نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری رشته علوم اقتصادی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
2 استاد، گروه اقتصاد، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
3 دانشیار، گروه اقتصاد، دانشگاه شهید باهنرکرمان، کرمان، ایران
چکیده
کشور ایران هم‌زمان با مسئله تحریم و اثرات منفی آن در بخشهای مختلف اقتصادی و نیز چالش‌های محیطزیستی متعدد روبروست. بررسی میزان اثرگذاری تحریمها بر تشدید معضلات محیطزیستی در ایران هدف اصلی این پژوهش بوده و برای این منظور در قالب سه سناریوی کاهش ۶۰، ۶۵ و ۷۰ درصدی صادرات نفت، اثرات تحریم بر افزایش انتشار دیاکسیدکربن در ایران بررسی شدهاست. برای این منظور از الگوی GTAP-E-Power که یک الگوی تعادل عمومی قابلمحاسبه است به‌صورت پویا استفاده شدهاست. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که کل انتشار دیاکسیدکربن در ایران با اعمال تحریم‌های نفتی افزایش مییابد و با تشدید تحریمها بر میزان انتشار آن افزوده میشود. در بررسی میزان انتشار دیاکسیدکربن به تفکیک بخشهای اقتصادی مشخص شد بخشهای تولید و توزیع برق، صنایع با فناوری پایین، تولید برق با سوخت‌های فسیلی بارپایه و تولیدات نفتی به‌عنوان بخشهایی بودهاند که هم بیشترین افزایش را در انتشار دیاکسیدکربن داشتهاند و هم بر شدت این انتشار با تشدید تحریمها افزوده میشود. در مقابل بخشهای تولید برق با صنایع تجدیدپذیر بارپایه و صنایع با فناوری بالا بخشهایی بودهاند که در سه سناریو اعمال شده، باکاهش در تولید دیاکسیدکربن یا با افزایش اندک نسبت به سایر بخشها مواجه گردیدهاند. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده توصیههای سیاستی شامل رفع تحریمها به‌عنوان اولویت کلان سیاسی و اقتصادی، سرمایه‌گذاری در حوزه تولید محصولات نفتی با دسترسی به فناوری‌های نوین، تمرکز بر توسعه منابع تجدیدپذیر در تولید برق، تقویت صنایع با فناوری بالا با امکان دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و تمرکز بر بخشهای تاب‌آور در برابر تحریمها پیشنهاد میگردد.
کلیدواژه‌ها
امیدی فتحکوهی، طاهره، عزتی، مرتضی، و حسن زاده، رقیه. (1401). بررسی آثار سیاست پولی، کنترل دولتی و تحریم بر سرمایه‌گذاری در ایران با رویکرد تاب‌آوری اقتصادی. سیاست‌های راهبردی و کلان، 10(37)، 98-130.
پروین، سهیلا ، شاکری، عباس و ناصری، سمانه . (1401). آثار رفاهی تحریم‌های اقتصادی (مطالعه موردی ایران). پژوهشنامه اقتصادی، 22(84)، 11-38.
جباری، امیر ، مرادخانی، نرگس و فیروزه، غزال . (1396). بررسی اعمال مالیات سبز بر حامل‌های انرژی انتشار دهنده گاز دی‌اکسید کربن و منفعت مضاعف ناشی از آن در اقتصاد ایران. اقتصاد و الگو سازی، 8(31), 125-147.
حافظی حسین، ممی پور سیاب. برنامه ریزی بلندمدت برق در ایران در چارچوب توافقنامه پاریس. تحقیقات مدلسازی اقتصادی. ۱۴۰۱; ۱۳ (۴۹) :۱۵۳-۲۰۱
خادم علیزاده، امیر، آماده، حمید و بقالیان، محبوبه. (1393). تأثیر تحریم‌های اقتصادی بر سطح اشتغال در ایران. فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد اقتصادی، 11(3)، 80-104.
خوشکلام خسروشاهی، موسی . (1398). ارائه یک مدل تعادل عمومی قابلمحاسبه برای تجزیه اثر بازگشتی حامل‌های انرژی در اقتصاد ایران. فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 8(30)، 131-157.
رنجبر حیدری، وحید، و جمشیدی، ابراهیم. (1395). بررسی مفهوم امنیت زیست محیطی با نگاهی به چالش‌های امنیت زیست محیطی ایران. راهبرد اجتماعی فرهنگی، 5(21 )، 199-231.
سعادت مهر، مسعود. (1396). بررسی عوامل مؤثر بر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران با تأکید بر نقش تحریم‌های اقتصادی. مجله اقتصادی، 17(5)، 41-58.
