نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 فراوانی منابع طبیعی و رابطه توسعه مالی و رشد اقتصادی: نقش سرمایه گذاری
2 استاد اقتصاد دانشگاه مازندران، مازندران، ایران
3 دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه مازندران،مازندران، ایران.
چکیده
کشور ایران علیرغم توسعه نسبی مؤسسات و نهادهای مالی و همچنین فراوانی منابع طبیعی(درآمد حاصل از فروش نفت)، هنوز نتوانسته است نرخ رشد اقتصادی بالا و پایداری را تجربه کند و حتی با نرخ رشد منفی در سال های اخیر نیز رو به رو بوده است. لذا واکاوی عوامل تأثیرگذار بر این رابطه حائز اهمیت است. به همین منظور در این تحقیق به بررسی نقش و اهمیت فراوانی منابع طبیعی(درآمدهای نفتی) بر رابطه بین توسعه مالی و رشد اقتصادی از کانال سرمایه گذاری با استفاده از آزمون کرانه ای خودرگرسیون با وقفه های گسترده طی دوره زمانی 1359 تا 1399 پرداخته شده است. بر اساس نتایج تحقیق، توسعه مالی تأثیر مثبت و معنادار بر سرمایه گذاری طی دوره مورد بررسی داشته است در حالی که فراوانی منابع نفتی باعث تضعیف این رابطه طی دوره مورد بررسی شده است و می تواند حاکی از تأثیر غیرمستقیم فراوانی منابع نفتی بر رابطه بین توسعه مالی و رشد اقتصادی از کانال سرمایهگذاری در ایران باشد. متغیر تعاملی(حاصلضرب) توسعه مالی و فراوانی منابع نفتی نیز تأثیر منفی و معنادار بر سرمایهگذاری طی دوره مورد بررسی داشته که حاکی از عدم توانایی سیستم مالی در تخصیص مناسب و کارای منابع به سمت سرمایه گذاری های مولد می باشد. با توجه به این نتیجه می توان گفت وجود فراوانی منابع نفتی، کارکرد بخش مالی در اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار داده است و با ناکارآمد کردن این بخش، تأثیر منفی بر سرمایهگذاری داشته و در نتیجه موجب تضعیف رابطه رشد اقتصادی و توسعه مالی گردیده است.
کلیدواژه‌ها
آقاجانی، حبیب کریمی تکانلو، زهره. و داودزاد، سید محمدرضا. (1401). بررسی اثر غیرخطی توسعه مالی بازار محور بر رشد اقتصادی در ایران: رهیافت مارکوف - سوئیچینگ. اقتصاد باثبات، 3(2)، 130-154.
آقایی، مجید. رضاقلی زاده، مهدیه. و جعفری، حسین. (1401). منابع طبیعی و توسعه بازار سهام: بررسی نقش کیفیت نهادی. پژوهشنامه اقتصاد کلان، (35) 17، 155-182.
جلیلی، زهرا و سلیمانی بیشک، محمدرضا(1397). مطالعه رابطه وفور منابع ـ حکمرانی ـ رشد اقتصادی با تأکید بر نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات. فصلنامه علمی پژوهشی نظریههای کاربردی اقتصاد،5(3)پیاپی 18، 137-164.
دهقان شبانی، زهرا. و شهنازی، روح الله.(1395). بررسی رابطه علی کوتاه مدت و بلندمدت بین توسعه مالی و رشد اقتصادی در استان‌های ایران. جهاد دانشگاهی(پژوهشات اقتصادی)،51(2)، 385-411.
راغفر، حسین.کلانتری، عبدالحسین. غفاری، غلامرضا. و بربری، محمدجواد(1396). تأثیر منابع طبیعی بر توسعه کشورها. جغرافیا و پایداری محیط،7(24)، 81-96.
زارعی، بتول. و لاجوردی، حسن(1397). بررسی رابطه توسعه مالی و تکانه های نفتی بر بی‌ثباتی رشد اقتصادی. فصلنامه اقتصاد مالی، 12(34)، 193-208.
