نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

3 دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

افزایش قیمت کالاها و خدمات، هزینه‌‌ زندگی خانوارها را به نسبت اوزان کالاها در سبد مصرفی هر خانوار تغییر می‌دهد. بسته به آنکه تورم از ناحیه کالاهای ضروری که در سبد مصرفی خانوارهای کم‌درآمد سهم بیشتری دارد، اتفاق افتاده باشد یا کالاهای کمتر ضروری که سهم بیشتری در سبد خانوار با درآمد بالا دارند، توزیع به ترتیب به زیان خانوار کم‌درآمد یا با درآمد بالا تغییر می‌کند. در تعدیل اثرات تورم به‌طور معمول از شاخص قیمت مصرفکننده (CPI) استفاده میشود. این شاخص تغییرات قیمت‌ها را براساس الگوی مصرفی خانوار با درآمد متوسط در نظر می‌گیرد؛ حال ‌آنکه خانوارها در دهکهای درآمدی مختلف دارای الگوی مصرفی متفاوتی هستند. برای رفع این نارسایی، مقاله حاضر تاثیر تغییرات نسبی قیمت‌ها بر توزیع درآمد (هزینه) حقیقی را براساس شاخص قیمت ویژه خانوار (HSPI) که با استفاده از اوزان کالاهای در سبد مصرفی هر خانوار محاسبه می‌شود برای دوره 1394-1386 مدنظر قرار داده است. برای سنجش نابرابری از ضریب جینی به روش آگوانگ استفاده ‌شده است. نتایج نشان میدهد در دورههایی که شدت افزایش قیمت گروه خوراکی‌ها نسبت به سایر گروهها بیشتر بوده است، ضریب جینی هزینه حقیقی خانوارها به ترتیب براساس شاخص ویژه خانوار (HSPI) و شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI)، بزرگ‌تر از ضریب جینی هزینه اسمی است. قیمت نسبی بالاتر در گروه خوراکی‌ها با توجه به وزن بالاتر این گروه از کالاها در سبد مصرفی خانوارهای کم‌درآمد، توزیع را به زیان گروه فقیر، تغییر داده است.

