نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت کارآفرینی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران
2 گروه علوم اداری و اقتصادی، دانشکده علوم انسانی و تربیت بدنی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبدکاووس، ایران
3 استادیار، گروه علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران
چکیده
اهمیت اقدامات توانمندسازی تجاری در کشورهای مبدا و مقصد صادرات از اهمیت فراوانی در ادبیات اقتصاد بین‌الملل برخوردار است. با وجود این، نقش سیاستهای توانمندسازی تجاری که می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های تجارت و بهبود عملکرد صادرات شود، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر این، به مساله توانمندسازی تجاری در مقصد صادرات و تاثیر آن بر عملکرد تجاری مبدا صادرات چندان توجه نشده است. همچنین لزوم تخمین غیرخطی الگوی جاذبه طی دهه اخیـر تا حدودی بـه طور کامل مورد توافق بوده است. بنابراین، در مقاله حاضر، تخمین اثرات توانمندسازی تجاری بـه روش حداکثر درست‌نمایی پوآسون‌نما (PPML) برای 21 کشور شریک تجاری آن در بازه زمانی 2008 تا 2016 مورد بررسی گرفته است. شاخص توانمندسازی تجاری (ETI)، شامل 4 زیر شاخص دسترسی به بازار، مدیریت مرزها، زیرساخت‌های حمل‌ونقل و ارتباطات و محیط عملیاتی است. نتایج نشان داد که عوامل توانمندسازی تجاری مانند دسترسی به بازار، مدیریت مرزی، زیرساخت و محیط عملیاتی هم در کشورهای مبدا و هم مقصد صادرات دارای تاثیر مثبت و معنادار بر جریان تجارت ایران و شرکای تجاری آن هستند. همچنین نتایج بیانگر اهمیت و شدت بیشتر شاخص‌های توانمندسازی تجاری ایران نسبت به اقدامات مشابه در کشورهای شریک تجاری آن بوده است که می‌توان آن را نقش حیاتی توانمندسازی تجاری در افزایش تجارت بین ایران و شرکای تجاری آن تفسیر کرد.
کلیدواژه‌ها
آذربایجانی، کریم؛ سمیعی، ندا؛ شیرازی، همایون. (1389). اثر نهادها بر روی تجارت دوجانبه کشورهای منتخب خاورمیانه. پژوهشهای اقتصادی ایران، 45(15)، 24-1.
آرمن، سید عزیز؛ صلاح منش، احمد و علایی،رضا. (1397). بررسی اثر تحریم‌های جامع شورای امنیت بر حجم تجارت ایران و کشورهای منتخب با تمرکز بر اثر وقوع بحران مالی اخیر. راهبرد توسعه، 53، 214-188.
آقا صفری، حنانه؛ امینی زاده، میلاد؛ کرباسی، علیرضا (1398). بررسی نقش نهادها و زیرساخت‌ها بر تجارت دو جانبه ایران با شرکای عمده تجاری. پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی، 35(9)، 78-53.
اکبری فرد، حسین؛ احمدپور، مبارکه، هنگامه. (1393). بررسی تاثیر بهرهوری کل عوامل تولید بر ظرفیت صادراتی دو جانبه ایران واتحادیه اروپا. اقتصاد مقداری، 11(2)، 86-69.
رازینی، ابراهیم علی؛ شاهانی، فائقه؛ طهرانی، هدیه. (1392). بررسی پتانسیل تجاری میان ایران و کشورهای عضوسازمان همکاری شانگهای (SCO) با استفاده از مدل جاذبه. پژوهشنامه بازرگانی، 69، 112-83.
زرگر طالبی، محمد؛ مجاوریان، سیدمجتبی؛ صادقی، سمیه. (1395). عوامل تعیینکننده شدت تجارت درون منطقهای محصولات کشاورزی: مطالعه موردی اکو. پژوهشنامه بازرگانی، 80، 171-151.
