نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه اقتصاداسلامی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی تهران، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی سیستم‌های اقتصادی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
تحقق رشد اقتصادی پایدار و کاهش وابستگی به منابع فسیلی، از اهداف راهبردی اقتصاد ایران در شرایط کنونی است. پیچیدگی اقتصادی، به‌عنوان شاخصی از میزان فناوری و دانش در تولیدات است و انرژی‌های تجدیدپذیر، ابزاری برای کاهش اثرات زیست‌محیطی و تنوع‌بخشی در سبد انرژی هستند، که هر دو نقش حیاتی در رشد اقتصادی پایدار دارند. این پژوهش، اثرات نامتقارن و غیرخطی این دو متغیر کلیدی را بر رشد اقتصادی ایران طی دوره ۱۳۷۴ تا ۱۴۰۱ با استفاده از مدل خود -رگرسیونی با وقفه‌های توزیعی نامتقارن تحلیل می‌کند. این مدل، امکان بررسی جداگانه تأثیرات مثبت و منفی متغیرها در کوتاه‌مدت و بلندمدت را فراهم می‌سازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که شوک‌های مثبت مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر و پیچیدگی اقتصادی اثرات مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی دارد و در مقابل، شوک‌های منفی این متغیرها تأثیر منفی و محدودتری دارد. افزایش در مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر و پیچیدگی اقتصادی، رشد اقتصادی را در بلندمدت افزایش می‌دهد و کاهش مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر و پیچیدگی اقتصادی رشد اقتصادی را کاهش می‌دهد. همچنین سرمایه و نیروی کار اثر مثبت و انتشار دی‌اکسیدکربن اثر منفی بر رشد اقتصادی دارد. یافته‌ها بر اهمیت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و ارتقای پیچیدگی اقتصادی در ایران تأکید دارد. این دو راهبرد، علاوه بر تقویت رشد اقتصادی، می‌تواند آسیب‌های زیست‌محیطی را کاهش داده و وابستگی کشور به منابع فسیلی را کاهش دهد.
کلیدواژه‌ها
ایازی، شلیر، عطرکار روشن، صدیقه و صفرزاد، اسماعیل.( 1402)، تأثیر مصرف انرژی‌های تجدید پذیر و تجدید ناپذیر بر رشد اقتصادی و محیط زیست( مقایسه کشورهای نفتی و غیرنفتی). پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، دوره 12، شماره 48، 31-56.
بهرامی، جاوید و حسنپور کارسالاری، یوسف. (1396). پیچیدگی صادرات غیرنفتی ایران و عوامل تعیین کننده آن در کشورهای درحال توسعه. پژوهشنامه بازرگانی،10 (36)، 14-1.
تهامی پور، مرتضی، عابدی، سمانه، کریمی بابا احمدی، رضا و ابراهیمی زاده، مرتضی. (1395). بررسی تأثیر انرژی‌های تجدیدپذیر بر سرانه رشد اقتصادی واقعی ایران، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 5(19)، 53-77.
جواهری، بختیار، قادری، سامان، قماشی، نیکو و امانی، رامین. (1403). بررسی تأثیر پیچیدگی اقتصادی و ردپای اکولوژیکی بر رشد اقتصادی کشورهای اوپک. پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال 24، شماره اول، 27-56.
رفعت، منیره و احمدی، سعیده. (1401). بررسی اثر شاخص پیچیدگی اقتصادی بر سطح تولید ناخالص داخلی ایران. پژوهش‌های اقتصادی، سال بیست و سوم، شماره سوم، 107-132.
سعیدی، رضا، نصابیان، شهریار، مقدسی، رضا و دامنکشیده، مرجان. (1401). پیچیدگی اقتصادی و مصرف انرژی فسیلی: تحلیل تجربی بر پایه داده‌های استان‌های ایران. پژوهشنامه اقتصادی، (22)85، 188-155.
قائد، ابراهیم، دهقانی، علی و فتاحی، محمد. (1398). بررسی تأثیر انواع انرژی‌های تجدید پذیر بر رشد اقتصادی ایران. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 9 (35)،137-148.
کارگر ده بیدی، نوید، قربانیان، عفت و طراز کار، محمد حسن. (1399). تأثیر مصرف انرژی‌های تجدید پذیر و تجدید ناپذیر بر رشد اقتصادی کشورهای اسلامی D-8. اقتصاد و تجارت نوین، 15 (2)،67-90.