سید نورانی, سید محمدرضا , & عبادی, مرتضی . (1398). ارزیابی عملکرد بانک‌های تجاری ایران روش: الگوریتم بوت استرپ. پژوهشنامه اقتصاد کلان، 14(28), 169-198.
صابرپور، علی، اخوان فرد، مسعود، و مسعود، غلامحسین. (1400). آثار تحریمها از منظر تعهدات بین‌المللی زیست‌محیطی با تأکید بر مسأله ایران. حقوق پزشکی، 15(ویژه نامه نوآوری حقوقی )، 417-434.
صابرپور، علی، اخوان فرد، مسعود، و مسعود، غلامحسین. (1400). آثار تحریمها بر انتقال فناوری‌های زیست‌محیطی در حقوق بین الملل با تاکید بر مساله ایران. حقوق پزشکی، 15(56 ).
عزتی, مرتضی, حیدری, حسن و مریدی, پروین. (1399). بررسی اثر تحریم‌های اقتصادی بر تولید و اشتغال بخش صنعت ایران. سیاست‌های راهبردی و کلان, 8(شماره 29), 38-65. .
علیزاده, مهدی ، قلی پور، رحمت اله ، ابویی اردکان، محمد ، پیران نژاد، علی و فاضلی, محمد . (1400). طراحی الگوی حکمرانی پیچیده در شرایط تحریم در ایران (مورد مطالعه : صنعت برق). مدیریت دولتی، 13(1), 59-76.
علینی، احسان، خواجه سروی، غلامرضا. (1401). بررسی و تحلیل تحریم‌های آمریکا از منظر جامعه شناسی تاریخی (2015 – 1979). ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، 5(12)، 3278-3291
عیسی زاده، سیعد، محمودوند، رحیم و میرعالی، فرانک. (1400). اثر تحریم‌های اقتصادی بر GDP سرانه در اقتصاد ایران با استفاده از روش کنترل ترکیبی. فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 100(100)، 320-289.
فروغی نسب، فرشاد، جلال پور، شیوا، عبدالخانی، لنا و یوسفی، بهرام. (1401). ارزیابی تاثیرگذاری استراتژی تحریم‌های بین المللی بر الگوهای توسعه یافتگی صنعت نفت. فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، 12(47)، 821-834.
فلاح پور، سعید، تهرانی، رضا، و گرگانی، مصطفی. (1401). بررسی اثر شوک‌های قیمت نفت و تحریم‌های غربی بر خلق نقدینگی بانک‌ها: رویکرد غیرخطی. تحقیقات مالی، 24(2), 157-183.
فهیمی فرد، سیدمحمد. (1399). بررسی آثار ناشی از تحریم‌های اقتصادی بر شاخص‌های زیست محیطی ایران (رهیافت مدل خودرگرسیون برداری ساختاری SVAR). مدلسازی اقتصادسنجی، 5(3 (پیاپی 18) )، 93-119.
کمالی دهکردی، پروانه . (1399). تحلیل اثر شوک ارزی، تحریم‌های اقتصادی و قیمت نفت بر بازار مسکن (با بکارگیری الگوی خود رگرسیونی برداری ساختاری SVAR). نظریه‌های کاربردی اقتصاد, 7(4)، 27-56.
محمودی، نرگس ، حسین پور، عبدالکریم و رضایی، محمد . (1398). تجزیه و تحلیل بهره‌وری کل عوامل تولید در بخشهای منتخب با وجود شاخص تحریم‌های اقتصادی. فصلنامه تحقیقات اقتصادی، 54(3)، 659-693.
مصطفوی، سید مهدی، قائمی اصل، مهدی، و حسینی ابراهیم‌آباد، سید علی. (1393). بررسی رابطه علیت تحریم‌های اقتصادی، متغیرهای کلان اقتصادی و آلاینده‌های زیست‌محیطی در ایران (کاربرد رهیافت علیت سیائو). اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی)، 11(1)، 103-128.
Adom, P. K., Amuakwa-Mensah, F., & Botchway, E. (2018). Financial instability and CO2 emissions: Evidence from developing countries. Energy Economics, 72, 829-842.
Ali Pour, M., et al. (2020). Consumer behavior analysis in Iran during sanctions and its impact on green product consumption. Environmental Economics Review, 15(4), 30-45.
Alini, E., & Khajesarvy, G. (2022). A Review of US sanctions from The Perspective of Historical Sociology (1979 – 2015). Political Sociology of Iran, 5(12), 3278-3291 [In Persian].
Alizadeh, M. , Gholipor, R. , Aboei Ardakan, M. , Pirannejad, A. and Fazeli, M. (2021). Designing a complex governance Pattern in the context of sanctions in Iran Case study: Electrical industry. Journal of Public Administration, 13(1), 59-76[In Persian].