سلمانی، بهزاد؛ محمدزاده، پرویز؛ صارمی، مریم. (1391). اثر توسعه اینترنت بر تجارت بین الملل خدمات، اقتصاد مقداری، 9(3)، 147-127.
سوری، امیررضا. (1396). تحلیل عوامل موثر بر تجارت محصولات پتروشیمی در گروه D8. اقتصاد و توسعه منطقهای، 14، 29 تا 45.
شقاقی شهری، وحید. (1396). نقش اقتصاد دانش‌بنیان در همگرایی تجاری کشورهای اسلامی (رویکرد برون‌گرایی اقتصاد مقاومتی. جستارهای اقتصادی. (28)14، 31-9.
ضیایی بیگدلی، محمدتقی؛ غلامی، الهام؛ طهماسبی بلداچی (1393). بررسی اثر تحریم‌های اقتصادی بر تجارت ایران: کاربردی از مدل جاذبه. 13(48)، 119-109.
عابدینی، جواد؛ مسگری، ایمان. (1391). برآورد ظرفیتهای صادراتی دوجانبه در صنایع غیر نفتی سازمان همکاریهای اقتصادی- اکو. مجله تحقیقات مدل سازی اقتصادی، 7، 96-75.
فدائی، مهدی؛ هستتیانی ابوالحسنی، اصغر؛ شایگانی، بیتا. (1392). بررسی نظریه لیندر تحت نظام‌های مختلف ارز در کشورهای عضو BRICS در قالب مدل جاذبه (رویکرد سیستمی در دادههای تابلویی)، اقتصاد مقداری. 10(1)، 166-131.
فرجی دیزجی، سجاد؛ جاریانی، فرزانه، نجارزاده، رضا. (1397). تاثیر تحریم‌ها بر تجارت متقابل محصولات کشاورزی بین ایران و کشورهای منطقه منا و اتحادیه اروپا. مجله اقتصاد کشاورزی،شماره2، 69 تا 90.
لطفعلی پور، محمدرضا؛ شاکری، سیده زهرا؛ بطافاطمه، کبری(1390). بررسی همگرایی اقتصادی میان ایران و کشورهای آمریکای لاتین (کاربرد مدل جاذبه)، نشریه پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی. 1(3)، 98-73.
مرتضوی، سید ابوالقاسم؛ جوادی یانبلاغ، رویا؛ وکیل پور، محمد حسن. (1393). عوامل تعیین کننده و پتانسیلهای تجاری صادرات میگوی ایران در اتحادیه اروپا؛ به کارگیری مدل جاذبه. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 23، 42-21.
ناقلی، شکوفه؛ مداح، مجید (1398). اثر نهادهای سیاسی بر صادرات ایران به شرکای مهم تجاری در الگوهای مختلف کالایی. فصلنامه علمی-پژوهشی نظریه‌های کاربردی اقتصاد، 4(3)، 59-90.
ناقلی، شکوفه؛ مداح، مجید؛ ابوذری، اسماعیل. (1398). تاثیر نهادهای سیاسی بر صادرات ایران به کشورهای غرب آسیا (رویکرداقتصادسنجی فضایی). پژوهشهای اقتصادی ایران، 24(79)، 141-107.
هراتی، جواد؛ بهراد امین، مهدی؛ کهرازه، ساناز. (1394). بررسی عوامل موثر برصادرات ایران(کاربرد الگوی جاذبه). پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی. 6(21)، 46-29.
یزدان پرست، زهرا؛ کریم زاده، مصطفی؛ سیفی، احمد؛ فلاحی، محمدعلی. (1394)؛ آزمون تجربی نظریه لیندر در الگوی تجارت خارجی ایران، پژوهش‌ها و سیاستهای اقتصادی، 76(23)، 186-167.
