نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 بخش اقتصاد، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2 دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه شیراز
3 بخش اقتصاد دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
4 دانشجوی دکتری گروه اقتصاد دانشگاه شیراز
چکیده
هدف اصلی مقاله حاضر بررسی تاثیر آزادسازی تجاری بر نابرابری درآمدی در ایران با توجه به عوامل نهادی–اجتماعی مورد تاکید سیاستهای ابلاغی اقتصاد مقاومتی است. برای رسیدن به این هدف، الگوی دکالو و همکاران (2013) تعدیل و براساس داده‌های ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1390 حل شده است. نتایج نشان می‌دهد در وضعیت فعلی کشور، کاهش نرخ تعرفه در بخشهای زراعت و باغداری، جنگلداری و معدن موجب کاهش نابرابری و در بخشهای صنایع غذایی، صنایع با فناوری پایین، صنایع با فناوری بالا، آموزش عالی، حمل‌ونقل و سایر خدمات موجب افزایش نابرابری در مناطق شهری و روستایی خواهد شد. با کاهش نرخ تعرفه در بخش صنایع با فناوری متوسط، ابتدا نابرابری در مناطق شهری و روستایی کاهش و سپس افزایش خواهد یافت. کاهش نرخ تعرفه در بخشهای نفت و گاز و بهداشت، تاثیری بر نابرابری در مناطق شهری و روستایی ندارد. همچنین این نتیجه حاصل‌شده است که در حالت تحقق اقتصاد مقاومتی و بهبود وضعیت نهادی، کاهش نرخ تعرفه در همه بخشهای تولیدی، موجب کاهش نابرابری خواهد شد. کاهش نرخ تعرفه در بخشهای آموزش ابتدایی و متوسطه، مسکن و سایر بخش‌ها به دلیل عدم ارتباط این بخش‌ها با جهان خارج، هم در وضعیت فعلی و هم در زمان بهبود وضعیت نهادی در نتیجه تحقق اقتصاد مقاومتی، تاثیری بر نابرابری ندارد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود در کنار اجرای سیاستهای ابلاغی اقتصاد مقاومتی، به بهبود وضعیت نهادی کشور توجه شود.
کلیدواژه‌ها
ابونوری، اسماعیل (1376)، «اثر شاخصهای اقتصاد کلان بر توزیع درآمد در ایران»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 51.
ابونوری، اسمعیل و آرش خوشکار (1387)، «تجزیه‌وتحلیل عامل‌های موثر بر نابرابری اقتصادی در ایران با استفاده از ریزداده‌ها»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، 8، شماره 20، 99-122.
ابونوری، اسمعیل و الناز ذوقی.(1392)، «برآورد و مقایسه نابرابری توزیع درآمد با روش‌های پارامتریک و نا پارامتریک»، پژوهشنامه اقتصاد کلان، سال هشتم، شماره 16، 13-30.
احمدوند، محمدرحیم و رضا دیلمی‌نژاد (1385)، «بررسی فرآیند جهانی‌شدن بخش صنعت و معدن در ایران»، فصلنامه پژوهشها و سیاستهای اقتصادی، شماره‌های 39 و 40، 5-26.
اخوان، پیمان، ساناز ایمانی و معصومه نبی‌زاده (1395)، «تبیین مولفه‌های اقتصاد مقاومتی در کشور با بهرهگیری از روش دیمتل آی اس ام فازی»، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال چهاردهم،53، 1-36.
آذربایجانی، کریم، ندا سمیعی و همایون شیرازی (1390)، «اثر نهادها بر روی تجارت دوجانبه کشورهای منتخب خاورمیانه»، پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 45،1-23.
اسدی، علی (1393)، «نظام اقتصاد اسلامی الگویی کامل برای اقتصاد مقاومتی»، سیاستهای راهبردی و کلان، سال دوم، 5، 25-39.
اسمعیلی، سحر، و رضا مقدسی (1388)، «مطالعه روند آزادسازی تجاری در بخشهای کشاورزی و صنعت»، مجله ترویج و اقتصاد کشاورزی، سال دوم، شماره 2، 15-25.
اصغرپور، حسین، بهزاد سلمانی و صمد حکمتی فرید (1393)، «تاثیر جهانی‌شدن بر توزیع درآمد در بین کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی»، فصلنامه سیاستهای مالی و اقتصادی، سال دوم، شماره6، 123-140.