Aloosh, M., Salavati, C. & Aloosh, D .(2019). Economic sanctions threaten population health: the case of Iran. Public Health, 169(13), 10-13.
Amadeh, H., Khadem Alizadeh, A. & Baghalian , M. (2014). The impact of economic sanctions on employment in Iran. Economic Strategy, 3(11), 80-104 [In Persian].
Brown, T., Wilson, J., & Clark, R. (2021). The impact of oil export reduction on renewable energy investments. Journal of Energy Economics, 45(3), 123-135..
Burniaux, J. M., & Truong, T. P. (2002). GTAP-E: An Energy-Environmental Version of the GTAP Model. GTAP Technical Paper No. 16.
Chen, X., Chen, YE. & Chang, CP. (2019). The effects of environmental regulation and industrial structure on carbon dioxide emission: a non-linear investigation. Environ Sci Pollut Res .26(1):30252–30267.
Eisazadeh, S., Mahmoovand R., & Miraali, F. (2022). The effect of economic sanctions on per capita GDP in the Iranian economy using the Synthetic control method. Quarterly Journal Research And Policies, 29 (100) :289-320. http://qjerp.ir/article-1-3210-en.html [In Persian].
Ezzati, M., Heydari, H., & Moridi, P. (2020). The effect of economic sanctions on industrial production and employment of in Iran. Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies, 8(1), 38-65. doi: 10.30507/jmsp.2020.102274 [In Persian].
Fahimifard, S. M. (2020). Studying the Effect of Economic Sanctions on Iran's Environmental Indexes (SVAR Approach). Journal of Econometric Modelling, 5(3), [In Persian].
Falahpor, S., Tehrani, R., & Gorgani, M. (2022). Investigating the Effect of Oil Price Shocks and Western Sanctions on Banks' Liquidity Creation: A Nonlinear Approach. Financial Research Journal, 24(2), 157-183 [In Persian].
Federico, P. & Scandizzo, p. (2018). The New Generation of Computable General Equilibrium Models. Italy: Springer International Publishing.
Fouroughi Nasab, F., Jalalpour, S., Abdolkhani, L., & Yousefi, B. (2022). Evaluation of the effects of international sanctions strategy on the development patterns of the oil industry. Geography (Regional Planning), 12(47), 821-834. [In Persian].
Fu, Q., Chen, Y.E., Jang, C.L. & Chang, C.P. (2020), The impact of international sanctions on environmental performance, Science of The Total Environment, 745 .
Garfield, J. (2002). Reduction of international aid and exacerbation of environmental problems in Iran. Global Environmental Change, 15(4), 81-93.
Gharibnavaz, R. & Waschik, M. (2015). A Computable General Equilibrium Model of International Sanctions. Centre of Policy Studies/IMPACT Centre Working 22(12), 210-255.
Green, P., & Lee, S. (2020). Transportation trends in the context of rising oil prices. Transport Research Part A, 34(4), 56-68.
Hafezi H, Mamipour S.(2022). The Long-term Electricity Planning in Iran under the Paris Agreement. Jemr, 13 (49) :153-201[In Persian].
Hatzichronoglou, T. (1997). Revision of the high-technology sector and product classification. OECD Science, Technology and Industury working paper. 1977/2.
Hertel, T. W. (2007). GTAP 7 Data Base Documentation. Center for Global Trade Analysis, Purdue University.
Hosseini, M., et al. (2021). Reduction of international aid and its impact on environmental problems in Iran during sanctions. Environmental Policy and Governance, 31(4), 215-230.
Huang, F., & Li, J. (2022). Increased reliance on natural resources and environmental degradation in Iran due to sanctions. Journal of Environmental Sustainability, 18(3), 44-59.
International Energy Agency (IEA). (2023). World Energy Outlook 2023. Paris: IEA Publications.
Jabbari, A., Moradkhani, N., & Ghazal, F. (2017). Investigating of Applying the Green Taxes on the Carbon Dioxide Emitter Energy Carriers and Its Double Dividend in Iran's Economy. Journal of Economics and Modelling, 8(31), 125-147[In Persian].
Kaempfer, W. H., & Lowenberg, A. D. (2007). The political economy of economic sanctions. Handbook of Defense Economics, 2, 867–911.
KamaliDehkordi, P. (2021). Analysis of the Effect of Currency Shock, Economic Sanctions and Oil Prices on the Housing Market (Using Structural Vector-Autoregressive SVAR). Quarterly Journal of Applied Theories of Economics, 7(4), 27-56 [In Persian].
Kehoe, T. J., & Ruhl, K. J. (2005). A Dynamic General Equilibrium Analysis of U.S. Trade Policy. Journal of International Economics, 66(2), 349-372.