یزدانی، مهدی؛ صادقی، مینا؛ رمضانی،هادی؛ (1394). اثرات مرزی در تجارت دو جانبه ایران و شرکای برتر تجاری: رویکرد الگوی جاذبه غیرخطی، تحقیقات اقتصادی، 52(1)، 269-245.
Abedini J., & Mesgari I. (2012). Estimating Bilateral Export Potentials of the Economic Cooperation Organization (ECO) in Non-Oil Industries. Journal of Economic Modeling Research. 2 (7), 75-96. [In Persian]
Addey, K. A. (2018). The Role of Trade Facilitation Indicators and Genetically Engineered Restrictive Index on US State Exports and Efficiency (Master of Science Dissertation, North Dakota State University).
Aghasafari, H., Aminizadeh, M., Karbasi, A. (2019). Investigating the Roles of Institutions and Infrastructure on Iran’s Bilateral Trade with Main Trading Partners. Quarterly Journal of Economic Growth and Development Research, 9(35), 53-78. [In Persian]
Ahmadpour Mobarake, H., & Akbarifard, H. (2014). The Effect of Total Factor Productivity on bilateral export capacity of Iran and Eu countries. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 11(2), 69-86. [In Persian]
Anderson, J. E. , & Van Wincoop, E. (2003). Gravity with gravitas: A solution to the border puzzle. American economic review, 93(1), 170-192.
Anderson, J. E. , & Van Wincoop, E. (2004). Trade costs. Journal of Economic Literature, 42(3), 691-751.
Armen, S. A., Salah Manesh, A., & Alaei, R. (2018). Investigating the effect of comprehensive Security Council sanctions on trade volume between Iran and selected countries focusing on the recent financial crisis, Development Strategy, 53(14), 188-214. [In Persian]
Arvis, J. F. , Duval, Y. , Shepherd, B. , Utoktham, C. , & Raj, A. (2016). Trade costs in the developing world: 1996–2010. World Trade Review, 15(3), 451-474.
Assane, D. , & Chiang, E. P. (2014). Trade, structural reform, and institutions in sub‐Saharan Africa. Contemporary Economic Policy, 32(1), 20-29.
Azarbaijani, D., Samiei, N., Shirazi, H. (2011). The Effect of Institutions on Bilateral Trade of Selected Countries in the Middle East. Iranian Journal of Economic Research, 15(45), 1-23. [In Persian]
Beverelli, C. , Neumueller, S. , & Teh, R. (2015). Export diversification effects of the WTO trade facilitation agreement. World Development, 76, 293-310.
Bojnec, Š. , & Fertő, I. (2009). Agro-food trade competitiveness of Central European and Balkan countries. Food policy, 34(5), 417-425.
Burger, M. , Van Oort, F. , & Linders, G. J. (2009). On the specification of the gravity model of trade: zeros, excess zeros and zero-inflated estimation. Spatial Economic Analysis, 4(2), 167-190.
Chan, F. , Harris, M. , Greene, W. , & Konya, L. (2014). Gravity Models of Trade: Unobserved Heterogeneity and Endogeneity. New York University, Leonard N. Stern School of Business, Department of Economics.
Dalton, J. T. (2017). EU enlargement and the new goods margin in Austrian trade. Open Economies Review, 28(1), 61-78.
Deardorff, A. V. (1998) Determinants of Bilateral Trade Flows: Does Gravity Work in a Neoclassical World. In: Frankel, J. A. , Ed. , The Regionalization of the World Economy, The University of Chicago Press, Chicago.
Dennis, A. , & Shepherd, B. (2012). Trade facilitation and export diversification. The World Economy, 34(1), 101-122.
Eaton, J., & Kortum, S. (2002). Technology, geography, and trade. Econometrica, 70(5), 1741-1779.
Fadaei, M., Hastiani A. A., & Shaygani, B. (2013). Survey of the Linder theory in BRICS countries applying different exchange rate arrangements (GMM system). Quarterly Journal of Quantitative Economics, 10(1), 131-166. [In Persian]
Feenstra, R. C. , & Ma, H. (2014). Trade facilitation and the extensive margin of exports. The Japanese Economic Review, 65(2), 158-177.
