نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی
2 دانشجوی دکتری مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه علامه طباطبائی
3 دانشجوی دکتری مدیریت فناوری اطلاعات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب،
چکیده
کسبوکار الکترونیک به‌عنوان یکی از توانمندسازها در اقتصاد کشور و زیرمجموعه فناوری‌های اطلاعات در دهه گذشته رشد چشمگیری داشته است. بازارهای امروزی، جهانی است و همواره در حال تغییر و گذار از صنعت به دانش و فناوری است. فضای امروز کسبوکار از حالت فیزیکی به حالت الکترونیکی تغییر شکل یافته و بازارهای سنتی و آفلاین را دگرگون ساخته‌اند. سرمایه‌گذاران موفق تغییرات روش‌های کسبوکار سنتی به کسبوکار الکترونیکی را پذیرفته‌اند به‌طوری‌که سیاست بیشتر موسسات تجاری در پذیرش و به‌کارگیری کسبوکار الکترونیک جهت ورود به بازارهای جهانی و جذب مشتریان جدید، موثر و کارا است. اهمیت فضای کسبوکار الکترونیکی و پذیرش بالای مردم در سال‌های گذشته و ورود کسب‌وکارها به این فضا لزوم برنامه‌ریزی و توسعه این فضا را بیش از پیش آشکار می‌کند. پژوهش حاضر، نتایج برگرفته از پروژه‌ای است که در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران در چارچوب تسهیل و ارتقای فضای کسبوکار و با عنوان راهکارهای توسعه کسبوکار الکترونیک تعریف‌شده است. هدف از اجرای این پروژه، استخراج و تدوین استراتژی‌های توسعه کسبوکار در حوزه ارتباطات و فناوری کشور بوده که در چهار فاز طراحی و اجرا شده است. در فاز چهارم و نهایی این طرح، یک مدل جدید بر پایه چارچوب‌های آمادگی الکترونیک ارائه شد و با استفاده از نرم‌افزار اسمارت پی ال اس مورد تایید قرار گرفت و در پایان استراتژی‌های توسعه کسبوکار الکترونیک بر اساس مدل تایید شده و ماتریس‌های تحلیل SWOT استخراج و دسته‌بندی شد.
کلیدواژه‌ها
آفوا، آلن (1389)، مدل‌های کسبوکار، ترجمه: محمدمهدی سپهری، مرتضی مرادی و احسان ملیحی، تهران: انتشارات رسا.
آذر، عادل (1391)، مدل‌سازی مسیری-ساختاری در مدیریت: کاربرد نرم‌افزار اسمارت PLS، تهران: نگاه دانش.
اف فیوز، فرانک (1383)، طرح کسبوکار، ترجمه: داور ونوس، مسعود کرمی و مهرداد پرچ، تهران: انتشارات موسسه مهربان نشر.
امیری, یاسر, سالارزهی, حبیب‌الله, و پریش, رقیه. (1390). «شناسایی و اولویت‌بندی عوامل موثر بر پیاده‌سازی کسبوکار الکترونیک در شرکت‌های کوچک و متوسط با استفاده از MADM فازی». پژوهش نامه مدیریت تحول.
باقری دهنوی ملیحه، جلال رضایی‌نور و سید حسن هانی (1391)، «ارائه مدلی مفهومی برای ارزیابی آمادگی الکترونیکی، سازمان‌های دولتی با کمک روش دلفی»، دومین کنفرانس ملی مهندسی لاهیجان.
باقری‌نژاد, جعفر, و ستاری, هاله. (1391). «مدل ارزیابی آمادگی الکترونیکی سازمان ها در ایران جهت به کارگیری خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی». فصلنامه مطالعات مدیریت فناوری اطلاعات.
بینش مسعود (1386)، «بنگاه‌های برتر تجاری»، مجله تدبیر، سازمان مدیریت صنعتی، شماره 181.
بیگ نسرین (1392)، «ارائه مدل تلفیقی BSC-DEMATEL برای تحلیل شاخص‌های اساسی عملکرد در تجارت الکترونیکی مورد کاوی سایت‌های تجاری ایران»، دهمین کنفرانس مهندسی صنایع.
پاکدل، محمدرضا و دیگران (1390)، «ارزیابی بازارگرایی، نوآوری و وفاداری مشتری بر عملکرد کسبوکار»، مجله مدیریت بازاریابی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، شماره 10.
تیم کلارک، الکساندر استروالدر، ایوپیگنیور (1392)، مدل کسبوکار شما، تهران: انتشارات آریانا قلم.
