نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه بانکداری اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی
2 کارشناس ارشد بانکداری از دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
برنامه‌های تامین مالی خرد در نیمه دهه 1980 پدیدار شد، بنابراین، می‌توان تامین مالی خرد را یک پدیده نوظهور دانست. علت ظهور و گسترش سریع تامین مالی خرد می‌تواند نتایج ضعیف استراتژی‌های قبلی توسعه و به‌طور خاص استراتژی‌های مربوط به توسعه مالی باشد. در این تحقیق با کمک پرسشنامه دلفی سه بعدی به شناسایی عوامل موثر بر تامین مالی خرد در ایران پرداخته شده است. در بخش تجهیز، سپرده‌ها شامل سپرده‌های قـرض‌الحـسنه، هبه، وکالت خاص-گروهی و سپرده مسدودی (پس‌انداز) است. در بخش تخصیص، تسهیلات به دو دسته عمده تسهیلات مصرفی (عادی و اضطراری) و تسهیلات تولیدی تقسیم شده‌اند. بنگاه‌های فعال در بازار تامین مالی خرد به دو دسته عمده بانک‌ها (تجاری و هلدینگ) و موسسات مالی (انتفاعی و غیرانتفاعی) تقسیم شده‌اند. استفاده از مسئولیت مشترک به‌عنوان وثیقه و نیز استفاده از روش وام‌دهی ترکیبی گروهی-انفرادی به‌طور قوی مورد تاکید قرار گرفته است. در بعد اجرایی، سامانه‌های الکترونیکی، بسترسازی و تفکیک گزارش‌دهی براساس نوع تسهیلات و نوع عقود مورد استفاده مدنظر بوده است.
کلیدواژه‌ها
آرمنداریز، درآگیون بیتریز و مرداک جاناتان (1391)، اقتصاد تامین مالی خرد، تهران. انتشارات پژوهشکده پولی و بانکی.
ابراهیمی، سجاد و مسعود باغستانی میبدی (۱۳۹۰)، «مقایسه بانک تجاری و نهاد قـرض‌الحـسنه در حوزه تامین مالی خرد»، مجله اقتصادی - ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، شماره 11، 73-88.
ابونوری، اسماعیل و افسانه قاسمی‌تازه آبادی (1386)، «ارزیابی اثر ارزش افزوده قـرض‌الحـسنه بر توزیع درآمد با استفاده از داده‌های پانل بین استانی»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال هفتم، شماره 28، 139-146.
ایمانی جاجرمی، حسین (1379)، «آشنایی با روش دلفی و کاربرد آن در تصمیم‌گیری»، مجله مدیریت شهری، شماره 1، ص 35-39.
باباجانی، جعفر و جواد شکرخواه (1391)، «مدل مناسب حسابداری برای بانکداری اسلامی در ایران با تاکید بر عقود مشارکتی»، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شمارة 17، سال پنجم. 163-192.
بیدار، محمد (1391)، «بررسی کارمزد قـرض‌الحـسنه و شیوه‌های محاسبه آن در بانکداری اسلامی»، معرفت اقتصادی، سال چهارم، شماره اول، پیاپی هفتم، 97 ـ 114.
جمشیدی، ناصر ، غلامرضا جندقی و رضا تهرانی (1393)، «مدل‌سازی علل معوق شدن تسهیلات قـرض‌الحـسنه در بانک قـرض‌الحـسنه مهر ایران»، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی(رشد و توسعه پایدار)، سال چهارم، شماره 3، 159-178.
چرمچیان لنگرودی، مهدی و امیرحسین علی بیگی (1392)، «بررسی عوامل موثر بر توانمندسازی روانشناختی زنان روستایی»، فصلنامه علمی-پژوهشی زن و جامعه، سال چهارم، شماره 1، 165-192.
حسن زاده، علی (۱۳۸۹)، «الگوسازی موسسات و تامین مالی خرد منطبق با قواعد شریعت اسلام»، فصلنامه پول و اقتصاد، شماره 5، ۱۳۱-۱۴۹.
حسن‌زاده، علی، علاء الدین ازوجی و صالح قویدل (1385)، «بررسی آثار اعتبارات خرد در کاهش فقر و نابرابری‌های درآمدی»، اقتصاد اسلامی، سال ششم، 45-69.
حسینی، سید صفدر ، محمد خالدی و محمد قربانی (1389)، «ارزیابی اثر هزینه‌های مبادله بر دسترسی کشاورزان به بازار رسمی اعتبارات در ایران»، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هجدهم، شماره 70،39-54.
حسینی، سید صفدر ، محمد خالدی، محمد قربانی و ابراهیم حسن پور (1388)، «بررسی هزینه‌های مبادله تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی در مناطق روستایی ایران»، نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، جلد 23، شماره 2، 36-45.