عصاری، عباس. ناصری، علیرضا و آقایی، مجید(1387). توسعه مالی ورشداقتصادی: مقایسه کشورهای نفتی عضو اوپک و غیرنفتی درحال توسعه. فصلنامه تحقیقات اقتصادی، 43(82)، 141-161.
فرزینوش، اسدالله. و عزیزمحمدلو، حمید. (1391). ارتباط بین توسعه مالی و سرمایهگذاری خصوصی در اقتصاد ایران. دو فصلنامه اقتصاد پولی، مالی(دانش و توسعه سابق)، 19(4)، 23-59.
محمدی، مهدیه. و صادقی، سید کمال. (1401). بررسی تاثیر فراوانی منابع طبیعی بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب در حال توسعه با در نظر گرفتن نقش کیفیت نهادی و سرمایه انسانی. سیاست ها و تحقیقات اقتصادی، (1)1، 173-194.
منصورآبادی، شیما. و خداپرست شیرازی، جلیل. (1398). اثر وفور منابع طبیعی بر رشد اقتصادی و نقش کیفیت نهادها. مجله علمی پژوهشی پژوهشات اقتصاد کشاورزی،11(41)، 175-192.
هواس بیگی، فاطمه. سایه میری، علی. و مریدیان، علی. (1401). بررسی وجود رابطة نامتقارن بین توسعة مالی و منابع طبیعی در اقتصاد ایران. نشریه محیط زیست طبیعی، 75(4)، 600-612.
یاوری، کاظم، رضاقلی زاده، مهدیه، و آقایی، مجید. (1390). بررسی رشد اقتصادی در کشورهای وابسته به منابع طبیعی (با تاکید بر منابع نفتی). مدلسازی اقتصادی، 5(3 (پیاپی 15))، 25-46.
Adeniy, O.; Abimbola, O.; Omisakin, O. and Egwaikhide, F. (2015). Financial Development and Economic Growth in Nigeria: Evidence from Threshold Modelling. Economic Analysis and Policy, 47: 11–21.
Aghaei, Majid, Rezagholizadeh, Mahdieh, and Jafari, Hossein. (2022). Natural Resources and Stock Market Development: Examining the Role of Institutional Quality. Research Journal of Macroeconomics, (35) 17, 155-182. (In Persian)
Aghajani, Habib, Karimi Takanlo, Zahra, and Davoodzad, Seyyed Mohammad Reza. (2022). Investigating the Nonlinear Effect of Market-Oriented Financial Development on Economic Growth in Iran: Markov- Switching Approach. Stable Economics, 3(2), 130-154. (In Persian)
Ang, J.B. (2009). Financial Development and Economic Growth in Malaysia (Routledge Studies in the Growth Economies of Asia). Routledge, London; New York.
Asare, E. (2013). The Impact of Financial Liberalization on Private Investment in Ghana. International Journal of Business Finance Research, 7(4), 77–90.
Asari, Abbas; Naseri, Alireza and Aghaei, Majid (2008). Economic and Financial Development: Comparison of OPEC Members and Non-oil Developing Countries, Economic Research Quarterly, 43(82): 141-161. (In Persian)
Asongu, S. (2014). Linkages Between Investment Flows and Financial Development: Causality Evidence from Selected African Countries. African Journal of Economic and Management Studies, 5(3), 269–299.
Asteriou, D. and Spanos, K. (2019). The relationship Between Financial Development and Economic Growth During the Recent Crisis: Evidence from the EU. Finance Research Letters, 28: 238-245.
Auty, R.M. (1993). Sustaining Development in Mineral Economies: The Resource Curse Thesis, Routledge, Vol. 40, No. 7, pp. 1308–1316.
Badeeb, R. A., Lean, H. H., & Smyth, R. (2016). Oil Curse and Finance–Growth Nexus in Malaysia: The role of Investment. Energy Economics, 57, 154-165.
Baltagi, B.H.; Demetriades, P.O. and Law, S.H. (2009). Financial Development and Openness: Evidence from Panel Data. J. Dev. Econ, 89 (2): 285–296.
Banerjee, A.; Dolado, J.J. and Mestre, R. (1992). On Some Simple Tests for Cointegration: The Cost of Simplicity. Bank of Spain Working Paper, No. 9302.
