نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
اغلب سیاستهای مالیاتی مبتنی بر نحوه تصمیم‌گیری مالیات‌دهندگان براساس مدل‌های اقتصادی کلاسیک بنا نهاده شده است. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد مدل‌های تصمیم‌گیری متعارف که فارغ از بنیان‌های روان‌شناسی- اجتماعی و تنها براساس مولفه‌‌های اقتصادی طراحی شده‌اند، نمی‌تواند تحولات و نحوه دقیق عملکرد تصمیم‌گیران را تبیین کنند. بنابراین امروزه ادبیات گسترده‌ای درخصوص رفتارهای مالیاتی مبتنی بر اقتصاد رفتاری شکل گرفته است. بر این اساس در این مقاله به اختصار به بنیان‌های نظری اقتصاد رفتاری پرداخته و مطالعات نظری و تجربی صورت پذیرفته در این خصوص را مورد بررسی قرار می‌دهیم. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که میزان فرار مالیاتی در کشور ما با وجود اقدامات صورت پذیرفته روند روبه‌رشدی داشته و میزان قابل توجهی را به خود اختصاص می‌دهد. بنابراین، به نظر می‌رسد، بررسی مولفه‌‌های مطرح شده در اقتصاد رفتاری در خصوص عوامل موثر بر فرار مالیاتی و همچنین بهره‌گیری از ظرفیت‌های سیاست‌گذاری مطرح شده در این رویکرد می‌تواند در کاهش فرار مالیاتی در کشور و همچنین افزایش کارایی نظام مالیاتی موثر باشد.
کلیدواژه‌ها
آل بوسویلم، مسلم (1390)، «اندازه‌گیری و تحلیل اقتصاد زیرزمینی و فرار مالیاتی در ایران»، رساله کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان.
امیری، میثم (1392)، «اقتصاد رفتاری و بینش سیاست‌گذاری عمومی»، رساله دکتری، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران.
امین‌خاکی، علیرضا (1391)، «آسیب‌شناسی تحقق درآمدهای مالیاتی با رویکردی بر جرم فرار مالیاتی»، مجله علمی ترویجی کارآگاه، سال ششم- شماره 21.
حسینی ( 1383)، «اقتصاد رفتاری در دهه 1950 و اوایل دهه 1960 در کجا شکل گرفت: دانشگاه میشیگان یا کارنگی؟»، مجله پژوهشها و سیاستهای اقتصادی، سال دوازدهم، شماره 29., 3-32.
خان‌جان، علیرضا (1385)، «نقش نهادهای رسمی در فرار مالیاتی»، پژوهشنامه مالیات و توسعه، دفتر مطالعات و تحقیقات مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور، پیش شماره اول.
جعفری‌صمیمی، احمد و علی‌اکبر حمزه‌ای (1384)، «بررسی عوامل موثر بر فرار مالیاتی: مطالعه موردی صنف طلافروشان استان مازندران»، فصلنامه پژوهشها و سیاستهای اقتصادی، شماره 34 صص 20-3.
روستا، محمود و سید عبداله حیدریه (1393)، «رتبه‌بندی علل فرار مالیاتی به روش AHP»، پژوهشنامه مالیات، شماره 24.
رهبر، فرهاد، محمود متوسلی و میثم امیری (1392)، «اقتصاددانان رفتاری و نظریه‌های آن‌ها»، مجله علمی- پژوهشی برنامه و بودجه، شماره 120، بهار 1392، 165-133.
رهبر، فرهاد و میثم امیری (1393)، «اقتصاد رفتاری و سیاست‌گذاری عمومی»، مجله علمی پژوهشی برنامه‌ریزی و بودجه، شماره نوزدهم، شماره 4، زمستان 1393.
زهی، نقی و محمدخانلی (1389)، «بررسی عوامل موثر بر فرار مالیاتی (مطالعه موردی استان اذربایجان شرقی)»، پژوهشنامه مالیات، دوره جدید، شماره نهم.
