نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم اقتصادی دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران
2 استادیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران
چکیده
در این مقاله، الگویی برای شناسایی عوامل موثر بر فرار مالیاتی ایران با تاکید بر توسعه مالی طی دوره زمانی 1357 تا 1393 معرفی و برآورد شده است. جهت تخمین مدل از روش خود توضیح با وقفه‌های گسترده (ARDL) استفاده شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که نخست رابطه بلندمدتی میان فرار مالیاتی با متغیرهای توضیحی (توسعه مالی، نرخ باسوادی، اندازه دولت و سهم ارزش افزوده بخش صنعت از GDP) وجود دارد. دوم توسعه مالی، تاثیر منفی و معنی‌داری (در کوتاه‌مدت و بلندمدت) بر فرار مالیاتی دارد؛ به این معنا که با افزایش توسعه مالی، فرار مالیاتی کاهش می‌یابد که با انتظارات نظری سازگار است. سوم نرخ باسوادی و سهم ارزش افزوده بخش صنعت از GDP و اندازه دولت اثر منفی و معنی‌داری بر فرار مالیاتی دارند و با افزایش هر یک، فرار مالیاتی کاهش می‌یابد. همچنین متغیرهای درآمد سرانه و پیچیدگی مالیاتی دارای تاثیر معناداری بر فرار مالیاتی نبودند.
کلیدواژه‌ها
الماسی، حسن، امیر بابک مرجانی و راهله قریشی (1391)، «عوامل سازمانی موثر بر فرار از مالیات بر ارزش‌افزوده (مطالعه موردی اداره کل مالیات بر ارزش‌افزوده شهر تهران)»، پژوهشنامه مالیات، تابستان 1391، سال 20، شماره 15، صص 50-37.
بانک مرکزی، گزارش‌های اقتصادی و ترازنامه، اداره حساب‌های اقتصادی، سال‌های مختلف.
جعفری صمیمی، احمد و علی‌اکبر حمزه‌ای (1384)، «بررسی عوامل موثر بر فرار مالیاتی: مطالعه موردی، موردی صنف طلافروشان استان مازندران»، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، تابستان 1384، سال 13، شماره 34، صص 20-3.
حشمتی مولایی، حسین (1383)، «عوامل موثر بر توسعه در نظام بانکداری ایران»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، تابستان1383، سال 4، شماره13، صص 88-55.
حمیدی، ناصر، امیر محمدزاده و فاطمه محمدی (1394)، «بررسی جایگاه جرائم مالیاتی در جلوگیری از فرار در نظام مالیات بر ارزش‌افزوده (مطالعه موردی استان قزوین)»، پژوهشنامه مالیات، تابستان1394، سال 23، شماره 27 ، صص166-147.
دادگر، یداله، روح‌اله نظری، ابراهیم صیامی عراقی (1392)، « دولت و مالیات بهینه در اقتصاد بخش عمومی و کارکرد دولت و مالیات در ایران»، فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی در ایران، سال 2، شماره5، صص 29-1.
دسوتو، هرناندو (1989)، راهی دیگر، ترجمه جعفر خیرخواهان، تهران: نشر نی، 1390.
دسوتو، هرناندو (2000)، راز سرمایه، چرا سرمایه‌داری در غرب موفق می‌شود و در جاهای دیگر شکست می‌خورد؟، ترجمه فریدون تفضلی، تهران: نشر نی، 1385.
رهنمای رودپشتی، فریدون، مهدی تقوی و شادی شاهوردیانی (1392)، «تعمیق مالی و توسعه نظام مالی»، فصلنامه علمی پژوهشی، دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، سال6، شماره 17، صص 28-15.
سپهر دوست، حمید، فهیمه رجبی و مهسا باروتی (1394)، «بررسی تاثیر حکمرانی خوب بر عملکرد درآمدی نظام مالیاتی»، فصلنامه نظریه های کاربردی اقتصاد، تابستان1394، سال 2، شماره 2، صص126-103.
