نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

گسترش تجارت خارجی بسته به شرایط ساختاری و ماهیت اقتصادی کشورها، اثرات مهمی بر شدت انرژی دارد. در تحقیق حاضر اثر مقیاس (تغییر حجم اقتصاد)، اثر ترکیبی (تغییر ساختار فعالیت‌های اقتصادی) و اثر تکنیکی (تغییر بهره وری)  ناشی از تجارت بر شدت انرژی در اقتصاد ایران، به عنوان یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی-زیست محیطی، مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور مدل تجربی پژوهش مطابق نظریه اقتصادی با استفاده از روش خودرگرسیون برداری ساختاری در دوره 1353-1392 مدل‌سازی شد. نتایج حاصل از برآورد مدل نشان می‌دهد که اولاً توسعه تجارت اثر مقیاس و اثر ترکیبی مثبت بر شدت انرژی ایران دارد اما اثر تکنیکی آن منفی است. ثانیاً  اندازه اثر تکنیکی از برآیند دو اثر دیگر بزرگ‌تر است. طبق نتایج تحقیق، افزایش حجم تجارت خارجی در اقتصاد ایران با انرژی­بری بیشتر همراه نشده و حتی شواهدی از کاهش شدت انرژی از کانال بهبود بهره‌وری کل عوامل تولید (به عنوان شاخصی از تغییرات فنی) وجود دارد. بنابراین، توسعه تجارت خارجی در ایران انرژی‌اندوز ارزیابی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

 بهبودی، داود، نسیم مهین اصلانی‌نیا و سکینه سجودی (1389)، «تجزیه شدت انرژی و بررسی عوامل موثر بر آن در اقتصاد ایران»، مطالعات اقتصاد انرژی، شماره 26، صص133-108.
درگاهی، حسن و کاظم بیابانی‌خامنه (1393)، «تامین مالی کارایی انرژی: مورد اقتصاد ایران»، فصلنامه اقتصاد و الگوسازی، سال چهارم، شماره 19 و 20، صص58-30.
فرج‌زاده، زکریا (1394)، «شدت انرژی در اقتصاد ایران: اجزا و عوامل تعیین‌کننده»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، دوره 4، شماره 15، صص 98-55.
Adom, P. K. (2015), “Asymmetric Impacts of the Determinants of Energy Intensity in Nigeria”, Energy Economics, 49, 570-580.
Ahn, J., E. Dabla-Norris, R. A. Duval, B. Hu and L. Njie (2016), “Reassessing the Productivity Gains from Trade Liberalization”, International Monetary Fund, No. 16/77.
Amisano, G. and C. Giannini (1997), “Topics in Structural VAR Econometrics”, 2nd ed. Springer, Berlin.
Antweiler, W., B. R. Copeland and S. M. Taylor (2001), Agyeman, Julian, Environmental Justice and Sustainability, in Atkinson/Dietz/Neumayer (eds), Handbook of Sustainable Development, Cheltenham, UK/Northampton, MA, USA: Edward Elgar 2007, reprinted 2008, 171–188 Alam, Shawkat, Sustainable Development and Free Trade, Institutional Approaches, London/New York: Routledge 2008 (Alam, 2008). Environment, 91, 877-908.
Azar, C. and H. Dowlatabadi (1999), “A Review of Technical Change in Assessment of Climate Policy”, Annual Review of Energy and the Environment, 24: 513-544.
Barro, X. Sala-I-Martin (1997), “Technological Diffusion, Convergence and Growth”, Journal of Economic Growth, 2 (1997), 1–26.
Bertschek, I., J. Hogrefe and F. Rasel (2015), “Trade and Technology: New Evidence on the Productivity Sorting of Firms”, Review of World Economics, 151(1), 53-72.
Bond, E. W., R. W. Jones and P. Wang (2005), “Economic Takeoffs in a Dynamic Process of Globalization”, Review of International Economics, 13(1), 1-19.
Chen, S., and A. U. Santos-Paulino (2013), “Energy Consumption Restricted Productivity Re-Estimates and Industrial Sustainability Analysis in Post-Reform China”, Energy Policy, 57, 52-60.