کریمی، محمدشریف، سهیلی، کیومرث و برزگری، شیما. (1399). رابطه بین مصرف انرژی تجدید پذیر و رشد اقتصادی در ایران. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 22(6)، 31-47.
مستولی زاده، سید محمد و سلیمی لیلا. (1399). رابطه شاخص پیچیدگی اقتصادی و شاخص توسعه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه. تحقیقات اقتصادی، دوره 55، شماره 4،853-886.
Al-Darraji, Harith Hadi Mohammed, Bakir, Amir, (2020), The Impact of Renewable Energy Investment on Economic Growth; Journal of Social Sciences (COES&RJJSS), Vol.9, No.2, pp:234-248; https://doi.org/10.25255/jss.2020.9.2.234.248.
Ayazi Shiler, S., Atrakar Roshan, S., & Safarzadeh, E. (2023). The impact of renewable and non-renewable energy consumption on economic growth and the environment: A comparison between oil and non-oil countries. Iranian Journal of Energy Economics, 12(48), 31-56. [In Persian].
Azlina, A. A., Law, S. H., & Nik Mustapha, N. H. (2014). Dynamic linkages among transport energy consumption, income and CO2 emission in Malaysia. Energy Policy, 73, 598-606. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.enpol.2014.05.046
Bahrami, J., & Hassanpour Karsalari, Y. (2017). The complexity of Iran’s non-oil exports and its determinants in developing countries. Commercial Research Journal, 10(36), 1-14 .[In Persian]
Baz, K., Cheng, J., Xu, D., Abbas, K., Ali, I., Ali, H., & Fang, C. (2021). Asymmetric impact of fossil fuel and renewable energy consumption on economic growth: A nonlinear technique. Energy, 226, 120357. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.energy.2021.120357
Bhuiyan MA, Zhang Q, Khare V, Mikhaylov A, Pinter G and Huang X ,(2022), Renewable Energy Consumption and Economic Growth Nexus—A Systematic Literature Review. Front. Environ. Sci. 10:878394. doi: 10.3389/fenvs.2022.878394.
Bustos, S., Gomez, C., Hausmann, R., & Hidalgo, C. A. (2012). The Dynamics of Nestedness Predicts the Evolution of Industrial Ecosystems. PLOS ONE, 7(11), e49393. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0049393 .
Berndt, E. R., & Wood, D. O. (1975). Technology, prices, and the derived demand for energy. The Review of Economics and Statistics, 57(3), 259–268. https://doi.org/10.2307/1923910.
Chávez, J. C., Mosqueda, M. T., & Gómez-Zaldívar, M. (2017). Economic Complexity and Regional Growth Performance: Evidence from the Mexican Economy. The Review of Regional Studies, 47(2), 201-219. https://EconPapers.repec.org/RePEc:rre:publsh:v47:y:2017:i:2:p:201-219
Cristelli, M., Tacchella, A., & Pietronero, L. (2015). The Heterogeneous Dynamics of Economic Complexity. PLOS ONE, 10(2), https://EconPapers.repec.org/RePEc:plo:pone00:0117174
De Cunzo, F., Petri, A., Zaccaria, A., & Sbardella, A. (2022). The trickle-down from environmental innovation to productive complexity. Scientific report,vol12 http://www.nature.com/scientificreports.
Dirma, V., Neverauskiene,˙ L.O., Tvaronaviˇciene, M., ˙ Danileviˇciene, I., Tamoši ˙ unien ¯ e, R. ˙ The Impact of Renewable Energy Development on Economic Growth. Energies 2024, 17, 6328. https:// doi.org/10.3390/en17246328.
Dogan Eyup, Buket Altinoz, Mara Madaleno, Dilvin Taskin (2020). The impact of renewable energy consumption to economic growth: A replication and extension of Inglesi-Lotz (2016). Energy Economics. 0), https://doi.org/10.1016/j.eneco.2020.104866. 273, 111146. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2020.111146 .
Fan, W., Hao, Y. (2020). An empirical research on the relationship amongst renewable energy consumption, economic growth and foreign direct investment in China. Renew. Energy 146(C),598-609.