ثقفی فاطمه، علیرضا علی‌احمدی، سیدسپهر قاضی نوری و منصوره حورعلی (1394)، «طراحی و پیاده‌سازی مدل مرجع برای شناسایی عوامل کلیدی موفقیت (CSF) خدمات دولت الکترونیکی در ایران»، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات راهبردی جهانی شدن، دوره 5، شماره 14، صفحه 205-24.
ثقفی، فاطمه، «طراحی چارچوب شناسایی و اولویت‌بندی ذینفعان مبتنی بر روش فرا تلفیق (مطالعه موردی سیستم‌عامل بومی ایران)»، نشریه علمی و پژوهشی مدیریت فردا، سال سیزدهم، شماره 39.
جعفرنژاد، احمد (1390)، عوامل تاثیرگذار براشاعه کسبوکار الکترونیک در سازمان‌های ایرانی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی.
جعفرنژاد، احمد، علی سجادنیا، سیدرحیم صفوی میرمحله (1388)، «بررسی موانع و ارائه راهکارهای به‌کارگیری تجارت الکترونیکی در زمینه صادرات فرش دستباف ایران»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره ۵۲، 34-1.
حنفی‌زاده، پیام و مهرداد رضایی (1389)، تجارت الکترونیکى: تعاریف، موانع و راهکارها، تهران: ترمه، چاپ سوم.
رحمتی، مهدی و محمدرضا غلامیان (1387)، «طبقه‌بندی فاکتورهای کلیدی موفقیت در کسب وکار الکترونیک براساس مفهوم ارزیابی متوازن»، بررسی‌های بازرگانی.
رهنمایی، زهرا، عبدالحسین صادقی و سیامک سحرخیز (1387)، «عوامل کلیدی موفقیت صنایع کوچک و متوسط پوشاک ایران»، سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت استراتژیک.
ساروخانی حسین (1388)، «شیوه‌های جدید کاریابی و نقش تکنولوژی اطلاعات در رشد و توسعه بازار کار»، مجموعه مقالات همایش نقش اطلاع‌رسانی در بازار کار.
سرافرازی، مهرزاد و غلامرضا معمارزاده (1387)، »آمادگی الکترونیکی شاخصی نو در استقرار اثربخش شهر الکترونیک (E-city) و شهرداری الکترونیک (E-manicpality)، پنجمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات.
شفیعا، سپیده (1394)، «تاثیر دیجیتالی شدن بر تغییر مدل‌های کسبوکار، ماهنامه نوشتار کوتاه درباره اقتصاد دیجیتالی و کسبوکار الکترونیکی»، دانشگاه علامه طباطبائی، بهمن ماه.
عسکری، مریم، (1390)، «تجارت الکترونیکى و آمادگى الکترونیکى»، دانش حسابرسی، دوره جدید، سال یازدهم، شماره 4.
عیسی‌زاده سعید و جهانبخش مهرانفر (1391)، »نقش نهادها در شکل‌دهی کارآفرینی در کشورهای منتخب جهان»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی (رویکرد اسلامی- ایرانی)، سال دوازدهم، شماره 44 ، بهار 1391 ، صفحات 212-199
فتحی سعید و همکاران (1389)، کسبوکار الکترونیکی، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
فتحیان، محمد و سید حاتم مهدی نور، مبانی و مدیریت فناوری اطلاعات، تهران: مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
فتحیان محمد، رامین مولاناپور (1393)، تجارت الکترونیکی با رویکردی بر تجارت اجتماعی، تهران: انتشارات آتی‌نگر.
فرد آر. دیود، مدیریت استراتژیک، ترجمه: علی پارساییان و سید محمد اعرابی، چاپ بیستم.
گلچین‌فر، شادی، حسین حقیقت ثابت و امیر بختائی (1384)، «ارائه مدل کسبوکار الکترونیک برای بازار مشاوره مدیریت ایران»، دومین کنفرانس مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICTM.
محمدی ایوب (1395)، «تبیین مؤلفه‌های اصلی مدل‌های کسبوکار الکترونیکی بر اساس رویکرد سیستمی»، فصلنامه مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه تهران، دوره 8، شماره 1، صفحه 195-214.
مبینی دهکردی، علی، مهران رضوانی، علی داوری و فاطمه فروزان (1392)، «شناسایی و سنجش شاخص‌های قابلیت همکاری دولت الکترونیک در ایران، مدل کسبوکار نوآورانه B2C برای شرکت‌های پخش(مطالعه موردی: شرکت گلرنگ پخش)»، فصلنامه مطالعات مدیریت فناوری اطلاعات، سال اول، شماره 2، زمستان 1392،
صفحه 23-9.
صفحه 23-9.
مقدادیان فتحیه، محمد لشکری و سید علیرضا داودی (1392)، »اولویت‌بندی عوامل موثر بر استفاده مشتریان از خدمات الکترونیکی بانک‌ها با استفاده از سیستم فازی»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی (رویکرد اسلامی ایرانی)، سال سیزدهم، شماره 48، صفحات 47-29.