سعیدی، علی و سیدمحمدجواد فرهانیان (1390)، مبانی اقتصاد و مالی رفتاری، تهران: سازمان بورس اوراق بهادار، شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس تهران.
شعاع، ناهید (1390)، «بررسی عوامل موثر بر فرار مالیاتی از دیدگاه ماموران مالیاتی شمال تهران»، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت دانشگاه آزاد واحد فیروزکوه، دانشکده مدیریت.
صادقی، حسین و شکیبایی (1380)، «فرار مالیاتی و اندازه اقتصاد زیرزمینی ایران (با روش اقتصادسنجی فازی)»، نامه مفید، شماره 27، صص 76-55.
صمدی، علی‌حسین و راضیه تابنده (1392)، «فرار مالیاتی در ایران»، پژوهشنامه مالیات، شماره نوزدهم.
عبداله میلانی، مهنوش و نرگس اکبرپورروشن (1391)، «فرار مالیاتی ناشی از اقتصاد غیررسمی در ایران»، پژوهشنامه مالیات، شماره سیزدهم.
Abbink K., J. Brandts, B. Herrmann and H. Orzen (2010), “Intergroup onflict and Intra-Group Punishment in an Experimental Contest Game”, American Economic Review, Vol. 100, No. 1, PP. 420-447.
Alm J., M. McKee and W. Beck (1990), “Amazing Grace: Tax Amnesties and Compliance”, National Tax Journal, 43 No. 1, PP. 23-37.
Angner, E. and G. Loewenstein (2006), “Behavioral Economics. Philosophy of Economics”, vol. 13, Elsevier's Handbook,43- 68.
Baumeister, F and Kathleen D. (2007), Behavioral Economics: Encyclopedia of Social Psychology, Sage Publication,INC.
Bazart C. and A. Bonein (2015), “Reciprocal Relationships in Tax Compliance Decisions”, Journal of Economic Psychology.
Blackwell C. (2007), “A Meta-Analysis of Tax Compliance Experiments”, International Center for Public Policy Working Paper Series at Andrew Young School of Policy Studies, Georgia State University.
Bobek D. D., R. W. Roberts and J. T. Sweeney (2007), “The Social Norms of Tax Compliance: Evidence from Australia, Singapore, and the United States”, Journal of Business Ethics, Vol. 74, No. 1, PP. 49-64.
Camerer, F. and A. R. Weber (2006), “Behavioral Experiments”, In Economics. Experimental Economics, Vol. 9,No, P 187–192.
Chaudhuri, A. (2011), “Sustaining Cooperation in Laboratory Public Goods Experiments: A Selective Survey of Literature”, Experimental Economics, Vol. 14, No. 1, PP. 23-37.
Cialdini, R. (1993), Influence: Science and Practice, New York: (3rd edn), (New York: HarperCollins).
Congdon,William, J. King and S. Mullainthan (2009), “Behavioral Economics and Tax Policy”, National Tax Journal, Vol. LXII. No. 3.
Cummings, R. G., J. Martínez-Vázquez and M. McKee (2001), “Cross Cultural Comparison of Tax Compliance Behavior”, Georgia State University,
Dai Z., Hogarth R.M. and Villeval, M.C. (2015), “ambiguity on Audits and Cooperation in a Public Goods Game” European Economic Review, Vol.74, No.2, p.146-162.
Dhami S. and A. al-Nowaihi (2007), “Why do People Pay Taxes? Prospect Theory Versus Expected Utility Theory”, Journal of Economic Behavior and Organization, Vol. 64, No. 1, PP. 171-192.
Frey B. S. and B. Torgler (2007), “Tax Morale and Conditional Cooperation”, Journal of Comparative Economics, Vol. 35, No. 1, PP. 136-159.