Gao, Z. G. & Zhang, Y. (2015). Study on bilateral trade potential and efficiency in the construction of China-Pakistan economic corridor: based on stochastic frontier gravity model. Finance and Economics, 11, 101-110.
Gómez-Herrera, E. (2013). Comparing alternative methods to estimate gravity models of bilateral trade. Empirical economics, 44(3), 1087-1111.
Grainger, A. (2011). Trade facilitation: a conceptual review. Journal of World Trade, 45(1), 39-62.
Grainger, A. (2016). Trade facilitation. In The Ashgate Research Companion to International Trade Policy (pp. 153-168). Routledge.
Guan, Z. , & Sheong, J. K. F. I. P. (2020). Determinants of bilateral trade between China and Africa: a gravity model approach. Journal of Economic Studies, 47(5), 1015-1038.
Harati, J., Behrad-Amin, M., & Kahrazeh, S. (2015). A Study of the Factors Affecting Iran's Export (Gravity Model Application). Quarterly Journal of Economic Growth and Development Research, 6(21), 46-29. [In Persian]
Heckman, J. J. (1979). Sample selection bias as a specification error. Econometrica: Journal of the econometric society, 153-161.
Helpman, E. , Melitz, M. , & Rubinstein, Y. (2008). Estimating trade flows: Trading partners and trading volumes. The quarterly journal of economics, 123(2), 441-487.
Hornok, C. , & Koren, M. (2015). Administrative barriers to trade. Journal of International Economics, 96, S110-S122.
Ismail, N. W. , & Mahyideen, J. M. (2018). The Impact of Infrastructure on Trade and Economic Growth in Selected Economies in Asia. Financing Infrastructure in Asia and the Pacific, 259.
Iwanow, T. , & Kirkpatrick, C. (2009). Trade facilitation and manufactured exports: Is Africa different?. World Development, 37(6), 1039-1050.
Jariani, F., Faraji Dizji, S. & Najarzadeh, R. (2018). The Impact of Sanctions on Bilateral Trade of Agricultural Products between Iran and its Trading Partners. Agricultural Economics, 12(2), 69-90. [In Persian]
Khan, I. U. , & Kalirajan, K. (2011). The impact of trade costs on exports: An empirical modeling. Economic Modelling, 28(3), 1341-1347.
Krugman, P. R. (1979). Increasing returns, monopolistic competition, and international trade. Journal of International Economics, 9(4), 469-479.
Lawrence, R. Z. , Blanke, J. , Hanouz, M. D. , & Moavenzadeh, J. (2008). The global enabling trade report 2008. World Economic Forum.
Linder, S. B. (1961). An essay on trade and transformation (pp. 82-109). Stockholm: Almqvist & Wiksell.
Linnemann, H. (1966). An econometric study of international trade flows (No. 42). North-Holland Pub. Co.
Lotfalipour, M. R., Shakeri, S. & Bata, F. (2011). The Analysis of Economic Integration of Iran and Latin American Countries (An Application of Gravity Model). Quarterly Journal of Economic Growth and Development Research, 1(3), 98-73. [In Persian]
Loungani, P. , Mody, A. , & Razin, A. (2002). The global disconnect: the role of transactional distance and scale economies in gravity equations. Scottish Journal of Political Economy, 49(5), 526-543.
Marti, L. , Puertas, R. , & García, L. (2013). Relevance of trade facilitation in emerging countries'exports. The Journal of International Trade & Economic Development, 23(2), 202-222.
Martin, W. , & Pham, C. S. (2020). Estimating the gravity model when zero trade flows are frequent and economically determined. Applied Economics, 52(26), 2766-2779.