امیری، هادی و زهره رضا پور (1393)، «سرمایه اجتماعی: تحدید دارایی یا پارامتر انتقال؟ با رویکرد اقتصاد هزینه مبادله»، فصلنامه اقتصاد تطبیقی، سال اول، شماره دوم، 1-16.
امیری طهرانی‌زاده، سید محمدرضا (1394)، «مبانی سیستمی اقتصاد مقاومتی»، جستارهای اقتصادی ایران، 23، 33-51.
برقی اسکویی، محمدمهدی، حسین صادقی و داود بهبودی (1388)، «تاثیر کاهش نرخ تعرفه کالاهای وارداتی بر سطح اشتغال و توزیع درآمد بین خانوارهای شهری و روستایی»، پژوهشنامه اقتصادی، سال نهم، شماره چهارم، 89-111.
جلایی، سید عبدالمجید و مصطفی گرگینی (1392)، «بررسی تاثیر تجارت خارجی بر توزیع درآمد بین هر یک از دهک‌های درآمدی شهری ایران»، مجله اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، سال بیستم. 5، 48-68.
جمالی، یعقوب و علی جابری (1394)، «اقتصاد مقاومتی از دیدگاه اسلام»، معرفت، سال بیست و چهارم، 213، 91-106.
حسنی، مهدی و الماس نصر دهزیری (1393)، «اقتصاد سیاسی و اقتصاد مقاومتی: مقایسه تحریم‌های اقتصادی در دو دهه 1330 و 1390»، پژوهش‌های سیاست اسلامی، سال دوم، 6، 163-189.
حشمتی مولایی، حسین (1394)، «ریشه‌های هنجاری در اقتصاد مقاومتی»، فصلنامه روند، سال بیست و دوم، 71، 169-192.
حیدری، حسن، نرمین داودی و معصومه پاشا زانوسی (1394)، «آثار کاهش تعرفه بخش کشاورزی بر متغیرهای کلان اقتصادی با استفاده از پروژه تحلیل تجارت جهانی»، نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، جلد 29، شماره 3، 308-318.
خانباشی، محمد و غلامرضا بستان‌منش (1394)، «سهم سرمایه‌های انسانی و نیروی کار در تحقق الگوی اقتصاد مقاومتی»، اقتصاد کار و جامعه، 135، 31-37.
خسروی‌نژاد، علی‌اکبر و ابراهیم صیامی عراقی (1391)، «برآورد تغییرات رفاهی مصرف‌کنندگان در ایران با استفاده از شاخص درست هزینه زندگی»، فصلنامه مدل‌سازی اقتصادی، سال ششم، شماره 20، 57-74.
رضا پور، زهره و هادی امیری (1393)، «بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر ورود بنگاه‌ها به بازرگانی خارجی، مطالعه موردی صادرکنندگان خشکبار»، مجله جامعه‌شناسی کاربردی، شماره 57.
سالم، بهنام و نفیسه یوسف‌پور (1391)، «بررسی آثار آزادسازی تجاری در کشورهای درحال‌توسعه»، ماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی، شماره 1، 93- 104.
سیف، اله‌مراد و علی‌اکبر حافظیه (1392)، «راهبرهای تجارت بینالملل اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال شانزدهم،60،183-216.
شقاقی شهری، وحید (1396)، «نقش اقتصاد دانش‌بنیان در همگرایی تجاری کشورهای اسلامی (رویکرد برون‌گرایی اقتصاد مقاومتی)»، دو فصلنامه جستارهای اقتصادی، شماره 28، 9-13.
صادقی، حسین و مهدی برقی اسکویی (1387)، «آزادسازی تجاری با تاکید بر کاهش تعرفه و تاثیر آن بر نابرابری دستمزدها با استفاده از رهیافت الگوی تعادل عمومی قابل‌محاسبه»، پژوهش‌های اقتصادی، 147-174.
صدر، سید محمدباقر (1360)، اقتصاد ما، ترجمه: ع- اسپهبدی، جلد دوم، تهران: اسلامی.
صمدی، علی حسین (1381). «شناسایی مهم‌ترین منابع افزایش‌دهنده نابرابری توزیع درآمد در مناطق شهری و روستایی ایران: تجزیه‌وتحلیل ضریب جینی (۱۳۷۰ و ۱۳۷۵)»، مجله برنامه‌ریزی و بودجه، شماره ۷۴. ۳۳-۵۲
صمدی، علی حسین و جواد آماره (138۹)، «جرائم اقتصادی نابرابری توزیع درآمد و توسعه اقتصادی: اقتصاد ایران (۱۳۶۴-۱۳۸۵)»، دو فصلنامه جستارهای اقتصادی، شماره 14،
۶۹-۹۲.
