نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی

2 استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

نقش و اهمیت دانش در رشد اقتصادی از نیمه دوم قرن بیستم مورد توجه قرار گفت. از دهه‌ی 1980 دانش به‌عنوان متغیری درون‌زا و تعیین کننده وارد تابع تولید شد و با اهمیت یافتن نقش دانش، نوآوری و فناوری‌های نوین مطالعات گسترده‌ای برای بررسی نقش و تاثیر این متغیرها بر رشد اقتصادی هم در سطح ملی و هم منطقه‌ای (مناطق واقع در مرزهای ملی) انجام شد. پژوهشگران اقتصادی تلاش کردند ناموزونی در رشد اقتصادی مناطق را براساس تفاوت در میزان بهره آنها از دانش و نوآوری توضیح دهند. در ایران نیز با تولید و انتشار حساب‌های اقتصادی استان‌ها از سال 1379، مسیر این مطالعات هموار شد و زمینه برای بررسی نقش و تاثیر دانش و نوآوری در رشد اقتصادی استان‌های مختلف و از این رهیافت تفاوت آنها در رشد اقتصادی فراهم شد. در این مقاله اثر متغیرهای دانش(شامل نیروی کار متخصص، کارکنان تحقیق و توسعه و ارزش افزوده بخش‌های دارای فناوری بالا)  در کنار دو متغیر سنتی نیروی کار و سرمایه بر رشد اقتصادی استان‌های کشور طی دوره 1379 تا 1390  بررسی شده و مدل رشد اقتصادی با رهیافت حسابداری رشد تخمین زده شده است. نتایج تخمین مدل به روش اثرات تصادفی نشان می‌دهد که نرخ رشد نیروی کار متخصص با ضریبی برابر ب 05/2 بیشترین اثر را بر رشد اقتصادی استان‌های کشور در اختیار داشته است. پس از آن، نرخ رشد سرمایه سرانه با ضریبی برابر با 89/0  و نرخ رشد ارزش افزوده صنایع با فناوری بالا و متوسط( به ازای هر نفر شاغل) با ضریبی برابر با19/0 قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

