نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار، گروه اقتصادنظری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی
3 کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
4 دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد انرژی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
چکیده
طی دهه گذشته، حجم مخارج مصرفی فاوا میان خانوارها و همچنین نسبت آن در مقایسه با مجموع هزینه‌ها، افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. با اینحال، تاثیر این روند، بر تمامی خانوارها یکسان نیست. این پژوهش براساس ریزداده‌های بودجه خانوار و روش دو مرحله‌ای هکمن به تحلیل عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر بر مخارج مصرفی فاوا و میزان چنین مخارجی در چهار گروه (کالای اطلاعاتی، خدمات اطلاعاتی، کالای ارتباطی، خدمات ارتباطی) خانوارهای شهری ایران در سال 1398 می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که درآمد سرانه، تحصیلات، سن، بُعد خانوار، مرد و متاهل بودن سرپرست خانوار اثر مثبت و معناداری بر احتمال مصرف فاوا در خانوار دارد. رابطه درجه دوم منفی بین سن سرپرست خانوار و احتمال هزینه‌کرد خانوار روی فاوا و نیز مقدار هزینه شده برقرار است. علاوه بر این، صرفه‌های اقتصادی ناشی از مقیاس در مصرف فاوا مشاهده شده است. اثر افزایش در درآمد سرانه، بُعد خانوار، سال‌های تحصیل و سن سرپرست خانوار بر احتمال مصرف هر چهار گروه از اجزای فاوا، مثبت برآورد شده است. بر اساس نتایج، خانوارهایی که از درآمد سرانه بالاتری برخوردارند، مخارج سرانه بیشتری برای کالای اطلاعاتی و کالا و خدمات ارتباطی اختصاص میدهند. رابطه درجه دوم منفی بین سن سرپرست خانوار و احتمال هزینه‌کرد خانوار روی خدمات ارتباطی و نیز مقدار هزینه شده برقرار است. خانوارهایی که سرپرست آنان از تحصیلات بالاتری برخوردار باشند، مخارج بیشتری صرف کالا و خدمات ارتباطی می‌کنند. همچنین صرفه‌های اقتصادی ناشی از مقیاس در مصرف کالای اطلاعاتی، کالا و خدمات ارتباطی وجود دارد.
کلیدواژه‌ها
حسین‌زاده، الهام. مزینی، امیرحسین. (1400). بررسی اثر گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات بر مخارج خانوارهای ایرانی در حوزه انرژی (رویکرد استانی). فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران، 13(49-50 )، 1-12.
داریوشی، زهرا، سالم، علی‌اصغر، فریدزاد، علی.(1398).عوامل موثر بر مصرف انرژی خانگی در مناطق شهری ایران.پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبائی.
سالم، علی‌اصغر. (1397). برآورد تابع انگل فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش خانگی مناطق شهری ایران. فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، 23(75)، 79-51.
سالم، علی‌اصغر، مروت، حبیب، بختیاری‌نژاد، رضا. (1400). تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رفاه اجتماعی در استان‌های ایران. فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، 21(81)،145-125. doi: 10.22054/joer.2022.57949.935
شیری، محمد، قاضی طباطبایی، محمود، صادقی،رسول، راغفر، حسین. (1394). بررسی نقش عوامل اجتماعی و جمعیتی در تغییرات الگوی مصرف خانوارهای شهری و روستایی ایران. فصلنامه توسعه محلی (روستای- شهری). 7(1)، 28-1.
شیری،محمد، صادقی، رسول، قاضی طباطبایی، محمود. (1394). تحلیل چند سطحی عوامل جمعیتی- اجتماعی موثر بر سهم هزینههای مصرفی ارتباطات خانوارهای ایرانی. فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، (42) 62-39.
شیرازی، قدیر، صفدری، مهدی، زمانیان، غلامرضا. (1389). بررسی ارتباط مخارج فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) با رشد اقتصادی؛ مطالعه موردی کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا. پایاننامه کارشناسی ارشد علوم اقتصادی. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
صباغکرمانی، مجید، نجفی، نرگس. (1384). تخمین تابع تقاضای اینترنت: مطالعه موردی شهر تهران. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس
طرازکار، محمدحسن، نونژاد، مسعود.(1390). تاثیر ویژگی‌های اقتصادی- اجتماعی خانوارهای شهری استان فارس در استفاده از رایانه. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 1(3)، 38-29.