Fortin B., G. Lacroix and M.C Villeval (2007), “Tax Evasion and Social Nteractions”, Journal of Public Economics, Vol. 91, No. 11-12; PP. 2089 2112.
Gangl K., B.Torgler, E.Kirchler and E.Hofmann (2013), “Effects of Supervision on Tax Compliance: Evidence from a Field Experiment in Austria”, CREMA Working Paper No. 2013-15, University of Zurich.
Gil ad, B., S. Kaish and P. Loeb (1984), “From Economic Behavior to Behavioral Economics: The Behavioral Uprising in Economics”, Journal of Behavioral Economics, Vol. XIII, 1- 24.
Hallsworth M., J. A. List, R. D. Metcalfe, and I. Vlaev (2017), “The Behavioralist as Tax Collector: Using Natural Field Experiments to Enhance Tax Compliance”, Journal of Public Economics, Vol. 48, No. 2, p.14-31.
Hashimzade N., G. D. Myles and B. Tran-Nam (2012), “Application of Behavioural Economics to Tax Evasion”, Journal of Economic Surveys, Online Version, doi: 10.1111/j.1467-6419.2012.00733.x.
Herrmann B., C. Thöni and S. Gächter (2008), “Antisocial Punishment Across Societies”, Science, Vol. 319, No. 5868, PP. 1 362-1367.
Hosein, H. (2002), “Toward a General Theory of FDI: A Behavioral Economics and Historical Approach”,. In Proceedings of the 2002 Conference of the History of Economic Society.
Jonas Fooken,Benedikt,Herrmann (2014), “Behavioral Economics and Taxation”, European Commission,Taxation Papers.
James, Simon (2012), “The Contribution of Behavioral Economics to Tax Reform In the United Kingdom”, The Journal of Socio-Economics.
Kahneman, D. (2003), “Maps of Bounded Rationality: Psychology for Behavioral Economics”, Nobel Foundation 2002.
Kah neman, D. and A. Tversk, (1979), “Prospect Theory: An Analysis of Decision Under Risk”, Econometrica, 47 (6), 263- 291.
Katona, G. and J. N. Morgan (1980), Essays Behavioral Economics, Survey Research Centers, Institute for Social Research, University of Michigan.
Kleven H.J., M.B. Knudsen, C.T. Kreiner, S. Pedersen and M. Saez (2011), “Unwilling or Unable to Cheat? Evidence from a Tax Audit Experiment in Denmark”, Econometrica, Vol. 79, No. 3, PP. 651-692.
Konrad K., T. Lohse and S. Qari (2012), “Customs Compliance and the Ower of Imagination”, CESifo Working Paper No. 3702.
Lord C., L. Ross and M. Lepper (1979), “Biased Assimilation and Attitude Polarization: The Effects of Prior Theories on Subsequently Considered Evidence”, Journal of Personality and Social Psychology, 37.
Mullainathan, S. and R.H. Thaler (2001), “Behavioral Economics. Retrieved” from http:// www.economics.harvard.edu/faculty /mullainathan/files/Encyclopedia.pdf
oricelli G., E. Rusconi and M.C. Villeval (2014), “Tax Evasion and Emotions: An Empirical Test or Re-integrative Shaming Theory”, Journal of Economic Psychology.
Sabatier, P.A. and H. Jenkins-Smith (1999), The Advocacy Coalition Framework: An Assessment, In P. Sabatier (ed.), Theories of the Policy Process. Boulder, CO: Westview Press.
Slemrod J., M. Blumenthal and C. Christian (2001), “Taxpayer Response to an Increased Probability of Audit: Evidence from a Controlled Experiment in Minnesota”, Journal of Public Economics, Vol. 79, No. 3, PP. 455-483
Torgler, B. (2012), “A Field Experiment on Moral Suasion and Tax Compliance”, CREMA Working Paper No. 2012-06.
Thaler, R. (1992), The Winner's Curse: Paradoxes and Anomalies of Economic Life, Princton University Pres, New York.
)