Barajas, A.; Chami, R. and Yousefi, R.S. (2013). The Finance and Growth Nexus Re-Examined: Do all Countries Benefit Equally? IMF Working Paper 13-130.
Beck, T. (2011). Finance and Oil: Is there a Resource Curse in Financial Development? European Banking Center Discussion Paper, 2011-004.
Benhabib, J. Spiegel, M.M. (1994). The Role of Human Capital in Economic Development Evidence from Aggregate Cross-Country Data. J. Monet. Econ, 34 (2), 143–173.
Ben-Salhaa, O.; Dachraouid, H. and Sebri, M. (2018). Natural Resource Rents and Economic Growth in the Top Resource-Abundant Countries: A PMG Estimation. Resources Policy. Available online.
Bist, J. P., & Read, R. (2018). Financial Development and Economic Growth: Evidence from a Panel of 16 African and Non-African Low-Income Countries. Journal of African Business, 19(3), 319-333. https://doi.org/10.1080/23322039.2018.1449780
Blanco, L. and Grier, R. (2012). Natural Resource Dependence and the Accumulation of Physical and Hhuman Capital in Latin America. Resources Policy, 37 (3): 281–295.
Daniele, V. (2011). Natural Resources and the ‘Quality’ of Economic Development. J. Dev. Stud, 47(4): 545–573.
Dehghan Shabani, Zahra and Shahnazi, Ruhollah (2016). Examining the Short-Term and Long-Term Causal Relationship Between Financial Development and Economic Growth in the Provinces of Iran, Jihad Daneshgahi (Economic Researches), 51(2): 385-411. (In Persian)
Durusu-Ciftci, D.; Ispir, M. and Serdar, Y.H. (2016). Financial Development and Economic Growth: Some Theory and More Evidence. Journal of Policy Modeling, 39(2): 290-306.
Dwumfour, R.A. and Ntow-Gyamfi, M. (2018). Natural Resources, Financial Development and Institutional Quality in Africa: Is There a Resource Curse? Resources Policy, 59: 411-426.
FarzinVash, Asadullah and Aziz Mohammadlou, Hamid (2012). The Relationship Between Financial Development and Private Investment in Iran's Economy, two quarterly journals of monetary economics, finance (former knowledge and development), 19(4): 23-59. (In Persian)
Gazdar, K.; Kabir Hassan, M. and Faisal Safa, M. (2018). Oil Price Volatility, Islamic Financial Development and Economic Growth in Gulf Cooperation Council (GCC) Countries. Borsa Istanbul Review, Available online.
Gelb, A. (Ed.). (1988). Oil Windfalls: Blessing or Curse? Oxford University Press, Oxford and New York.
Gylfason, T. (2001). Natural Resources Education and Economic Development. Eur. Econ. Rev, 45 (4): 847–859.
Gylfason, T. and Zoega, G. (2006). Natural Resources and Economic Growth: The Role of Investment. World Economy, 29: 1091–1115.
Harchaoui, T.M.; Tarkhani, F. and Yuen, T. (2005). The Effects of the Exchange Rate on Investment: Evidence from Canadian Manufacturing Industries. Working Paper 2005-22. Bank of Canada.
Havas Beigi, Fatemeh, Sayeh Miri, Ali and Meridian, Ali. (2022). Investigating the Existence of asymmetric Relationship Between Financial Development and Natural Resources in Iran's Economy, Journal of Natural Environment, 75(4), 612-600. (In Persian)
Ibrahim, M. and Alagidede, P. (2018). Effect of Financial Development on Economic Growth in Sub-Saharan Africa, Journal of Policy Modeling, 40(6): 1104-1125.
Iheonu, C.O., Asongu, S.A., Odo, K.O., & Ojiem, P.K. (2020). Financial Sector Development and Investment in Selected Countries of the Economic Community of West African States: Empirical Evidence Using Heterogeneous Panel Data Method. Financial Innovation, 6(29).