مژدهی ناهید، امیررضا مهربان و علی‌اکبر جلالی (1386)، «معماری مدل‌های کسبوکار الکترونیکی در تجارت الکترونیک»، چهارمین همایش ملی تجارت الکترونیک، آذر.
موحدی مسعود و حسن یاقوتی (1387)، «ارائه الگویی برای سنجش آمادگی الکترونیکی در کسب‌وکارهای کوچک و متوسط دفاعی کشور»، فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، شماره 12.
نودهی، گل‌چهره و سید محمد مهدی، «تجارت الکترونیک: چالش‌ها و راهکارها در ایران»، دانشگاه گیلان.
نوروزی محمدرضا و نرگس سریع القلم (1388)، «اعتماد در تجارت الکترونیک»، ماهنامه کار و جامعه، شماره 110.
نیرومند پوراندخت، رضا زعفریان، فریدون قاسم‌زاده و ابوالقاسم دل‌خوش کسمایی، «انتخاب مدل کسبوکار مناسب برای بنگاه‌های اقتصادی فعال در حوزه‌ی اینترنت همراه در ایران با استفاده از رویکرد تجزیه‌وتحلیل سلسله مراتبی».
هاشمی فراشاه سید ابوالقاسم (1389)، «مدل‌های تجارت الکترونیک و زنجیره ارزش»، عصر مدیریت.
یعقوبی نور محمد و رویا شاکری (1392)، «شناسایی و رتبه‌بندی عوامل حیاتی موفقیت استقرار شهر الکترونیکی»، پژوهش‌های مدیریت عمومی، سال ششم، شماره نوزدهم.
ایران در شاخص سهولت کسبوکار 2016-2017، معاونت بررسی‌های اقتصادی، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی.
گزارش وضعیت ایران در گزارش انجام کسبوکار بانک جهانی (2016)، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
وضعیت پهن باند در جهان، گزارشی از کمیسیون پهن باند برای توسعه دیجیتال (2015) (سازمان فناوری اطلاعات).
گزارش فناوری اطلاعات جهان (2015)، فناوری اطلاعات و ارتباطات برای رشد فراگیر (سازمان فناوری اطلاعات).
روند توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در یک نگاه (وضعیت کشورهای جهان تا سال 2015)، سازمان فناوری اطلاعات.
تحلیل وضعیت توسعه الکترونیک در جهان و ایران، بر اساس گزارش توسعه دولت الکترونیک سازمان ملل در سال 2014، از مجموعه گزارش‌های نظام پایش شاخص‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور.
ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه (1394)، شماره 172، وزارت امور اقتصادی و دارایی، معاونت امور اقتصادی.
گزارش بررسی و تحلیل اثر اینترنت اشیا بر مدل‌های کسبوکار، پژوهشکده سیاست‌گذاری و مدیریت راهبردی فاوا (1394)، مرکز تحقیقات مخابرات ایران.
Adewole Adewumi, Sanjay Misra, Nicholas Omoregbe (2013), “A Review of Models for Evaluating Quality in Open Source Software, IERI Procedia”, International Conference on Electronic Engineering and Computer Science (EECS 2013), Vol. 4.
Dada, Danish (2006), “E-readiness for Developing Countries: Moving the Focus from the Environment to Users, EJISDC, 27,6,1-14.
El-Darwiche, B. A. Sharma, M. Singh, and R. Abdel Samad (2012), “Digitization in Emerging Economies: Unleashing Opportunities at the Bottom of the Pyramid”, Beirut: Booz & Company.Available: http://www.booz.com/media/uploads/BoozCo_DigitizationinEmerging-Economies.pdf
Friedman, A.L and S. Miles(2006), “Stakeholders: Theory and Practice”, Oxford University Press.
Freeman, R.E, (2004), “A Stakeholder Theory of Modern Corporations”, Ethical Theory and Business, 7th Edition.
Hanafizadeh, M. R., P. Hanafizadeh and E. Bohlin (2013), “Digital Divide and e-Readiness: Trends and Gaps”, International Journal of E-Adoption (IJEA), 5(3), 30-75. (2013).
Hanafizadeh, P., M. R. Hanafizadeh and M. R. Khodabakhshi (2009b), Taxonomy of E-readiness Assessement Measures.
Hanafizadeh,M.R., P. Hanafizadeh and A. Saghaei (2010), “The Pros and Cons of Digital Divide and readiness assessments Economist Intelligence Unit report”, Digital Economy Rankings.
Hanafizadeh, P., M.R. Hanafizadeh and M. R. Khodabakhshi (2008), “Taxonomy of E-readiness Assessement Measures”, International Journal of Information Management, 29(3), 189-195.