Fan, W., & Hao, Y. (2020). Renewable energy consumption and economic growth: Evidence from China. Renewable Energy.
Fang, Y. (2011). Economic welfare impacts from renewable energy consumption: The China experience. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 15(9), 5120-5128. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.rser.2011.
Gao, J., & Zhou, T. (2018). Quantifying China’s regional economic complexity. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 492, 1591-1603. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.physa.2017.11.084.
Gha’ed Ebrahim, Dehghani, A., & Fattahi, M. (2019). Examining the impact of different types of renewable energy on Iran’s economic growth. Economic Growth and Development Research, 9(35), 137-148. [In Persian]
Gozgor, G. (2018). A new approach to the renewable energy-growth nexus: evidence from the USA. Environmental Science and Pollution Research, 25(17), 16590-16600. https://doi.org/10.1007/s11356-018-1858-9
Hartmann, D., Guevara, M. R., Jara-Figueroa, C., Aristarán, M., & Hidalgo, C. A. (2017). Linking Economic Complexity, Institutions, and Income Inequality. World Development, 93, 75-93. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2016.12.020
Hartmann, D., Jara-Figueroa, C., Guevara, M., Simoes, A., & Hidalgo, C. e. A. (2017). The structural constraints of income inequality in Latin America. https://EconPapers.repec.org/RePEc:arx:papers:1701.03770
Hausmann, R., Hidalgo, C.A. (2010). Country Diversification, Product Ubiquity, and Economic Divergence.
Hausmann, R., Hidalgo, C.A., Bustos, S., Coscia, M., Chung, S., Jemenez, J., Simoes, A., Yidirim,. (2011). The Atlas of Economic Complexity. MIT Press, Cambridge.
Hausmann, R., Hidalgo, C.A., Bustos, S., Coscia, M., Simoes, A., Yildirim, M.A. (2014). The Atlas of 1005Economic Complexity: Mapping Paths To Prosperit.
Hausmann, R., Hwang, J., & Rodrik, D. (2007). What you export matters. Journal of Economic Growth, 12(1), 1-25. https://doi.org/10.1007/s10887-006-9009-4
Hidalgo, C. A., Hausmann, R., & Dasgupta, P. S. (2009). The Building Blocks of Economic Complexity. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 106(26), 10570-10575. http://www.jstor.org/stable/40483593
Hidalgo, C. A., Klinger, B., Barabási, A. L., & Hausmann, R. (2007). The Product Space Conditions the Development of Nations. Science, 317(5837), 482-487. http://www.jstor.org/stable/20037448
Javaheri Bakhtiari, S., Ghaderi, S., Ghamashi Niko, & Amani, R. (2024). The impact of economic complexity and ecological footprint on economic growth in OPEC countries. Economic Research (Growth and Sustainable Development), 24(1), 27-56. [In Persian]
Kargar Dehbidi, N., Ghorbanian, E., & Tarazkar, M. H. (2020). The impact of renewable and non-renewable energy consumption on economic growth in D-8 Islamic countries. Modern Economics and Trade, 15(2), 67-90. [In Persian]
Karimi, M. S., Soheili, K., & Barzegari, S. (2020). The relationship between renewable energy consumption and economic growth in Iran. Environmental Science and Technology, 22(6), 31-47. [In Persian]
Kemeny, T., & Storper, M. (2015). Is Specialization Good for Regional Economic Development? Regional Studies, 49(6), 1003-1018. https://EconPapers.repec.org/RePEc:taf:regstd:v:49:y:2015:i:6:p:1003-1018
Kraft, J., & Kraft, A. (1978). On the Relationship Between Energy and GNP. The Journal of Energy and Development, 3(2), 401-403. http://www.jstor.org/stable/24806805
Lapatinas, A. (2019). The effect of the Internet on economic sophistication: An empirical analysis. Economics Letters, 174(C), 35-38. https://EconPapers.repec.org/RePEc:eee:ecolet:v:174:y:2019:i:c:p:35-38
Laverde-Rojas, H., Guevara-Fletcher, D. A., & Camacho-Murillo, A. (2021). Economic growth, economic complexity, and carbon dioxide emissions: The case of Colombia. Heliyon, 7(6), e07188. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2021.e07188
Lo Turco, A., & Maggioni, D. (2022). The knowledge and skill content of production complexity. Research Policy, 51(8), 104059. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.respol.2020.104059