رحمانی فضلی، عبدالرضا و یونس کاویانی (1388)، «اثر بخشی اعتبارت خرد در بهسازی مساکن روستایی. مورد مطالعاتی: سکونت‌گاه‌های روستایی شهرستان سقز»، جغرافیا(فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران) دوره جدید، سال هفتم، شماره 2، 29-45.
شهیدی نصب، مصطفی (1393)، «آسیب شناسی تامین مالی خرد در بانک‌های ایران: درس‌هایی برای طراحی نظام تامین مالی خرد اسلامی»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی جستارهای اقتصادی ایران، سال یازدهم، شماره21، 97-124.
عبداللهی، محسن و حسین میسمی (1390)، «تأمین مالی خرد اسلامی و نقش آن در تقویت عدالت و رضایت اجتماعی در نظام بانکی کشور»، تازه‌های اقتصاد، سال نهم، 132، 122-132.
علاءالدینی، پویا و سارا جلالی موسوی (1389)، «ارزیابی اثربخشی برنامه پشتیبانی خدمات مالی خرد و صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی در ایران»، توسعه روستایی، دوره دوم، شماره 2، 61-76.
علیرضانژاد، سهیلا (1392)، «گونه شناسی صندوق‌های قـرض‌الحـسنه و توانمندی زنان: مدل سنتی اعتبارات خرد در ایران»، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال پنجم، شماره 2، 91-103.
عیسی زاده، سعید (1389)، «تاثیر عوامل نهادی بر کارایی و هزینه نظام بانکی ایران»، فصلنامه پول و اقتصاد، شماره 5، 39-75.
فعالیت، وحید و ندا خارقانی (۱۳۹۰)، «بررسی تاثیر وام‌های خرد بر اشتغال(مطالعه موردی ایران)»، ماهنامه کار و جامعه، شماره ۱۴۱، ۲۲-۴۴.
قضاوی، حسین، حسین کیانی‌زاده، نعمت‌الله ملاکریمی و یاسر موهبتی (۱۳۹۰)، «ساختار صندوق‌های قـرض‌الحـسنه در ایران و الگوی مبتنی بر اتحادیه‌های اعتباری»، مجله اقتصادی-ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، شماره‌های 7 و 8، ۷-۳۴.
مجیدی، محمدحسین (1390)، «امکان پذیری خرید اعتباری سهام در بورس اوراق بهادار تهران و راهکارهای آن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبائی.
محقق‌نیا، محمد جواد (1392)، «ساختار بانکداری اسلامی و ارائه الگویی برای بانکداری اسلامی در ایران»، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
مرتضوی فر، زینب (1388)، «اثر تامین مالی خرد بر رفاه اقتصادی خانوار، مطالعه موردی: بررسی رویکرد صندوق اشتغال کمیته امداد امام خمینی(ره) در حوزه مالی خرد»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.
مصباحی مقدم، غلامرضا ، حسین میسمی، محسن عبداللهی و مهدی قائمی‌اصل (1390)، «وقف به مثابه منبع تامین مالی خرد اسلامی ارائه الگوی تشکیل موسسات تامین مالی خرد وقفی در کشور»، فصلنامه علمی-پژوهشی، پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی، سال دوم، شماره 5، 91-130.
میسمی، حسین و مصطفی شهیدی نسب (1389)، «بررسی تجربه تامین مالی خرد اسلامی در کشور سریلانکا»، تازه‌های اقتصاد، سال هشتم، شماره 128، 96-101.
میسمی، حسین، علی حسن زاده و مصطفی شهیدی نسب (1391)، «رویکردی مرحله‌ای برای استفاده از عقود مشارکتی در تامین مالی خرد اسلامی»، اندیشه مدیریت راهبردی، سال ششم، شماره 2، پیاپی 12، 33-62.
ورمزباری، حجت ، خلیل کلانتری و حسین شعبانعلی فمی (1389)، «تحلیل عوامل موثر بر نحوه استفاده از تسهیلات بانکی کشاورزی(مورد: شهرستان خوی)»، پژوهشهای روستایی، دوره 1، شماره 3، 83-108.
یزدانی، مریم (۱۳۹۰)، «قـرض‌الحـسنه ونقش آن در رفع نیازهای اجتماعی و اقتصادی»، مجله اقتصادی- ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، شماره‌های 5 و 6، ۲۹-۴0.
یونس، محمد (1393)، بانکدار فقرا، ترجمه: وطن دوست، لیلا. تهران. انتشارات گرایش تازه».
Adler, M., and E. Ziglio (1996), Gazing into the Oracle: The Delphi Method and Its Application to Social Policy and Public Health, London: Kingsley Publishers.