Hanafizadeh Payam, Mohammad Reza Hanafizadeh and Mohsen Khodabakhshi (200(), “Taxonomy of E-readiness Assessment Measures”, International Journal of Information Management, 29, 189–195.
Heidi J. C. Ellis, W. Hislop Gregory, Jackson Stoney, Postner Lori, Team Project Experiences in Humanitarian Free and Open Source Software (HFOSS (2015), “(ACM Transactions on Computing Education (TOCE (4)15).
Ron S. Kenett, Xavier Franch, Angelo Susi, and Nikolas Galanis. (2014). “Adoption of Free Libre Open Source Software (FLOSS): A Risk Management Perspective”, IEEE.
Mazhelis, O., H. Warma, S. Leminen, P. Ahokangas, P. Pussinen, M. Rajahonka and J. Myllykoski (2013), “Internet-of-Things Market, Value Networks, and Business Models: State of the Art Report”, Technical Report TR-39, University of Jyvaskyla.
Mohanna Shahram, Nour Mohammad Yaghoubi, Motlaq Samane Vahidi and Motlaq Tayebe Vahidi (2011), “Limitations of E-commerce Implementation in Developing Countries: Case study of Iran”, American journal of scientific and industrial research.
M. Prasanna Kumar and T. Sanjeev Kumar (2014), “E-business: Pros and cons in Customer Relationship Management”, International Journal of Management and International Business Studies, Vol. 4, No. 3, pp. 349-356.
Nazir Ahmad and Suhail Kampala (2014), “UgandaE-Readiness Assessment Model for Low Bandwidth Environment”, Advances in Computer Science: An International Journal, Vol. 3, Issue 4, No.10.
Sabbagh, K. R. and B. Friedrich (2012), “El-Darwiche, and M. Singh”, Maximizing the Impact of Digitization.
Sanayei, A., M. S. Torkestani and P. Ahadi (2009), “Readiness Assessment of Iran’s Insurance Industry for E-Commerce and E-Insurance Success”, International Journal of Information Science and Management, 7, 1, pp 91-105
Schief, M. and P. Buxmann (2012), “Business Models in the Software Industry, System Science (HICSS)”, 2012 45th Hawaii International Conference on, 4-7 Jan. 2012.
Tanmay Bhowmik, Nan Niu, Prachi Singhania, Wentao Wang (2015), “On the Role of Structural Holes in Requirements Identification: An Exploratory Study on Open-Source Software Development”, ACM Transactions on Management Information Systems (TMIS), Vol. 6, Issue 3.
Tina Saebia and J. Foss Nicolai (2015), “Business Models for Open Innovation: Matching Heterogeneous Open Innovation Strategies with Business Model Dimensions”, European Management Journal, Volume 33, Issue 3.
Vaesi,S.K and H. Bimar (2009), “Comparision of E-readiness Assessment Models”, Scientific Research and Essay,Vol. 4 (5), pp. 501-512.
Weill Peter (200), “Atomic Ebusiness Models: Early Evidence of Success”, Center for Information Systems Research (CISR), MIT Sloan School of Management, 2002
Wright, S.A. Stand. and Ind. Alliances (2014), “AT&T, Atlanta, GA, USA; Druta, D, Open Source and Standards: The Role of Open Source in the Dialogue between Research and Standardization”, Published in Globecom Workshops (GC Wkshps), (8-12 Dec. 2014).
OECD e-Government study (2012), “Future of E-government AGENDA 2020”, OECD e-Government study,
Niranjanamurthy, M., Kavyashree, N., Jagannath, S., & Dharmendra Chahar. (2013). "Analysis of E-Commerce and M-Commerce: Advantages, Limitations and Security issues". International Journal of Advanced Research in Computer and Communication Engineering, 2(6).
“Critical Success Factors for E-Commerce in Thiland: Cultura; and Infrastructural in fluences, Kitting Laosethakul”, William Boulton, EJISDC ,The Electronic Journal on Information System in Developing Countries, http://www.ejisdc.org
Impact-of-Digitization.pdf. “Wijers, G. D. M. Determinants of the Digital Divide: A Study on ITS Development in Cambodia”, Technology in Society, 32 (4), pp. 336- 341. (2011).
“The Global Information Technology Report Report” (2013), Geneva: World Economic ForumWorld Economic Forum. Available at www.weforum.org/gitr
Co-operation and the IBM Institute for Business Value. (2006). "The 2006 e-readiness rankings". Economist Intelligence Unit.
Digital Economy Rankings, Beyond E-readiness A Report from the Economist Intelligence Unit.
Klaus schwab and World Economic Forum (2015), “The Global Competitiveness Report 2015–2016”, World Economic Forum.
)