سلطانی، فاطمه، فاطمه بزازان و میرحسین موسوی (1394)، عوامل موثر بر فرار مالیاتی در ایران، پایان‌نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهرا(س).
صادقی، سید کمال (1391)، «بررسی تاثیر شاخص کنترل فساد اداری و اثربخشی دولت بر درآمدهای مالیاتی (مطالعه موردی کشورهای با درآمد سرانه متوسط و بالا)»، پژوهشنامه مالیات، تابستان91، سال20، شماره 14، صص248-230.
صمدی، علی حسین و راضیه تابنده (1392) «فرار مالیاتی در ایران (بررسی علل و آثار و برآورد میزان آن)»، پژوهشنامه مالیات، پاییز 1392، سال 21، شماره 19 ، صص 106-77.
عبداله میلانی، مهنوش و نرگس اکبرپور روشن (1391)، «فرار مالیاتی ناشی از اقتصاد غیررسمی در ایران»، پژوهشنامه مالیات، بهار 1391، سال 20، شماره 13 ، صص168-141.
عرب مازار، عباس و آیت زایر (1387)، «برآورد ظرفیت بالقوه اقتصادی مالیات در ایران»، فصلنامه تخصصی مالیات، سال 16، شماره 2 ، صص 25-5.
کریمی پتانلار، سعید، محمدتقی گیلک حکیم‌آبادی و صابر، نو چمنی فاضل (1394)، «بررسی تاثیر اثربخشی دولت بر کاهش فرار مالیاتی در کشورهای منتخب»، پژوهشنامه مالیات، زمستان 1394، سال 23، شماره 27 (مسلسل 75) ، صص90-63.
هادیان، ابراهیم و علی تحویلی (1392)، «شناسایی عوامل موثر بر فرار مالیاتی در اقتصاد ایران»، فصلنامه علمی پژوهشی برنامه‌ریزی و بودجه، تابستان 1392، سال 18، شماره 2، صص
58-39.
58-39.
Ajaz, T., and Ahmad, E. (2010), “The Effect of Corruption and Governance on Tax Revenues”, The Pakistan Development Review, Vol. 49, No. 4, PP: 405–417.
Alm, James and Jorge Martinez Vazquez. (2001), “Institutions, Paradigms, and Tax Evasion in Developing and Transition Countries”, Public Finance in Developing and Transition Countries: A Conference in Honor of Richard Bird, August, Vol. 3, No. 1, PP: 224-246.
Allingham, Michael and Agnar Sandmo (1972), “Income Tax Evasion: A Theoretical Analysis”, Journal of Public Economics, 1, PP: 323- 338.
Ariyo, A. and Bekoe, W. (2012), “Currency Demand, The Underground Economy and Taxes Evasion: The Case of Nigeria”, Journal of Monnetary and Economic Integration, Vol. 11, No. 2, PP: 129-157.
Bayer, R. C. and Sutter, M. (2008), “The Excess Burden of Tax Evasion an Experimental Detection – Concealment Contest”, European Economic Review, Vol. 53, No. 5, PP: 1-17.
Beck, T.and Lin, c and Ana Ma, Y. (2010), “Why Do Firms Evade Taxes? The Role of Information Sharing and Financial Sector Outreach”, The Journal of Finance, Vol. 16, No. 2, PP: 763-817.
Berger, M. Fellner-Rohing, G. Sausruber, R. Traxler, c. (2016), “Higher Taxes More Evasion? Evidence from Border Differentials in TV License Fees”, Journal of Public Economics, Vol. 13, No. 5, PP: 74-86.
Bittencourt, M. and Gupta, R. and Stander, L. (2014), “Tax Evasion, Financial Development and Inflation: Theory and Empirical Evidence”, Journal of Banking & Finance, Vol. 41(2014), PP: 194–208.
Blackburn, K. and Bose, N. and Capasso, S. (2012), “Tax Evasion, the Underground Economy and Financial Development”, Journal of Economic Behavior and Organization, Vol. 83, No. 2, PP: 243–253.