Barry T. A. and R. Tacneng (2014), “The Impact of Governance and Institutional Quality on MFI Outreach and Financial Performance in Sub-Saharan Africa”, World Development, 58: pp 1–20.
Becchetti, L. and S. Castriota (2011), “Does Microfinance Work as a Recovery Tool After Disasters? Evidence from the 2004 Tsunami”, World Development, 39 (6): 898–912.
Cason, T. N., L. Gangadharan and P. Maitra (2012), “Moral Hazard and Peer Monitoring in a Laboratory Microfinance Experiment”, Journal of Economic Behavior and Organization, 82: 192–209.
Chowdhury, T. A. and P. Mukhopadhaya (2012), “Assessment of Multidimensional Poverty and Effectiveness of Microfinance-Driven Government and NGO Projects in the Rural Bangladesh”, The Journal of Socio-Economics, 41: 500– 512.
Cornée S. and D. Masclet (2013), “Long-Term Relationships, Group lending and Peer Sanctioning in Microfinance: New Experimental Evidence”, Economics Working Paper Center for Research in Economics and Management (CREM),University of Rennes 1, University of Caen and CNRS. (Center for Research in Economics and Management (CREM), University of Rennes 1, University of Caen and CNRS).
Cotler, P. and D. Almazan (2013), “The Lending Interest Rates in the Microfinance Sector: Searching for its Determinants”, The Business and Economics Research Journal, 6(1): 69-81.
Crépon, B., F. Devoto, E. Duflo and W. Parienté (2011), “Impact of Microcredit in Rural Areas of Morocco: Evidence from a Randomized Evaluation”, Working Paper Prepared for the International Growth Centre at the London School of Economics.
Deloach, S. B. and E. Lamanna (2011), “Measuring the Impact of Microfinance on Child Health Outcomesin Indonesia”, World Development, 39(10): 1808–1819.
Dunham, R. (1996), “The Delphi technique. [Cited 2002 Mar 24]”, Available from: http://www.medsch.wisc.edu/adminmed/2002/ orgbehav/ delphi.pdf
Electrin, M. and et al.(2013), “An Evaluation of Microfinance Services on Poverty Alleviation in Kisii County, Kenya”, Research Journal of Finance and Accounting, 4(10): 28-39.
El-Gamal, M., M. El-Komi, D. Karlan and A. Osman (2014), “Bank-insured RoSCA for microfinance: Experimental evidence in poor Egyptian villages”, Journal of Economic Behavior and Organization, 103, 56–73.
El-komi, M. and R. Croson (2013), “Experiments in Islamic microfinance”, Journal of Economic Behavior and Organization, 95: 252– 269.
Galema, R., R. Lensink and L. Spierdijk (2011), “International diversification and Microfinance”, Journal of International Money and Finance, 30: 507–515.
Giné, X. and D. Karlan (2014), “Group Versus Individual Liability: Short and Long Term Evidence from Philippine Microcredit Lending Groups”, Journal of Development Economics, 107: 65–83.
Hartarska, V., X. Shen and R. Mersland (2013), “Scale Economies and Input Price Elasticities in Microfinance Institutions”, Journal of Banking and Finance, 37: 118–131.
Hasanzadeh, A. and H. Meisami (2012), “The Economic Necessity of Establishing Islamic Microfinance Institutes in Iran: A Theoretical Analysis”, Basic Research Journal of Business Management and Accounts, 1(1): 6-13.
Hermes, N., R. Lensink and A. Meesters (2011), “Outreach and Efficiency of Microfinance Institutions”, World Development, 39 (6): 938–948.
Hudon, M. and A. Périlleux (2014), “Surplus Distribution and Characteristics of Social Enterprises: Evidence from Microfinance”, The Quarterly Review of Economics and Finance, 54: 147–157.
Jabakhail, M. (2012), “Islamic Microfinance: A Remedy for Poverty in Afghanestan? (M.S. Thesis)”, University of Erfurt.
Jang, R. (2013), “Microfinance Business Models: Comparing and Contrasting Grameen Bank and Compartamos Banco (M.S. Thesis)”, Massachusetts Institute of Technology,.
Jia, X., X. Cheng and H. Jikun. (2013), “Microfinance, Self-employment, and Entrepreneurs in Less Developed Areas of Rural China”, China Economic Review, 27: 94–103.
Karlan, d. s. (2002), “Social Capital and Microfinance (PH.D Thesis)”, Massachusetts institute of technology.
Kennedy H. P. (2004), “Enhancing Delphi Research: Methods and Results”, J Adv Nurs; 45(5): 504-11.
Khandker, S. R. (2012), “Seasonality of Income and Poverty in Bangladesh”, Journal of Development Economics, 97: 244–256.