Lybbert, T., & Xu, M. (2022). Innovation‐adjusted economic complexity and growth: Do patent flows reveal enhanced economic capabilities? Review of Development Economics, 26(1), 442-483. https://EconPapers.repec.org/RePEc:bla:rdevec:v:26:y:2022:i:1:p:442-483
Mighri, Z., & AlSaggaf, M. I.(2022). Asymmetric impacts of renewable energy consumption and economic complexity on economic growth in Saudi Arabia: Evidence from the NARDL model [Preprint]. Research Square. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-1594202/v1
Mostoulizadeh, S. M., & Salimi, L. (2020). The relationship between the economic complexity index and the development index in developed and developing countries. Economic Research, 55(4), 853-886. [In Persian]
Ocal, O., & Aslan, A. (2013). Renewable energy consumption–economic growth nexus in Turkey. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 28, 494-499. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.rser.2013.08.036
Pao, H.-T., & Fu, H.-C. (2013). Renewable energy, non-renewable energy and economic growth in Brazil. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 25, 381-392. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.rser.2013.05.004
Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. http://www.jstor.org/stable/2678547
Pesaran, M. H., Shin, Y. (1998). An autoregressive distributed lag modelling approach to cointegration analysis. In S. Strom (Ed.), Econometrics and economic theory: The Ragnar Frisch Centennial Symposium, Econometric Society Monographs (pp. 371-413). Cambridge: Cambridge University Pres
Poncet, S., de Waldemar, F.S. (2013). Economic complexity and growth.
Raf’at, M., & Ahmadi, S. (2022). The effect of the economic complexity index on Iran’s GDP level. Economic Research, 23(3), 107-132. [In Persian]
Saeidi, R., Nasabian, S., Moghaddasi, R., & Damankeshideh, M. (2022). Economic complexity and fossil energy consumption: An empirical analysis based on data from Iranian provinces.Economic Research Journal, 22(85), 155–188. [In Persian]
Shin, Y., Yu, B., & Greenwood-Nimmo, M. (2014). Modelling Asymmetric Cointegration and Dynamic Multipliers in a Nonlinear ARDL Framework. In R. C. Sickles & W. C. Horrace (Eds.), Festschrift in Honor of Peter Schmidt: Econometric Methods and Applications (pp. 281-314). Springer New York. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-8008-3_9.
Strielkowski, W, Civín, L, Tarkhanova, E, Tvaronaviˇciene, M, ˙ Petrenko, Y. Renewable Energy in the Sustainable Development of Electrical Power Sector: A Review. Energies 2021, 14, 8240. https://doi.org/ 10.3390/en14248240.
Solow, R. M. (1956). A contribution to the theory of economic growth. Quarterly Journal of Economics, 70(1), 65–94. https://doi.org/10.2307/1884513.
Tahami Pour, M., Abedi, S., Karimi Baba Ahmadi, R., & Ebrahimi Zadeh, M. (2016). Investigating the impact of renewable energies on Iran’s real per capita economic growth. Iranian Journal of Energy Economics, 5(19), 53-77. [In Persian]
Tiwari, A. K. (2014). The asymmetric Granger-causality analysis between energy consumption and income in the United States. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 36, 362-369. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.rser.2014.04.066 .
Udeogu, E., Roy-Mukherjee, S., & Amakom, U. (2021). Does Increasing Product Complexity and Diversity Cause Economic Growth in the Long-Run? A GMM Panel VAR Evidence. SAGE Open, 11(3), 21582440211032918. https://doi.org/10.1177/21582440211032918 .
Yildirim, E., Saraç, Ş., & Aslan, A. (2012). Energy consumption and economic growth in the USA: Evidence from renewable energy. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 16(9), 6770-6774. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.rser.2012.09.004 .
Yasmeen, Humaira & Tan, Qingmei & Zameer, Hashim & Vo, Xuan Vinh & Shahbaz, Muhammad, 2021. Discovering the relationship between natural resources, energy consumption, gross capital formation with economic growth: Can lower financial openness change the curse into blessing, Resources Policy, Elsevier, vol. 71(C).
Zhu, S., & Li, R. (2020). Economic complexity and economic growth: Evidence from cross-country panel data. Applied Economics.
)