Martincus, C. V. , Carballo, J. , & Graziano, A. (2013). Customs as doorkeepers: What are their effects on international trade. Inter-American Development Bank.
Martinez-Zarzoso, I., & Márquez-Ramos, L. (2008). The effect of trade facilitation on sectoral trade. The BE Journal of Economic Analysis & Policy, 8(1), 1-46.
McCallum, J. (1995). National borders matter: Canada-US regional trade patterns. The American Economic Review, 85(3), 615-623.
Melitz, M. J. (2003). The impact of trade on intra‐industry reallocations and aggregate industry productivity. Econometrica, 71(6), 1695-1725.
Moïsé, E. , Orliac, T. , & Minor, P. (2011). Trade facilitation indicators: The impact on trade costs (No. 118). OECD Publishing
Moïsé, E., & Sorescu, S. (2013). Trade Facilitation Indicators: The Potential Impact of Trade Facilitation on Developing Countries' Trade (No. 144). OECD Publishing.
Moïsé, E., Orliac, T., & Minor, P. (2011). Trade Facilitation Indicators: The Impact on Trade Costs (No. 118). OECD Publishing.
Mortazavi, S. A., Javadi Yanbolagh, R. & Vakilpour, M. H. (2014). The Determinants and Trade Potentials of Export of the Iran’s shrimp in European Union: Using a Gravity Model. Agricultural Economics Research, 6(23), 21-41. [In Persian]
Mosikari, T. J. , & Eita, J. H. (2016). Determinants of South Africa’s exports of agriculture, forestry and fishing products to SADC: a gravity model approach. Economia Internazionale, 69(3), 248-265.
Nagheli, S. & Maddah, M. (2017). The Effect of Political Institutions on Iranian Export to Major Trading Partners in Different Commodities Groups. Quarterly Journal of Applied Theories of Economics, 4(3), 59-90. [In Persian]
Nagheli, S., Maddah, M. & Abounoori E. (2019). The Effect of Political Institutions on Iran’s Exports to West Asian Countries: Spatial Econometric Approach. Iranian Journal of Economic Research. 24(79), 107-141. [In Persian]
Nuroglu, E. (2010). The impact of population on bilateral trade flows in the case of OIC. Working Paper, International University of Sarajevo.
Obstfeld, M. , & Rogoff, K. (2000). The six major puzzles in international macroeconomics: is there a common cause?. NBER macroeconomics annual, 15, 339-39
OECD (2013). OECD Trade Facilitation Indicators: A Guide to Implementation and Future Action.
OECD (2015). Implementation of the WTO Trade Facilitation Agreements: The Potential Impact on Trade Costs. Trade and Agriculture Directorate
Persson, M. (2013). Trade facilitation and the extensive margin. The Journal of International Trade & Economic Development, 22(5), 658-693.
Portugal-Perez, A. , & Wilson, J. S. (2012). Export performance and trade facilitation reform: Hard and soft infrastructure. World Development, 40(7), 1295-1307.
Razini, I. A., Shahani, F., & Tehrani, H. (2014). Survey of Trade Potentials between Iran and the Member Countries of Shanghai Cooperation Organization (SCO): The gravity model approach. Iranian Journal of Trade Studies, 18(69), 83-112. [In Persian]
Ricardo, D. (1817). On the Principles of Political Economy and Taxation: London.
Salmani, B., Mohammadzadeh, P., Panahi, H. & Saremi, M. (2012). The Internet Development Effect on International Trade in Services. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 9(3), 127-147. [In Persian]
Shaghaghi Shahri, V. (2017). Impacts of Knowledge-based economy on trade integration between Islamic countries; Extrovert approach of resistive economy. Journal of Iran's Economic Essays, 14(28), 9-31.(In Persian)
Shepherd, B. , & Wilson, J. S. (2009). Trade facilitation in ASEAN member countries: Measuring progress and assessing priorities. Journal of Asian Economics, 20(4), 367-383.