۶۹-۹۲.
صمصامی، حسین و عذرا داغمه‌چی فیروزچاهی (1391)، «اثر آزادسازی تجاری بر بهره‌وری کل عوامل تولید بنگاه‌ها (با تاکید بر نرخ تعرفه)»، پژوهشنامه اقتصادی، شماره 44، 173-147.
طیبی، سید کمیل، و شیرین مصری‌نژاد (1386)، «آزادسازی تجاری بخش کشاورزی و کاربرد الگوهای تعادل عمومی قابل‌محاسبه (CGE): مطالعه خانوارهای ایرانی»، فصلنامه بررسی‌های اقتصادی، دوره 4، 1،5-24.
طیبی، کمیل و بهاره ملکی (1390)، «آثار باز بودن تجارت بر نابرابری درآمد: مورد ایران و شرکای تجاری»، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، شماره 4، 11-35.
عبداله میلانی، مهنوش، سهیلا پروین و کوثر سیدی (1396)، «ساختار تصاعدی مالیات بر درآمد و اثر آن بر نابرابری درآمد در استان‌های کشور»، پژوهشنامه اقتصادی، سال هفدهم، شماره 66، 1-22.
فطرس، محمدحسن و رضا معبودی (1390)، «رابطه بین نابرابری درآمد و نابرابری مخارج مصرفی»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 40، 341-365.
فلاحتی، علی، یونس گلی و حسینگلی (1394)، «آزادسازی تجاری و نابرابری دستمزد بین نیروی کار شهری و روستایی»، مجله اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، سال 22، 9، 211-232.
کرمی تیره، حمیده (1395)، «طبقه‌بندی سطوح تکنولوژی بر اساس استانداردهای بین‌المللی»، پارک علم و فناوری استان سیستان و بلوچستان.
کفایی، سید محمدعلی و ندا میری (1390)، «تخمین کشش‌های جانشینی آرمینگتون برای کالاهای منتخب»، پژوهش‌های اقتصادی، سال یازدهم، 27-45.
متفکر آزاد، محمدعلی، پرویز محمدزاده، سید کمال صادقی و صمد حکمتی فرید (1394)، «کاربرد الگوی سیستم تقاضای مستقیم جمع‌پذیر ضمنی در تبیین رفتار مصرفی خانوارهای شهری و روستایی کشور»، فصلنامه نظریه‌های کاربردی اقتصاد، سال دوم، شماره 1، 54-62.
مجدزاده طباطبایی، شراره، ابراهیم هادیان و منصور زیبایی (1395)، «تعیین میزان یارانه مناسب جهت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران با استفاده از یک الگوی تعادل عمومی»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال پنجم، شماره 17، 129-167.
محمدی، حمید و قاسم نوروزی (1390)، «آزمون کشش‌پذیری مصرف کالاهای اساسی ایران با استفاده از الگوی تقاضای تقریبا آرمانی»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 39، 311-326
محمدیان منصور، صاحبه و ابوالقاسم گلخندان (1395)، «تاثیر چرخه‌های تجاری بر نابرابری درآمد در کشورهای منتخب (رهیافت Cup-FM)»، فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، سال هشتم، شماره دوم، 7-38.
مرتضوی کاخکی، مرتضی، ایمان حقیقی و محمدحسین مهدوی عادلی (1392)، «رابطه برابری فرصت و برابری درآمد در مناطق ایران: مدل‌سازی تعادل عمومی»، مجله اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، سال بیستم، شماره 5، 69-95.
مهدوی، روح‌الله (1393)، «ارزیابی سیاستهای مکمل اصلاح قیمت انرژی در بخش حمل‌ونقل: الگوی تعادل عمومی محاسبه‌پذیر»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال سوم، شماره 12، 145-178.
میرمعزی، سید حسین (1391)، «اقتصاد مقاومتی و ملزومات آن (با تاکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری)»، اقتصاد اسلامی، 47،49-76.
یاشارئل، سپیده و مجید حبیبیان نقیبی (1395)، «اثر هدفمندسازی یارانه‌ها بر فقر و توزیع درآمد در ایران: مدل‌سازی تعادل عمومی عرضه کار»، فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، شماره 23، 159-196.
Anderson, J. E., and Marcouiller, D. (2002), “Insecurity and the Pattern of Trade: An Empirical Investigation”, Review of Economics and Statistics, 84, 342-352.
