نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

در اقتصاد متعارف یکی از مسائلی که در آن صورت مساله‌ای به دلیل حل نشدن پاک و صورت  مسالهی جدیدی عنوان شده است، مساله‌ توزیع است. ابتدا «توزیع تابعی درآمد» که مبتنی بر تعیین میزان سهم بری عوامل تولید(در سطح خرد) است مطرح بود، سپس به دلیل عدم دریافت پاسخ مناسب از اوایل قرن بیستم نظریات به سمت تبیین مفهوم جدید «توزیع مقداری درآمد» که مبتنی بر تقسیم درآمدبین خانوارو افراد (در سطح کلان) است، تغییر یافت. در واقع سوال مهمی که در توزیع تابعی درآمد به دنبال یافتن پاسخ صحیح آن هستیم سوال «صاحب ارزش اضافی یاهمان سود(مثبت و منفی) در تولید چه کسی است؟» است. شهید صدر به درستی اهمیت موضوع توزیع درآمد و ثروت را در پیشبرد جامعه اسلامی به سوی اهدافش یعنی عدالت درک کرده و در کتاب گرانقدر خود اقتصادنا، نظام «توزیع تابعی درآمد» همراه با پاسخ صحیح به آن والبته «توزیع مقداری درآمد» را مبتنی بر تعالیم دین اسلام استخراج کرده است.  در این نظام توزیعی تعاملات همگن نبوده و  مبنای سهم بری عوامل تولید، قرارداها و قواعد حاکم برآن است. قراردادهایی که مبتنی بر شرایط واقعی اقتصاد تنظیم شده‌اند. در این مقاله به روش کتابخانه‌ای وبه صورت تطبیقی به مقایسه مساله توزیع در اقتصاد متعارف و نظرات شهید صدر پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

بی اسنودن، اچ وین، پی وینارکوویچ، (۱۳۸۳)، راهنمای نوین اقتصاد کلان، ترجمه منصورخلیلی عراقی، علی سوری، تهران: انتشارات برادران، چاپ اول.
پیغامی، عادل، حسین سرآبادانی تفرشی  و حمید ایزدبخش (بهاروتابستان ۱۳۹۴)، «بازخوانی نظریه‌  شهید صدر در الگوی فقهی توزیع درآمد میان عوامل تولید بر اساس نظریه‌  عاملیت»، دوفصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، سال ششم، شماره۲.
تفضلی، فریدون (۱۳۸۱)،  تاریخ عقاید اقتصادی( از افلاطون تا دوره­ی معاصر) ، تهران: نشر نی.
توتونچیان، ایرج (دی ۱۳۷۹)، پول و بانکداری اسلامی و مقایسه آن با نظام سرمایه داری، تهران: انتشارات توانگران، چاپ اول .
حسینی، سیدرضا (زمستان ۱۳۸۷ )، «معیارهای عدالت اقتصادی از منظر اسلام (بررسی انتقادی نظریه شهید صدر)»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال هشتم ، شماره۳۲.
درخشان، مرتضی، (۱۳۹۵)، نظریه قراردادها؛انگیزه­ها و اطلاعات، انتشارات دانشگاه امام صادق علیه­السلام، چاپ اول.
شاکری، عباس (۱۳۸۷)، اقتصاد کلان نظریه­ها و سیاست­ها، تهران: انتشارات پارس نویسا، چاپ اول، جلد اول.
شاکری، عباس و امین مالکی  (زمستان ۱۳۸۸)، «تحول در اندیشه­ توزیع درآمد درقرن بیستم  (حرکت از توزیع تابعی به توزیع مقداری درآمد)»، پژوهشنامه­ اقتصادی، سال نهم، شماره۴.  
صدر، محمد باقر (۱۳۵۷)،اقتصادما، ترجمهعبدالعلی اسپهبدی ، محمد کاظم بجنوردی، تهران:موسسه­ی انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
صدر، امام موسی (۱۳۶۸)،  اقتصاد در مکتب اسلام، ترجمه علی حجتی کرمانی، تهران: موسسه انتشارات مشعل دانشجو، چاپ دهم.
عسکری محمدمهدی و عبدالمحمد کاشیان (پاییز و زمستان ۱۳۸۹)، «آزمون بسندگی زکات و خمس در تامین حداقل معیشت خانوارهای نیازمند در اقتصاد ایران طی سال‌های ۱۳۸۰تا  ۱۳۸۷»، معرفت اقتصادی، سال دوم، شماره۱.
عیوضلو، حسین (تابستان ۱۳۸۶)، «شاخص­های عدالت اقتصادی، ارائه شاخص­هایی جهت ارزیابی عملکرد و تحلیل جهت گیری­های سیاست توسعه در راستای تحقق عدالت اجتماعی»، دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام.
کرمی، محمدحسین (پاییز و زمستان ۱۳۸۹)،  «توزیع درآمد حاصل از فرآیندتولید (از نظر نئو کلاسیک­ها و برخی اندیشمندان اسلامی)»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی جستارهای اقتصادی، سال هفتم، شماره۱۴.
گیلک حکیم‌آبادی ، محمدتقی ( ۱۳۷۹)،«تطبیق نظریه شهید صدر درباره­ عدالت توزیعی در اقتصاد ایران»، ارائه در همایش بین‌المللی بررسی اندیشه­های اقتصادی آیت‌الله صدر.
مومنی، فرشاد (۱۳۹۶)، عدالت اجتماعی، آزادی، توسعه در ایران امروز، تهران:  انتشارات نقش و نگار، چاپ اول.
ﻧﺪﺭﯼ،ﮐﺎﻣﺮﺍﻥ؛ وهاب ﻗﻠﯿﭻ (ﭘﺎﯾﯿﺰ ﻭ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ۱۳۸۸)،«ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ جستاری پیرامون معیار­ها و چارچوب نظام توزیع درآمد در اقتصاد اسلامی»، ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺍﺳﻼﻣﯽ ، ﺷﻤﺎﺭﻩ ۳ .
هندرسون، جیمز ام، کوانت، ریچارد ای (۱۳۷۰)، تئوری اقتصاد خرد:رهیافت ریاضی، ترجمه مسعود محمدی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
سایت www.leader.ir ، دومین نشست اندیشه­های راهبردی با موضوع عدالت.
Nicholas Kaldor, (1955), Alternative Theories of Distribution, The Review of Economic Studies, Vol. 23, No. 2 (1955 - 1956), pp. 83-100.
Martin L. Weitzman, (1984), The Share Economy: Conquering Stagflation, England, London and Massachusetts, Cambridge: Harvard University Press, Pp. vi, 167.
John Stuart Mill, (1885), Principles of Political Economy, Abridged, with Critical, Bibliographical, and Explanatory Notes, and a Sketch of the History of Political Economy, By J. Laurence Laughlin, Ph. D. Assistant Professor of Political Economy in Harvard University a Text-Book for Colleges. New York: D. Appleton and Company, 1, 3, and 5 Bond Street.
Tibor Scitovsky, (1964), “A Survey of Some Theories of Income Distribution”, URL:  http://www.nber.org /chapters/c1842