Bloomquist, K. (2003), “US Income Inequality and Tax Evasion: A Synthesis”, Tax Notes International, Vol. 31, No. 4, PP: 347- 367.
Brooks, N. (2001), Challenges of Tax Administration and Compliance, Tax Conference, Asian Development Bank.
Capasso, S. and Jappelli, T. (2013), “Financial Development and the Underground Economy”, Journal of Development Economics, Vol. 101, No. C, PP: 167– 178.
Cebula, R. and Feige, E. (2010), “America Underground Economy: Measuring the Size, Growth and Determinants of Income Tax Evasion in the US”, Law and Social Change, Vol.57 Issue 3, PP: 265-285.
Cebula, R. J. and Saadatmand, Y. (2005), “Income Tax Evasion Determinants: New Evidence”, Journal of American Academy of Business, Vol. 7, No. 2, PP: 124-127.
Christopoulos, D. K. (2003), “Does Underground Economy Respond Symmetrically to Tax Changes? Evidence from Greece”, Economic Modeling, Vol. 20, No. 3, PP: 563- 570.
Crane, S. and Nourzad, F. (1990), “Tax Rates and Tax Evasion: Evidence from California Amnesty Data”, National Tax Journal, Vol. 43, No. 2, PP: 99- 189.
Cranea, S. E. and Nourzad, F. (1986), “Inflation and Tax Evasion: An Empirical Analysis”, The Review of Economics and Statistics. Vol. 68, No. 2, PP: 217-223.
Dabla-Norris, E. and Gradstein, M. and Inchauste, G. (2008), “What Causes Firms to Hide Output? The Determinants of Informality”, Journal of Development Economics, Vol. 85, No. 1-2, PP: 1–27.
Datta, B., (1952), The Economics of Industrialization, World Press, Calcutta.
Embaye, A and yu, W. C. (2007), “Tax Evasion and Currency Ratio: Panel Evidence from Developing Countries”, Working Paper, College of Business, Vol. 7, No. 3, PP: 195-203.
Embaye, Abel Berhe. (2007), “Essays on Tax Evasion and Government Spending in Developing Countries”, Georgia State University, ScholarWorks @ Georgia State University.
Fall, E. (2003), “Currency Demand, The Underground Economy, and Tax Evasion: The Case of Guyana”, International Monetary Fund, January 2003, No. 03/7.
Fishburn, G. (1981), “Tax Evasion and Inflation”, Australian Economic Papers, Vol. 20, No. 37, PP: 325–332.
Fishlow, A. and J. Friedman. (1994), “Tax Evasion, Inflation, and Stabilization”, Journal of Development Economics, Vol. 43, Nol. 1, PP: 23-105..
Fisman, R. and Wei, S- J. (2001), “Tax Rates and Tax Evasion: Evidence from Missing Imports in China”, Journal of Political Economy, Vol. 112, No. 21, PP: 471-496.
Gordon, R. and Li, W. (2009), “Tax Structures in Developing Countries: Many Puzzles and a Possible Explanation”, Journal of Public Economics, Vol. 93, No. (7-8), PP: 855-866.
Gupta, A. (2007), “Determinants of Tax Revenue Efforts in Developing Countries”, IMF Working Papers, No. 07/184, PP: 1–39.
Houston, J. and Tran, A. (2001), “A Survey of Tax Evasion Using the Randomized Response Technique”, Advances in Taxation, Vol. 13, No.1, PP: 69–94.
Jackson, B. and Milliron, V. (1986), “Tax Compliance Research: Findings, Problems, and Prospects”, Journal of Accounting Literature, Vol. 5, No. 4, PP: 125- 165.
Johnson, S., Kaufmann, D., McMillan, J., Woodruff, C.(2000), “Why Do Firms Hide? Bribes and Unofficial Activity After Communism”, Journal of Public Economics, Vol. 76, No. 3, PP: 495–520.