اکبری، نعمت اله و رزیتا مویدفر (1383)، «بررسی همگرایی درآمد سرانه بین استان‌های کشور (یک رهیافت سنجی فضایی)»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، شماره 13، صص 12-1.
اکبری، نعمت اله، رحمان خوش اخلاق و زهرا دهقان شبانی (1390)، «تحلیل منطقه‌ای رشد اقتصادی در ایران (با تاکید بر رهیافت 3D)»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال یازدهم، شماره دوم، صص 106-87.
بانوئی، علی اصغر و مجتبی محققی(1386)، «بررسی کمی رابطه بین بلوک انرژی و بلوک اطلاعات در قالب الگوی داده- ستانده»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران،  شماره 33، صص 74-53.
بهبودی، داود و جلال منتظری شورکچالی (1389)، «بررسی بهره‌وری کل عوامل در ایران در چارچوب حسابداری رشد (1387- 1345)»، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، شماره سوم، صص 71-49.
جهانگرد، اسفندیار (1384)، «اثر فناوری اطلاعات (IT) بر تولید صنایع کارخانه‌ای ایران»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، سال هفتم، شماره 25، صفحات 83-107
حسن‌زاده، علی و حسن حیدری (1380)، «بررسی نقش مخارجR&D  در نرخ رشد اقتصادی»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصاد ایران، شماره 8، بهار و تابستان، صص 78-59.
خلیلی‌عراقی، منصور و علی سوری (1385)، «برآورد بهره‌وری و کارایی در اقتصاد ایران و رابطه‌ی آن با مخارج  دولت»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 74، صص 1-23.
درگاهی، حسن و امرالله قدیری (1382)، «تجزیه و تحلیل عوامل تعیین‌کننده رشد اقتصادی ایران (با مروری بر الگوهای رشد درون‌زا)»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 26، صص 32-1.
شاکری، عباس و تقی ابراهیمی سالاری (1388)، «اثر مخارج تحقیق و توسه بر اختراعات و رشد اقتصادی (تحلیل مقایسه‌ای بین کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته)»، مجله دانش و توسعه، سال شانزدهم، شماره 29، صص 125-88.
شاه‌آبادی، ابوالفضل (1382)، «بررسی عوامل تعیین کننده بهره‌وری کل عوامل اقتصادی در ایران»، نامه مفید، شماره 38، صص 27-58.
عمادزاده، مصطفی، رحمان خوش اخلاق و مسعود صادقی (1379)، «نقش سرمایه انسانی در رشد اقتصادی»، مجله برنامه و بودجه، شماره 50-49، اردیبهشت و خرداد،
صص 25-3.
کمیجانی، اکبر و ابوالفضل شاه‌آبادی (1380)، «بررسی اثر فعالیت‌های R&Dداخلی و خارجی (از طریق تجارت خارجی) بر بهره‌وری کل عوامل تولید»، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 18، صص 68-29.
کمیجانی، اکبر و محمود محمودزاده (1387)، «نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی ایران (رهیافت حسابداری رشد)»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی،
صص 101-75.
محمودزاده، محمود و فرخنده اسدی (1386)، «اثرات فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد بهره‌وری نیروی کار در اقتصاد ایران»، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 43، سال یازدهم، صص 184-153.
Aghion, P. and P. Howitt (1992), “A Model of Growth Through Creative”, Econometrica, Vol. 60, Issue. 2, PP. 323-51.
Acemoglu, D. and M. Dell (2009), “Productivity Differences Between and Within Countries”, National Bureau of Economic Research, No. w15155.
Grossman, G., and E. Helpman (1991), “Quality Ladders in Theory of Growth“, Review of Economic Studies, Vol. 58, No. 1, PP. 43-61.
Hall, R. and C. Jones (1999),“Why do Some Countries Produce so Much More Outputer Worker than Others? ”, the Quarterly Journal of Economics,  Vol. 83, PP. 83-116.
Jones, C. I. (1997), “On the Evolution of the World Income Distribution”, The Journal of Economic Perspectives, Vol. 11, No. 3, PP. 19-36.‏
Jorgenson, D. W. (2006), “Potential Growth of the U. S. Economy: Will the Productivity Resurgence Continue? ”, Journal of Business Economics, Vol. 41 , PP. 1-41
Klasen, S. and T. Nestmann (2006), “Population, Population Density and Technological Change”, Journal of Population Economics, Vol. 19, Issue. 3, PP.  611-626.‏
Knowles, S. and O. P. Dorian,(1995), “Health Capital and Cross Country Variation In Income Per Capita in the Mankiw- Romer- Weil Models”, Economics Letters, Vol. 49, PP. 211-215.
Levine, R. and D. Renelt (1992), “A Sensitivity Analysis of Cross-Country Growth Regressions”, The American Economic Review, Vol. 82, PP. 942-963.‏
Lucas, R. (1988), “On the Mechanics of Economic Development”, Journal of Monetary Economics, Vol. 22, PP. 3-42.
Mankiw, N. G., D. Romer and D. N. Weil (1992), “A Contribution to the Empirics of Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics, Volume 107, Issue 2, PP. 407-437
 Murphy, K. M., A. Shleifer and R. Vishnu (1991), “The Allocation of Talent: Implications for Growth”, Quarterly Journal of Economics, Vol. 106, Issue. 2, PP. 503-530.
Piatkowski M. and B. Van Ark (2005), “ICT and Productivity Growth in Transition Economics: Two Phase Convergence and Structural Reforms”, TIGER Working Paper Series, No. 72.
Rigg, J., A. Bebbington, K. V. Gough, D. F. Bryceson, J. Agergaard, N. Fold and C. Tacoli (2009), “The World Development Report 2009 ‘Reshapes Economic Geography”, Geographical Reflections. Transactions of the Institute of British Geographers, Vol. 34, Issue. 2, PP. 128-136.‏
Romer, P. (1986), “Increasing Returns and Long Run Growth”, Journal Of Political Economy, Vol. 94, PP. 1002-1037.
Romer, P. (1990), “Endogenous Technological Change”, Journal of Political Economy, Vol. 98, Issue. 5, PP. 102-71.
Sala-i-Martin, X. (2001), 15 Years of New Growth Economics: What Have we Learnt?, Universitat Pompeu Fabra.‏
Solow, R. M. (1956) “A Contribution to the Theory of Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics, Vol. 70, PP. 65-94.
Storper, M. (1997), The Regional World: Territorial Development in a Global Economy, The Guilford Press.