کارایی نسبت به تعیین مقدار بهره‌وری هدف مبادرت شد به این صورت که ابتدا با استفاده از روش‌های مرز تصادفی و تحلیل پوششی داد‌ه‌ها، میزان کارایی تعیین و سپس با توجه به مانده کارایی هر شرکت نسبت به تعیین مقدار بهره‌وری هدف برای یک دوره 5 ساله اقدام شد. علاوه بر این دو روش، میزان بهره‌وری هدف براساس شاخص مالم‌کوئیست و روش تفاضلی نیز تعیین شد. نتایج روش‌های استفاده شده، بهره‌وری هدف را در بازه 7/1 تا 3 درصد پیشنهاد می‌دهند. باتوجه به نتایج کارایی شرکت‌ها به منظور تشویق شرکت‌ها به بهبود عملکرد، نرخ رشد بهره‌وری هدف بالاتری برای بنگاه‌ها با کارایی پایین و برای بنگاه‌های کارا، نرخ بهره‌وری هدف پایین‌تری در نظر گرفته می‌شود. همچنین از نرخ انرژی عرضه نشده (ENS) و زمان لازم جهت برقراری انشعاب جدید به عنوان شاخص کیفیت استفاده و مقدار کیفیت هدف برای هر شرکت تعیین شد.

کلیدواژه‌ها

امامی میبدی، علی (۱۳۷۹)، اصول اندازه‌گیری کارایی و بهره‌وری، تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.
احسانی، آرش و دیگران (1384)، «رویکردی به کیفیت و پایایی در محیط جدید صنعت برق»، سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت.
زراء‌نژاد، منصور و رضا حاجی‌آباد یوسفی (1390)، «ارزیابی کارایی اقتصادی شرکت‌های توزیع برق ایران»، پژوهشنامه اقتصادی، سال ششم، شماره 11.
زیبا، فاطمه (1384)، مقررات‌گذاری و نظم‌بخشی اقتصادی و اندازه‌گیری کارایی در شرکت‌های توزیع برق ایران، دانشگاه الزهرا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
رضایی، علی (1392)، «تحلیل کارایی و بهره‌وری شرکت‌های توزیع برق ایران: رویکرد مدل مازاد مبنا (SBM)»، فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، شماره 13.
سیماب، محسن (1390)، تنظیم کیفیت توان و محک‌زنی شرکت‌های توزیع برق ایران، دانشگاه تربیت مدرس، رساله دکتری.
عبادی، جعفر و امیر دودابی‌نژاد (1390)، «انتخاب مدل بهینه تنظیم قیمت انگیزشی با در نظر گرفتن آثار خارجی برای توزیع برق ایران»، فصلنامه اقتصاد محیط زیست و انرژی، سال اول، شماره ۱، صص ۱۷۲-۱۳۳.
فلاحی، محمدعلی و وحیده احمدی (1384)، «ارزیابی کارایی شرکت‌های توزیع برق ایران»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره ۷۱، صص ۲۹۷-۳۲۰.
لاجوردی، حسن و کیومرث حیدری (1382)، «ارزیابی و تحلیل کارایی شرکت توزیع برق شهرستان مشهد»، هجدهمین کنفرانس بین‌المللی برق، تهران، شرکت توانیر، پژوهشگاه نیرو.
محمدنژاد شورکایی، حسین (1390)، طراحی مدل انگیزشی بهبود قابلیت اطمینان در شبکه‌های توزیع، دانشکده مهندسی برق، دانشگاه صنعتی شریف، رساله دکتری.
محمدی، تیمور و جمشید پژویان (1379)، «قیمت‌گذاری بهینه رمزی برای صنعت برق ایران»، پژوهش‌های اقتصادی ایران، دوره ۳، شماره ۶، صص ۳۹-۶۱.
سایت رسمی شرکت توانیر قابل دسترس در: www.tavanir.org
Ajodhia,V.S., Schiavo, L., and Malaman, R., (2006), “Quality Regulation of Electricity Distribution in Italy: An Evaluation Study”, Energy Policy, 34:1478–1486.
Averch, H. and Johnson, L.L. (1962), “Behaviour of the Firm under Regulatory Constraint”, American Economic Review, 52:1059-69.
Baumol, W. J., and A. K. Klevorick, (1970), “Input Choices and Rate-of-return Regulation: An Overview and Discussion”, Bell Journal of Economics, 1: 162-90.
Battese, G. E. and Coelli, T. J. (1992), “Frontier Production Functions, Technical Efficiencyand Panel Data: With Application to Paddy Farmers in India”, Journal of ProductivityAnalysis, 3(1-2):153–169.
Battese, G. E. and Coelli, T. J. (1995), “A Model for Technical Inefficiency Effectsin a Stochastic Drontier Production Function for Panel Data”, Empirical Economics, 20(2):325–332.
Beesley, M.E. (1992), Privatization, regulation and deregulation, London: Routledge.
Coelli, T.J. and Perelman, S. (1996), “Efficiency Measurement, Multiple-Output Technologies and Distance Functions: With Application to European Railways”و CREPP Discussion Paper 96/05, University of Liege.
Crew, M.A. and Kleindorfer, P.R. (1996), “Incentive Regulation in the United Kingdom and The United States: Some Lessons”, Journal of Regulatory Economics, 9(3):211–225.
Currier, K.M. (2007), “A Practical Approach to Quality-adjusted Price Cap Regulation”, Telecommunications Policy, 31 (2007) 493–501.
EmamiMeibodi, A., (1998), “Efficiency Considerations in the Electricity Supply Industry: The Case of Iran”, Department of Economics, University of Surrey, Working Paper, 1-47
Jamasb, T., Nillesen, P., and Pollit, M. (2003), “Gaming the Regulator: A Survey”, The Electricity Journal, Vol 16, Issue 10 68−80.
Jamasb, T. and Pollit, M. (2000), Benchmarking and Regulation of Electricity Transmission and Distribution Utilities: Lessons from International Experience, University of Cambridge.
Khetrapal P., Tripta T., Gupta A., (2017), “X - Factor Evaluation UnderRpi-X Regulation For Indian Electricity Distribution Utilities”, Journal of Engineering Science and Technology, Vol. 12, No. 7و 1900 - 1914
Jeff D. Makholm, J., (2018), “The Rise and Decline of the X Factor in Performance-based Electricity Regulation”, The Electricity Journal, Vol. 31, Issue 9,38-43,
Poudineh, R., Jamasb, T., (2016), “Determinants of Investment Under Incentive Regulation: The Case of the Norwegian Electricity Distribution Networks”, Energy Economics, Vol 53, 193-202.
Viljainen, S., & Partanen, J. (2005, June). Development trends in the restructuring of the electricity distribution business in Finland In 2005 IEEE Russia Power Tech (pp. 1-7). IEEE.
OFGEM, http://www.ofgem.gov.uk/public/adownloads.htm#retabm