Khaled, S., et al. (2024). Limitations of technology in Iran during sanctions and its impact on the environment. Environmental Impact Assessment Review, 42, 57-72.
Khaleeli, M., et al. (2018). Analysis of the economic impacts of sanctions on environmental policies in Iran. Journal of Environmental Economics, 24(2), 43-60.
Khalid, U., Tahir, A., Okafor, L. & O Sanusi. (2024). Do sanctions affect the environment? The role of trade integration. Research in Globalization, 8 (2024) 1-15.
Khoshkalam Khosroshahi, M. (2019). A computable general equilibrium model for decomposing the rebound effect of energy carriers in Iran's economy. Iranian Journal of Applied Economic Studies, 8(30), 131-157[In Persian].
Kolstad, C,. Peng, C. & Wang, X.F. (2015.), Environmental economics, 2nd ed. China Renmin University Press, Beijing Trans, 57(1):65–78.
Lund, H. (2007). Renewable energy systems: A smart energy systems approach to the choice and modeling of 100% renewable solutions. Academic Press. 3rd Edition - February 8, 2024 eBook ISBN: 9780443141362
Madden, R., Shibusawa, h. & Higano, Y. (2020). Environmental Economics and Computable General Equilibrium Analysis. Italy: Springer International Publishing.
Mahmoodi, N., Hosseinpoor, A. & Rezaei, M. (2019). Analysis of Total Factor Productivity in Selected Sectors with the Economic Sanctions Index. Economic Research, 54(3), 659-693 [In Persian].
McDougall, R. A., Elbehri, A., & Truong, T. P. (1998). Global Trade, Assistance, and Protection: The GTAP 4 Data Base. Center for Global Trade Analysis, Purdue University.
Mostafavi, S. M., ghaemi asl, M., & hoseini, A. (2014). An investigate for causality relationship among Economic sanctions, Macroeconomic factors and environmental polluters in Iran. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 11(1), 103-128[In Persian].
Nakhli, S R. & Rafat, Bakhshi ,M. (2021). Oil sanctions and their transmission channels in the Iranian economy: A DSGE model. Resources Policy, 70, 1-14.
OmidiFathkoohi, T., Ezzati, M., & hasanzadeh, R. (2022). Investigation the Effects of Monetary Policy, Governmental Control, and Sanctions on Investment in Iran through Economic Resiliency Approach. Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies, 10(37), 98-130. [In Persian].
Paltsev, S., Reilly, J. M., & Herzog, H. J. (2013). The Role of Renewable Energy in the Transition to a Low-Carbon Economy. Energy Policy, 57, 489-495.
Parvin, S. , Shakeri, A. and Naseri, S. (2022). Welfare Effects of Economic Sanctions :The Case of Iran. Economics Research, 22(84), 11-38[In Persian].
Pratt, S. & Alizadeh, V. (2017). The economic impact of the lifting of sanctions on tourism in Iran: a computable general equilibrium analysis. Current Issues in Tourism, 21(11), 1-18.
Ranjbar Heidari, V., & Jamshidi, E. (2017). Studying the Concept of Environmental Security with an Overview of the Challenges of Environmental in Iran. Socio-Cultural Strategy, 5(4), 199-231 [In Persian].
Rezaei, S., et al. (2020). Increased reliance on natural resources and its impact on environmental degradation in Iran during sanctions. Journal of Environmental Sustainability, 18(2), 103-119.
Saadat Mehr, M. (2017). Investigating the factors affecting foreign direct investment in Iran with an emphasis on the role of economic sanctions. Economic Journal, 17(6), 41-58 [In Persian].
Saberpour, A., Akhavan Fard, M. & Masoud, G. (2021). Impact of sanctions from the perspective of international environmental commitments with emphasis on Iran. Medical Low Journal, 15 ,417-434 [In Persian].
Sadighi, H., et al. (2019). Analysis of the effects of sanctions on reducing environmental controls in Iranian industries. Journal of Environmental Policy, 21(3), 150-165.
Seyednourani, S. M., ebadi, M., amini, A., & taghavifard, M. (2019). Assessment of the Impact of Economic Sanctions on the Efficiency of Iranian Banks. Basij Strategic Studies, 22(83), 119-142 [In Persian].
Thanh Le H, Phuong Hoang D. (2022). Economic Sanctions and Environmental Performance: The Moderating Roles of Financial Market Development and Institutional Quality. Environmental Science and Pollution Research, Environmental Science and Pollution Research, 29:19657–19678.
Tordo, S., Johnston, D., & Johnston, D. (2011). Petroleum exploration and production rights: Allocation strategies and design issues. World Bank Publications.
)