Silva, J. S. , & Tenreyro, S. (2006). The log of gravity. The Review of Economics and statistics, 88(4), 641-658.
Sonora, R. (2008). On the Impacts of Economic Freedom on International Trade Flows: Asymmetries and Freedom Components (No. 0805). Faculty of Economics and Business, University of Zagreb.
Souri, A. (2017). The Analysis of Factors Affecting the Trade of Petrochemicals in Group D8. Journal Of Economics and Regional Development, 24(13), 29-45. [In Persian]
Symes, W. S., McGrath, F. L., Rao, M., & Carrasco, L. R. (2018). The gravity of wildlife trade. Biological Conservation, 218, 268-276.
Terzi, N. (2016). The impact of e-commerce on international trade and employment. In Encyclopedia of E-Commerce Development, Implementation, and Management (pp. 2271-2287). IGI Global.
Thai, T. D. (2006). A gravity model for trade between Vietnam and twenty-three European countries (Doctoral dissertation, Dalarna University).
Tinbergen, J. (1962). Shaping the World Economy; Suggestions for an International Economic Policy. Books (Jan Tinbergen).
van Beers, C. , & van Bergh, J. C. D. (2003). Environmental regulation impacts on international trade: aggregate and sectoral analyses with a bilateral trade flow model. International Journal of Global Environmental Issues, 3(1), 14-29.
Walsh, K. (2006). Trade in Services: Does Gravity Hold? A Gravity Model Approach to Estimating Barriers to Services Trade. IIIS Discussion Paper Series, No. 183
Weckstrom, A. (2013). Gravity model of trade and Russian exports, PhD dissertation, Aalto University, Finland.
Wilson, J. S. , Mann, C. , Woo, Y. P. , Assanie, N. , & Choi, I. (2002). Trade facilitation: A development perspective in the Asia Pacific Region. APEC Committee on Trade and Investment.
Wilson, J. S. , Mann, C. L. , & Otsuki, T. (2005). Assessing the benefits of trade facilitation: A global perspective. World Economy, 28(6), 841-871.
Wilson, J. S. , Mann, C. L. , & Outski, T. (2003). Trade facilitation and economic development: A new approach to quantifying the impact. The World Bank Economic Review, 17(3), 367-389.
Yadav, N. (2014). Impact of trade facilitation on parts and components trade. The International Trade Journal, 28(4), 287-310.
Yazdani, M., Sadeghi, M., & Ramezani, H. (2017). Border Effect on Bilateral Trade of Iran and Major Partners: Approach of Non-Linear Gravity Model. Journal of Economic Research (Tahghighat- E- Eghtesadi), 52(1), 245-269. [In Persian]
Yazdanparast, Z., Karimzadeh M., Seifi A., & Fallahi M. A. (2016). Empirical Test of Linder’s Effect in the Iran Pattern of International Trade. Quarterly Journal of Economic Research and Policies. 23(76), 167-186. [In Persian]
Yushi, J. , & Borojo, D. G. (2019). The impacts of institutional quality and infrastructure on overall and intra-Africa trade. Economics: The Open-Access, Open-Assessment E-Journal, 13(2019-10), 1-34.
Zaki, C. (2009, March). Does Trade Facilitation Matter in Bilateral Trade?. In Economic Research Forum Working Papers (No. 472).
Zargar Talebi, M., Mojavarian, S. M., & Sadeghi, S. (2016). Determinants of intra-regional Agriculture trade intensity: Case study of ECO. Iranian Journal of Trade Studies, 20(80), 149-169. [In Persian]
Zhang, B. (2005). RMB real exchange rate: concept, measurement and analysis, China Economics Quarterly, 4)2(, 317-334.
Ziyaee Bigdeli, M., Gholami, E., & Tahmasebi Boldaji, F. (2013). The Impact of Economic Sanctions on Trade in Iran An Application of Gravity Model. Economics Research, 13(48), 109-119. [In Persian]
)