Barro, R. J. (2000), “Inequality and Growth in a Panel of Countries”, Journal of Economic Growth, 5, 5-32.
Briguglio, L., Cordina, G., Farrugia, N., and Vella, S. (2008), “Progress Report on the Commonwealth Secretariat Project- profiling Economic Vulnerability and Resilience”, in Small States, Commonwealth Finance Ministers Meeting, St Lucia, 6-8 October.
Calderon, C., and Chong, A. (2001), “External Sector and Income Inequality in Interdependent Economies using a Dynamic Panel Data Approach”, Economic Letters, 71(2), 225-231.
Coe, D. T., Helpman, E., and Hoffmaister, A. (2008), “International R&D Spillovers and Institutions”, IMF Working Paper, WP/08/104.
Das, G. G. (2015), “Why Some Countries are Slow in Acquiring new Echnologies? A Model of Trade-led Diffusion and Absorption”, Journal of Policy Modeling, Retrived from http://dx.doi.org/10.1016/j.jpolmod.
Das, G. G. (2007), “Does Trade and Technology Transmission Facilitate Inequality Convergence? An Inquiry into the Role of Technology in Reducing the Poverty of Nations”, International Monetary Fund Working Paper,1-40.
Das, G. G. (2012), “Globalization, Socio-institutional Factors and North–South Knowledge Diffusion: Role of India and China as Southern Growth Progenitors”, Technological Forecasting & Social Change, 79, 620–637.
Das, G. G., and Powell, A. A. (2000), “Absorption Capacity Structural Similarity and Embodied Technology Spillovers in a Macro Model: An Implementation within the GTAP Framework”, Center of Policy Studies, Monash University.
Decaluwe, B., Lemelin, A., Robichaud, V, and Maisonnave, H. (2013), The PEP standard single-country static CGE model, (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd).
De Groot, H.L.F., Linders, G.J., Rietveld, P., and Subramania, U. (2003), “The Institutional Determinants of Bilateral Trade Patterns”, Kyklos, 57,103-124.
Dollar, D, and Kraay, A. (2002), “Growth is Good for the Poor”, Journal of Economic Growth, 7. 195–225.
Edwards, S. (1997), “Trade Policy, Growth, and Income Distribution”, The American Economic Review, 87(2),
Fischer, D. (2001), “The Evolution of Inequality After Trade Liberalization”, Journal of Development Economics, 66, 555-579.
Gani, A., and Prasad, B. C. (2006), “Institutional Quality and Trade in Pacific Island Countries”, Asia Pacific Research and Training Network on Trade. Working Paper Series, No.20.
Hassin, N. B., Ronichaud. V., and Decaluwe, B. (2010), “Agricultural trade lineralization, Productivity Gain and Poverty Alleviation: A General Equilibrim Analysis, ERF”, 16th Annual Conference, Egypt.
Jansen, M. and Nordas, H. K. (2004), “Institutions, Trade Policy and Trade Flows”, World Trade Organization, CEPR Discussion Paper, No. 4418.
Kahai, Simran K., and Simmons, w. (2005), “The Impact of Globalization on Income Inequality”, Global Business and Economics Review, 7(1), 1-15.
Lavallee, E. (2005), “Institutional Similarity, Institutions' Quality and
Trade”, European Trade Study Group, etsg.org/ETSG2005/papers.
Trade”, European Trade Study Group, etsg.org/ETSG2005/papers.
Levchenko, A. A (2007), “Institutional Quality and International Trade”, Review of Economic Studies, 791-819.
Lin, F., and Fu, D. (2016), “Trade, Institution Quality and Income Inequality”, World Development, 77,129-142.
Lucas, R.E. JR. (2009), “Trade and the Diffusion of the Industrial Revolution”, American Journal of Macroeconomics, 1 (1), 1 –25.
Ravallion, M .(1994), Poverty Comparisons , Business & Economics, Harwood Academic Books.
Spilimbergo, A. Luis, J. and Sekely, M. (1999), “Income Distribution, Factor Endowments, and Trade Openness”, Journal of Development Economics, 59, 77-101
Van Meijl, H., and Van Tongeren, F. (1999), “Trade, Technology Spillovers, and Food Production in China”, Weltwirtschaftliches Arch. Band, 134, 443-449.
White, H., and Anderson, E. (2001), “Growth Versus Distribution: Does the Pattern of Growth Matter?”, Development Policy Review, 19, 267-289.
)