لهسایی‌زاده عبدالعلی، حبیبی، آرزو. (1388). مطالعه عوامل موثر بر پذیرش و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ مطالعه موردی روستاهای استان فارس. فصلنامه رسانه، 5(1)، 14-1.
مهرجو، سعید. شیروانیان، عبدالرسول، بخشوده، محمد. (1395). بررسی صرفه اقتصادی ناشی از مقیاس در خانوارهای روستایی ایران. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 9(33)، 93-108.
محمدی، تیمور، سالم، علی‌اصغر، میرمحمدعلی تجریشی، فاطمه. (1396). اندازه‌گیری مقیاس معادل خانوارهای روستایی ایران. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، 22(72)، 126-103.doi: 10.22054/ijer.2017.8293
Aerts, A., & Bogdan-Martin, D. (2021). Leveraging data and AI to deliver on the promise of digital health. International Journal of Medical Informatics, 150, 104456.
Adesope, O. M., Ifeanyi-Obi, C. C., & Aboh, C. L. (2011). S OCIO-ECONOMIC FACTORS AFFECTING RURAL HOUSEHOLDS CONSUMPTION EXPENDITURE ON MOBILE PHONE SERVICES. Journal of Nature Science and Sustainable Technology, 5(3), 201.
Agrawal, A., & Asrani, C. (2018). Digital divide among the Indian households: Extents and correlates. Economics Bulletin, 38(4), 2444–2466
Alampay, E. (2006a). Analyzing socio-demographic differences in the access & use of ICTs in the Philip-pines using the capability approach. NCPA G, University of the Philippines.
Alampay, E. (2006b). Beyond access to ICTs: Measuring capabilities in the information society. Interna-tional Journal of Education and Development using ICT, 2(3). Retrieved February 8, 2008 from
Batte, M. T. (2005). Changing computer use in agriculture: evidence from Ohio, Computers and Electronics in Agriculture, 47, 1-13.
Bauer, J. M., & Latzer, M. (2016). The economics of the Internet: an overview. Handbook on the Economics of the Internet, 3-20.
Blisard,Noel, Jayachandran N. Variyam, and John Cromartie,(2003) Food Expenditures by U.S. Households: Looking Ahead to 2020. Economic Research Service, U.S.Department of Agriculture, Agricultural Economic Report No. 821. 10.22004/ag.econ.34045
Bonke, J. 2015. Pooling of Income and Sharing Of Consumption Within Households. Review of Economics of The Household. 13(1):73-93
Chinn, Menzie D., and Robert W. Fairlie. (2010). ICT use in the developing world: an analysis of differences in computer and internet penetration.Review of International Economics 18, 1 153-167.
Darioshi, Z., Salem, A. A. & Faridzad, A. (2018). Factors affecting household energy consumption in urban areas of Iran. Master's thesis. Allameh Tabatabai University. [In Persian[
Dodson L. L., Sterling S. R., & Bennett J. K. (2013, December). Minding the gaps: Cultural, technical and gender-based barriers to mobile use in oral-language Berber communities in Morocco. In Proceedings of the Sixth International Conference on Information and Communication Technologies and Development: Full Papers-Volume 1. 79–88). https://doi.org/10.1145/2516604.2516626
Dutta, U. P., Gupta, H., & Sengupta, P. P. (2019). ICT and health outcome nexus in 30 selected Asian countries: Fresh evidence from panel data analysis. Technology in Society,59,101184.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0160791X19301150
Fan, J., Tang, L., Zhu, W., & Zou, B. (2018). The Alibaba effect: Spatial consumption inequality and the welfare gains from e-commerce. Journal of International Economics, 114, 203-220.