Kireti G. W. and M. Sakwa (2014), “Socio-Economic Effects of Microfinance Services on Women: The Case of Rosewo Microfinance, Nakuru County, Kenya”, International Journal of Academic Research in Economics and Management Sciences, 3(3): 43-60.
Kodongo, O. and L. Kendi (2013), “Individual Lending Versus Group Lending: An Evaluation with Kenya’s Microfinance Data”, Review of Development Finance, 3: 99–108.
Lonborg, J. H. and O. D. Rasmussen (2014), “Can Microfinance Reach the Poorest: Evidence from a Community-Managed Microfinance Intervention”, World Development, 64: 460–472.
Ly, P. and G. Mason (2012), “Competition Between Microfinance NGOs: Evidence from Kiva”, World Development, 40(3): 643–655.
Mallick, D. (2012), “Microfinance and Moneylender Interest Rate: Evidencefrom Bangladesh”, World Development, 40(6): 1181–1189.
Marju, V. (2007), “Growth of Indian Microfinance: a Case-Study-Based Review of Trends and Challenges (M.B.A Thesis)”, Massachusetts Institute of Technology.
Menknoff, L. and O. Rungruxsirivorn (2011), “Do Village Funds Improve Access to Finance? Evidence from Thailand”, World Development, 39(1):110–122.
Mersland, R., B. Despallier and M. Supphellen (2013), “The Effects of Religion on Development Efforts: Evidence from the Microfinance Industry and a Research Agenda”, World Development, 41:145–156.
Nudamatiya, A. B, D. Y. Giroh and J. F. Shehu (2010), “Analysis of Micro-finance Impact on Poverty Reduction in Adamawa state, Nigeria”, JOURNAL OF Agriculture and Social Sciences, 6(4): 91-96.
Ocasio, V. M. (2012), “Essay on the Role of Microfinance Institutions in Financial Deepening Economic Growth and Development (PH.D Thesis)”, Colorado State University.
Okpara, G. C. (2010), “Mirofinance Banks and Poverty Alleviation in Nigeria”, Journal of Sustainable Development in Africa, 12(6): 177-192.
Pellegrina, L. D. (2011), “Microfinance and Investment: A Comparison with Bank and Informal Lending”, World Development, 39(6): 882–897.
Powell, C. (2003), “The Delphi Technique: Myths and Realities”, J Adv Nurs, Feb; 41(4): 376-82.
Rahman, M. M. (2010), “Islamic Micro-Finance Programme and Its Impact on Rural Poverty Alleviation”, International Journal of Banking and Finance, 7(1):119-138.
Rajbanshi R., M. Huang and B. Wydick (2015), “Measuring Microfinance: Assessing the Conflict between Practitionersand Researchers with Evidence from Nepal”, World Development, l68: 30–47.
Ringkvist, J. (2013), “Women’s Empowerment through Microfinance- A Case Stuy on Burma. Bachelor Thesis”, Department of Economics at the University of Lund, Sweden.
Riwajanti, N. I. (2014), “Exploring the Role of Islamic Microfinance Institution in Poverty Alleviation Through Microenterprises Development, A Case Study of Islamic Financial Cooperative (BMT) in Indonesia”, Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies, 7: 49-66.
Roberts, P. W. (2013), “The Profit Orientation of Microfinance Institutions and Effective Interest Rates”, World Development, 41: 120–131.
Rutherford, S. (2000), “The Limits of Micro Credit as a Rural Development Intervention”, The Institute for Development Policy and Management, Manchester university.
Sagamba, M., O. Shchetinin and N. Yusupov (2013), “Do Microloan Officers Want to Lend to the Less Advantaged? Evidence from a Choice Experiment”, World Development, 42:182–198.
Serrano-Cinca, C. and B. Gutierrez-Nieto (2014), “Microfinance, the Long Tail and Mission Drift”, International Business Review, 23: 181–194.
Servin, R., R. Lensink and M. Van Den Berg (2012), “Ownership and Technical Efficiency of Microfinance Institutions: Empirical Evidence from Latin America”, Journal of Banking and Finance, 36: 2136–2144.
Togba, E. L. (2012), “Microfinance and Households Access to Credit: Evidence from Côte D’Ivoire”, Structural Changeand Economic Dynamics, 23: 473– 486.
Vernerey, A. and J. Hörnell (2013), “The Impact of Population Mobility on Repayment Rates in Microfinance Institutions”, Working Paper at Duke University Durham, North Carolina.
Vonderlack, R. M. and M. Sehreiner (2002), “Women, Microfinance and Savings: Lessons and Proposals”,Development in Practice, 12: (5): 602-612.
Weber, O. and A. Adnan (2014), “Empowerment Through Microfinance: The Relation Between Loan Cycle and Level of Empowerment”, World Development, 62:75–87.
)