Chintrakarn, P. (2013), “Subnational Trade Flows and State-Level Energy Intensity: An Empirical Analysis”, Applied Economics Letters, 20(14), 1344-1351.
Cole, M. A. (2006), “Does Trade Liberalization Increase National Energy Use?”, Economics Letters, 92(1), 108-112.
Enders, W. (2008), Applied Econometric Time Series, John Wiley & Sons.
Fisher-Vanden, K., G. H. Jefferson, M. Jingkui and X. Jianyi (2006), “Technology Development and Energy Productivity in China”, Energy Economics, 28(5), 690-705.
Ghani, G. M. (2012), “Does Trade Liberalization Effect Energy Consumption?”, Energy Policy, 43, 285-290.
Grossman, G. M. and E. Helpman (1991), “Quality Ladders in the Theory of Growth”, The Review of Economic Studies, 58(1), 43-61.
Herrerias, M. J., A. Cuadros and V. Orts (2013), “Energy Intensity and Investment Ownership across Chinese Provinces”, Energy Economics, 36, 286-298.
Jena, P. R., and U.  Grote (2008), “Growth–trade–environment Nexus in India”, Economics Bulletin, 17(11), 1-11.
Kumar, A. (2003), “Energy Intensity: A Quantitative Exploration for Indian Manufacturing”, Indira Gandhi Institute of Development Research Mumbai-65.
Lütkepohl, H. (2005), New Introduction to Multiple Time Series Analysis, Springer Science & Business Media.
Melitz, M. J. and D. Trefler (2012), “Gains from Trade when Firms Matter”, The Journal of Economic Perspectives, 26(2), 91-118.
Mielnik, O. and J. Goldemberg (2002), “Foreign Direct Investment and Decoupling between Energy and Gross Domestic Product in Developing Countries”, Energy Policy, 30(2), 87-89.
Nordås, H. K., S. Miroudot and P. Kowalski (2006), “Dynamic Gains from Trade”, http://www.oecd-ilibrary.org/trade/dynamic-gains-from-trade_276358887412
Li Y, Sun L, Feng T, Zhu C. (2013), “How to Reduce Energy Intensity in China: A Regional Comparison Perspective”, Energy policy, 31;61:513-22.
Peneder, M. (2003), “Industrial Structure and Aggregate Growth”, Structural Change and Economic Dynamics, 14(4), 427-448.
Rafiq, S., R. Salim and I. Nielsen (2016), “Urbanization, Openness, Emissions, and Energy Intensity: A Study of Increasingly Urbanized Emerging Economies”, Energy Economics, 56, 20-28.
Shahbaz, M., S. Nasreen, C. H. Ling and R. Sbia (2014), “Causality between Trade Openness and Energy Consumption: What Causes What in High, Middle and Low Income Countries”, Energy Policy, 70, 126-143.
Shen, L. (2007), “The changes of China's Foreign Trade Structure is Harmful to Energy Saving and Consumption Reducing”, Management World, 10, 43-50.
Stern, D. I. (2012), “Modeling International Trends in Energy Efficiency”, Energy Economics, 34(6), 2200-2208.
Wacziarg, R. (2001), “Measuring the Dynamic Gains from Trade”, The World Bank Economic Review, 15(3), 393-429.
Wang, S. L. and L. Mcphail (2014), “Impacts of Energy Shocks on US Agricultural Productivity Growth and Commodity Prices—A Structural VAR Analysis”, Energy Economics, 46, 435-444.
Weinberger, A. (2015), Gains from Trade with Imperfect Competition and Variable Markups (Doctoral Dissertation, University of California, Davis).
Welsch, H. and C. Ochsen (2005), “The Determinants of Aggregate Energy Use in West Germany: Factor Substitution, Technological Change, and Trade”, Energy Economics, 27(1), 93-111.
Zheng, Y., J. Qi and X. Chen (2011), “The Effect of Increasing Exports on Industrial Energy Intensity in China”, Energy Policy, 39(5), 2688-2698.