Johnson, S., Kaufmann, D., Shleifer, A. (1997), “The Unofficial Economy in Transition”, Brookings Papers on Economic Activity, Vol. 28, No. 2, PP: 159–240.
Kafkalas, S. and Kalaitzidakis, P. and Tzouvelekas, V. (2014), “Tax Evasion and Public Expenditures on Tax Revenue Services in an Endogenous Growth Model”, European Economic Review, Vol. 1, No. 2, PP: 134-146.
Kaldor, N.(1966), “Causes of the Slow Rate of Growth of the United Kingdom”, Cambridge University Press.
Kasipillai, J. and Aripin, N. and Amran, N. F. (2003), “The Influence of Education on Tax Avoidance and Tax Evasion”, Journal of Tax Research, Vol. 1, No. 2, PP: 134.
LaPorta, R., Shleifer, A. (2008). “The Unofficial Economy and Economic Development”, NBER Working Paper, Vol. 39, No.2, PP: 275-363.
Mutascu, M. (2011). “Influence of Clime Conditions on Tax Revenues”, MPRA (Munich Personal RePEc Archive) Paper, No. 40324.
Nielsen, B. and J.S. Sohkanen. (2009). “Asymptotic Behaviour of the CUSUM of Squares Test under Stochastic and Deterministic Time Trends”, Discussion paper, Nuffield College.
Nur-tegin, K.D. (2008). “Determinants of Business Tax Compliance”, Journal of Economic Analysis & Policy, Vol.8, No.1, PP: 1–26.
Pappa, E. and Sajedi, R. and Vella, E. (2015), “Fiscal Consolidation with Tax Evasion and Corruption”, Journal of International Economics, Vol. 96, No. 1, PP: 56-75.
Pesaran, M, and Y. Shin (1999), “An Autoregressive Distributed Lag Modelin Approach to Cointegration Analysis”, Chapter 11, Cambridge University, Cambridge.
Pesaran, M. H. and Shin, Y. and R. J. Smith (2001), “Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationship”, Jornal of applied Econometrics, Vol. 16, No.3, PP: 289-326.
Richardson, G. (2006). “Determinants of Tax Evasion: A Cross Country Investigation”, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, Vol. 15, No. 2, PP: 150- 169.
Roubini, N. & Sala- J- Martin, X. (1995), “A Growth Model of Inflation. Tax Evasion and Financial repession’’, Journal of Monetary Economics, Vol. 35, No. 2, PP: 275-301.
Schneider, F. (2007), “Shadow Economies and Corruption All Over the World: New Estimates for 145 Countries”, Journal of Public Economics, Vol. 1, No. 9, PP: 1–66.
Slemrod, J. (2007), “Cheating Ourselves: the Economics of Tax Evasion”, Journal of Economic Perspectives, Vol. 21, No. 1, PP: 25–48.
Song, YD. and Yarbrough, TE. (1978), “Tax Ethics and Taxpayer Attitude”, A Survey Public Administration Review September-October, Vol.38, No. 5, PP: 442–452.
Sookram, S. and Watson, P. (2005), “Tax evasion, Growth and The Hidden Economy in Trinidad nd Tobago”, Institute of Social and Economic Studies, Working Paper 418, PP: 1-18.
Straub, S. (2003), “Informal Sector: The Credit Market Channel”, Journal of Development Economics, Vol. 78, No. 2, PP: 299–321.
Tabandeh, R. and Jusoh, M. Md. And Nor, N. G. and Shah Ziadi, M. A. (2012), “Estimating Factors Affecting Tax Evasion In Malaysia: A Neural Network Method Analysis”, Prosiding perker, Vol. 2, No.9, PP: 1524-1535.
Teera, J.M. (2002), “Determinants of Tax Revenue Share in Uganda”, Working Paper University of Bath, PP: 1-32.
Torgler, B, Schneider, F. (2007), “Shadow Economy, Tax Morale, Governance and Institutional Quality: A Panel Analysis”, IZA Discussion Paper, Vol. 2563.
)