Fernández-Gutiérrez, M., Gimenez, G., & Calero, J. (2020). Is the use of ICT in education leading to higher student outcomes? Analysis from the Spanish Autonomous Communities. Computers & Education, 157, 103969. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2020.103969
Fernandes, C., Borges M. R., & Caiado, J. (2021). The contribution of digital financial services to finance inclusion in Mozambique: An ARDL model approach. Applied Economics, 53(3), 400–409.
DOI: 10.1080/00036846.2020.1808177
Flor A. G. (2001), ICT and Poverty: The undisputable link, Paper presented at the 3rd Asia Development Forum on Regional Economic Cooperation in Asia and the Pacific, 11-14 June 2001, Bangkok.
Haftu, G. G. (2019). Information communications technology and economic growth in Sub-Saharan Africa: A panel data approach. Telecommunications Policy, 43(1), 88-99.
Hoffman DL, Novak T, Schlosser A. (2000). The evolution of the digital divide: how gaps in internet access may impact electronic commerce. J Computer-Mediated Commun. 3(5).
Hosseinzadeh, E. & Mazini, A. (2020). Investigating the effect of the expansion of information and communication technology on the expenditure of Iranian households in the field of energy (provincial approach). Iranian Information and Communication Technology Quarterly, 13(49-50), 1-12.
Doi: 20.1001.1.27170411.1400.13.49.3.8 [In Persia]
Karakara, A. A. and Osabuohien, E. S. (2019a). Households’ ICT Access and Educational Vulnerability of Children in Ghana. Cogent Social Sciences, 5 (1) 1701877.
Kelly, K. (1998). New Rules for the New Economy. Wired Magazine. United States.
Khalil Moghadam, B., Khatunabadi, S. A. & Kalantari, Kh. (2010). Investigating the factors affecting the acceptance of information and communication technology (ICT) in the comprehensive ICT service center of Kornabad in Golestan province, 2015. Village and Development, 11(3), 51-76.
SID. https://sid.ir/paper/94643/fa [In Persian]
Kosec, K., & Wantchekon, L. (2020). Can information improve rural governance and service delivery? World Development, 125, 104376.
Lehsaizadeh Abdul Ali, Habibi, Arzoo. (1388). study of factors affecting the acceptance and use of information and communication technology; A case study of villages in Fars province. Media Quarterly, 5(1), 1-14.
Lewbel, A. & k. Pendakur. (2006). Equivalence scales entry for the new palgrave dictionary of economics, 2nd edition
Madon, S. (2000). The Internet and socio-economic development: Exploring the interaction. Information Technology & People, 13, 85–101. https://doi.org/10.1108/09593840010339835
Mehrjo, S., Shirvanian, A. R. & Bakhshudeh, M. (2015). Investigating economies of scale in rural households in Iran. Agricultural Economic Research Quarterly, 9(33), 93-108. [In Persian]
Mdoda, L., & Mdiya, L. (2022). Factors affecting the using information and communication technologies (ICTs) by livestock farmers in the Eastern Cape province. Cogent Social Sciences, 8(1), 2026017.
Mohammadi, T., Salem, A. A., Mir Mohammad, A. & Tajrishi, F. (2016). Measuring the equivalent scale of rural households in Iran. Iranian Economic Research Quarterly, 22(72), 103-126.
doi: 10.22054/ijer.2017.8293. [In Persian].
Montagnier, P. &Spiezia, V. (2011). The Determinants of ICT Expenditures by Households:a Micro Data Analysis. OECD. Paris. France.
Nahiduzzaman, K. M., Aldosary, A. S., & Mohammed, I. (2019). Framework analysis of E-commerce induced shift in the spatial structure of a city. Journal of Urban Planning and Development, 145, Article 04019006.
Niebel, T. (2018). ICT and economic growth - comparing de. DOI: 10.1061/ (ASCE)UP.1943-5444.0000512.
Nishijimaa, M., Ivanauskasb, T. M., & Sarti, F. M. (2017). Evolution and determinants of digital divide in Brazil (2005–2013). Telecommunications Policy, 41(1), 12–24.
Nwokoye, Ebele S. Abigail Oyim Stephen K. Dimnwobi & Chukwunonso S. Ekesiobi. (2019). Socioeconomic determinants of information and communication technology adoption among rice farmers in Ebonyi state,Nigeria. Nigerian Journal of Economic and Social Studies, 61(3).