کلیدواژه‌ها

ابونوری، عباسعلی، سمیه مفتح و هادی پرهیزی گشتی (1389)، «تجزیه وتحلیل اثر تورم بر توزیع درآمد در ایران (تحلیل مقایسه ای مناطق شهری و روستایی ایران)»، فصلنامه علوم اقتصادی، سال چهارم، شماره 13، زمستان 1389: ص. 96-86.
ابونوری، اسمعیل و آرش خوشکار (1386)، «اثر شاخص‌های اقتصادکلان بر توزیع درآمد در ایران: مطالعه بین استانی»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 77، بهمن و اسفند: 95-65.
اقبالی، علیرضا، علیرضا جرج‌‌زاده (1384)، «بررسی اثر درآمد های نفتی بر توزیع درآمد در ایران»، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 17.
بانک مرکزی (1394)، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران.
باقی، مهدی، تاثیر تورم بر توزیع درآمد، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه مفید، 1388.
پروین، سهیلا (1389)، «تاثیر تغییرات قیمت بر فقر»، فصلنامه اقتصاد مقداری، دوره 7، شماره 2 ص. 117-95.
شاکری، عباس، اسفندیار جهانگرد و سمیه اقلامی (1392)، «اثر غیرخطی تورم بر نابرابری درآمد در ایران»، فصلنامه پژوهش های اقتصادی (رشدو توسعه پایدار)، سال سیزدهم، شمار چهاردهم،زمستان 1392 ص. 53-27.
شاکری، عباس (1391)، اقتصاد کلان (نظریه ها و سیاست ها)، جلد اول، تهران: انتشارات رافع.
کفایی، سید محمد علی و عزت‌الله درستکار(1386)، «تاثیر آموزش رسمی بر توزیع درآمد ایران، تاثیر آموزش رسمی بر توزیع درآمد در ایران»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، شماره4، ص.53-27.
کمیجانی، اکبر وفریدون محمدزاده (1393)، «تاثیر تورم بر توزیع درآمد و عملکرد سیاست های جبرانی»، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال بیست و دوم، شماره 69، بهار 1393 ص.24-5.
گلخندان، ابولقاسم (1395)، «تاثیر استان‌های تورم بر نابرابری درآمد در ایران: مدل رگرسیون انتقال ملایم (STR)»، دو فصلنامه علمی و پژوهشی جستارهای اقتصادی ایران، سال سیزدهم، شماره 25، بهار و تابستان 1395 ص. 95-75.
مرکزآمار ایران، نتایج نمونه‌گیری از درآمد – هزینه درآمد خانوار شهری و روستایی 1385- 1394.
مرکزآمار ایران، شاخص قیمت مصرف‌کننده شهری و روستایی 1385-1394.
محمدی، تیمور، عباس شاکری، مهنوش عبدالله میلانی و علی شهابی (1394)، «بررسی اثر تغییر قیمت‌ها بر توزیع درآمد و رفاه در مناطق شهری»، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، بهار 1394 ص. 42-25.
مهرآرا، محسن، جواد باغبان پورو الهام اعلامی (1395)، «اثر تغییرات قیمت مسکن بر توزیع درآمد: کاربردی از روش ARDL»، شانزدهمین همایش سیاست‌های توسعه مسکن در ایران.
نیلی، مسعود وعلی فرح بخش (1377)، «ارتباط رشد اقتصادی و توزیع درآمد»، فصلنامه برنامه و بودجه، شماره 34 و 35.
Abounoori, E.(2003), “Unemployment, Inflation and Distribution: A Croos- country Analysis”, Jornal of Economic Review, Vol.8, NO.9.
Almas, I., and Kjelsrud, A. (2017),“Rags and Riches: Relative Prices, Non-Homothetic Preferences,and Inequality in India”, World Development, Vol. 97, pp. 102-121.
Amornthum, S. (2004), “Income Inequality, Inflation and Nonlinearity
The Case of Asian Economies”, University of Hawaii, Economic, Research Organization Lecture note, No. 601.
Arndt, C., Jones, S., and Salvucci, V. (2015, March), “When do relative Prices Matter for Measuring Income Inequality? The Case of Food Prices in Mozambique”, Journal of Economic Inequality,13(3)
Azid, T., Qureshi, M., Alamasi, A., and Khawaja, J. (2012), “Rising Food Prices, Poverty and its Challenges: The Case Study of Pakistan”, Humanomics, Vol.28 No. 2.
Badolo, F. and Traoré, F. (2015), “Impact of Rising World Rice Prices on Poverty and Inequality in Burkina Faso”, Development Policy Review, 33 (2), pp. 221-244.
Blinder, Alan and H. Esaki (1978), “Macroeconomic Activity and Income Distribution in the Postwar United States”, The Review of Economics and Statistics, Vol. 60.
Bulif, A. (1998), Income Inequality: Does Inflation Matter?, IMF working paper, WP/98/7.
Chaudhary, S. (2012), “The Impact of Food Inflation on Poverty in Nepal”, NRB Economic Review, 24.2.
Cole, J.  and C. Towe (1996), “Income Distribution and Macroeconomic Performance in the United States”, IMF Working Paper, 1-32.
Dessus, S., Herrera, S., and de Hoyos, R. (2008), “The Impact of Food Inflation on Urban Poverty and Its Monetary Cost: Some Back-of-the-Envelope Calculations”, Agricultural Economics , 39.s1, pp. 417-429.
Galli, R  and R. Vander Hoeven (2001), “Is Inflation Bad for Income Inequality: The Importance of the Initial Rate of Inflation”, Employment Paper, 2001/29, ILO.
Monnin, P. (2014), Inflation and Income Inequality in Developed Economies, CEP Working Paper 2014/1, Council on Economic Policies (CEP).
Ogwang, T. (2000), “A Convenient Method of Computing the Gini Index and its Standard Error”, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 62(1), 123-129.
Saari, M., Dietzenbacher, E., and Los, B. (2016, April 5), “The Impacts of Petroleum Price Fluctuations on Income Distributionacross Ethnic Groups in Malaysia”, Ecological Economics, 130 , pp. 25–36
Schultz, T. P. (1969), Secular Trends and Cyclical Behavior of Income Distribution in the United States: 1944–1965, In Six papers on the size distribution of wealth and income (pp. 75-106).NBER.
Shrestha, M, Son H., and Kakwani, N. (2009), “Measuring the Impact of Price Changes on Poverty”, Journal of Economic Inequality, 7(4), pp. 395–410.
Syed Abul Hasan. (2013, April 13), The Impact of a Large Rice Price Increase on Welfare and Poverty in Bangladesh.
Thalassinos, E., Ugurlu, E.  and Y. Muratoglu (2012), “Income Inequality and Inflation in the EU”, European Research Studies.
Vu, L., and Glewwe, P. (2011), “Impacts of Rising Food Prices on Poverty and Welfare in Vietnam”, Journal of Agricultural and Resource Economics, 36(1), pp. 14–27.