Ono, H. & Zavodny, M. (2007) Digital inequality: a five country comparison using microdata. Social Science Research, 36, 1135–1155. https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2006.09.001
Peng, G., Fan, M.& D. Dey (2011): Impact of network effects and diffusion channels on home computer adoption, Decision Support Systems, 51: Pp. 384–393. https://doi.org/10.1016/j.dss.2011.01.004
Richmond, Kami and Triplett, Russell E. (2017). ICT and income inequality: a cross-national perspective. International Review of Applied Economics. https://doi.org/10.1080/02692171.2017.1338677
Sabbagh Kermani, Majid, Najafi, Narges. (1384). Estimation of Internet demand function: a case study of Tehran city. Master's thesis. Tarbiat Modares University. [In Persian]
Salem, Ali Asghar. (2017). Estimation of parasitic function of information and communication technology in the domestic sector of urban areas of Iran. Iranian Economic Research Quarterly, 23(75), 51-79. [In Persian]
Salem, A. A., Morovat, H., Bakhtiari-nejad, R. (1400). The impact of information and communication technology on social welfare in the provinces of Iran. Economic Research Quarterly, 21(81), 125-145. doi: 10.22054/joer.2022.57949.935. [In Persian]
Sandys E. (2005). Gender equality and empowerment of women through ICT. Women 2000 and beyond, 60–76. UNITED NATIONS Division for the Advancement of Women Department of Economic and Social Affairs.
Savage, S.J. and Waldman, D. (2005). Broadband Internet access,awareness, and use: Analysis of United States household data, Telecommunications Policy, 29: 615-633.
Sen, A. (1985). Commodities and Capabilities (1st ed.). New York, NY: North-Holland Sole distributors for the U.S.A. and Canada, Elsevier Science Publishing Co. ISBN 9780444877307.
Shiri, M., Qazi Tabatabai, M., Sadeghi, R. & Raghofer, H. (2014). Investigating the role of social and demographic factors in changes in the consumption pattern of urban and rural households in Iran. Local development quarterly (rural-urban). 7(1), 1-28. [In Persian]
Shirazi, Q., Safdari, M., Zamaniyan, Gh. (2011). Investigating the relationship between information and communication technology (ICT) expenditures and economic growth; A case study of East and Southeast Asian countries. Master's thesis of economic sciences. University of Sistan and Baluchestan. [In Persian]
Smith, D. T. & Graham, R.(2012). Household Expenditures on Information and Communication Technologies: A Proposal for a Digital Practice Model. Race, Gender & Class, 19(3/4). Social Justice, Environmental Justice,
Song, G. (2005). The Impact of Information and Communication Technologies (ICTs) on Rural Households.” Frankfurt: Peter Lang. NII Book ID BA72301764Tarzkar,
Mohammad Hassan, Nunjad, M. (2018). The effect of socio-economic characteristics of urban households in Fars province on the use of computers. Regional Planning Quarterly, 1(3).
Tapsin, G., & Hepsag. A. (2014). An Analysis Of Household Consumption Expenditures In Ea-18. European Scientific Journal. 10 (16):1-12
Tobin, J. (1958). Estimation of relationships for limited dependent variables. Econometrica: journal of the Econometric Society, 24-36.
United Nations. (2016). Role of governments and stakeholders in mobilizing ICTs for sustainable development. Department of Economic and Social Affairs.
Vergara, S. & Grazzi, M. (2011). ICT access in Latin America. evidence from household level. MPRA Paper 33266, University Library of Munich, Germany.
Veenhof,B., Clermont, Y. and Sciadas G. Literacy and digital technologies: Linkages and outcomes [online]. In Connectedness Series, no. 12, 2005
Wilks L. (2021). Managing mobility: commuting domestic workers, mobile phones, and women’s ‘honour’in Kolkata. Contemporary South Asia, 1–13.
Yeh, H. (2017). The effects of successful ICT-based smart city services: From citizens' perspectives. Government Information Quarterly, 34(3), 556-565.
)