Iheonu, C.O., Asongu, S.A., Odo, K.O., & Ojiem, P.K. (2020). Financial Sector Development and Investment in Selected Countries of the Economic Community of West African States: empirical Evidence Using Heterogeneous Panel Data Method, Financial Innovation, 6, 29. https://doi.org/10.1186/s40854-020-00195-0
Jalili, Zahra and Soleimani Bishek, Mohammad Reza (2018). A Study of the Relationship Between Resources Abundance-Governance-Economic Growth with an Emphasis on the Role of Information and Communication Technology, scientific research quarterly of applied economic theories, 5(3) serial 18: 137-164. (In Persian)
Jarrett, U.; Mohaddes, K. and Mohtadi, H. (2019). Oil Price Volatility, Financial Institutions and Economic Growth. Energy Policy, 126: 131–144.
Kutan, A. M. and Wyzan, M. L. (2005). Explaining the Real Exchange Rate in Kazakhstan: Is Kazakhstan Vulnerable to the Dutch Disease? Economic Systems, 29(2): 242-255.
Lane, Philip R. and Tornell, Aaron (1996), The Voracity Effect, The American Economic Review, Vol. 89, No. 1, pp. 22-46.
Larrain, B. (2004) Financial Development, Financial Constraints, and the Volatility of Industrial Output, Public Policy Discussion Paper 04-6, Federal Reserve bank of Boston.
Levine, R. (1997). Financial Development and Economic Growth: Views and Agenda. J. Econ. Lit, 35: 688-726.
Libman, A. (2013). Natural Resources and Sub-National Economic Performance: Does Subnational Democracy Matter? Energy Econ, 37: 82–99.
Mansoorabadi, Shima and Khodaparast Shirazi, Jalil (2019). The Effect of Natural Resources Abundance on Economic Growth and the Role of Quality of Institutions, Scientific Research Journal of Agricultural Economics Research, 11(41): 175-192. (In Persian)
Mehlum, H.; Karl, M. and Torvik, R. (2006), Institutions and the Resource Curse. Economic Journal, 116: 1-20.
Mohammadi, Mahdieh and Sadeghi, Seyyed Kamal. (2022). Investigating the Impact of Natural Resources Abundance on the Economic Growth of Selected Developing Countries Considering the Role of Institutional Quality and Human Capital, economic policies and research, (1) 1, 173-194. (In Persian)
Moradbeige, M. and Hook Law, S. (2016). Growth Volatility and Resource Curse: Does Financial Development Dampen the Oil Shocks. Journal of resources policy, 48: 97-103.
Moradbeige, M. and Hook Law, S. (2017). The Role of Financial Development in the Oil-Growth Nexus. Resources Policy, 53: 164–172.
Muyambiri, B., & Odhiambo, N. M. (2017). The Impact of Financial Development on Investment in Botswana: an ARDL-Bounds Testing Approach. Economia Internazionale/International Economics, 70(2), 193-216.
Nili, M. and Rastad, M. (2007). Addressing the Growth Failure of the Oil Economies: the Role Offinancial Development. Q. Rev. Econ. Financ, 46: 726-740.
Ouoba, Y. (2016). Natural resources: Funds and Economic Performance of Resource-Rich Countries. Resources Policy, 50: 108–116.
Papyrakis, E. and Gerlagh, R. (2007). Resource Abundance and Economic Growth in the United States. Eur. Econ. Rev, 51 (4): 1011–1039.
Pesaran, M.H. and Shin, Y. (1998). An Autoregressive Distributed-Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis. Econometr. Soc. Monogr, 31: 371–413.
Pesaran, M.H.; Shin, Y. and Smith, R. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. J. Appl. Econ, 16: 289–326.
Raghfar, Hossein; Kalantari, Abdul Hossein; Ghafari, Gholamreza and Barbari, Mohammad Javad (2017). The Influence of Natural Resources on the Development of Countries, Geography and environmental sustainability, 7(24): 81-96. (In Persian)
Sachs, J.D. and Warner, A.M. (1999). The Big Push, Natural Resource Booms and Growth. J. Dev.Econ, 59(1): 43–76.
Sachs, J.D. and Warner, A.M. (2001). The Curse of Natural Resources. Eur. Econ. Rev, 45: 827-838.
Sakyi, D., Boachie, M., & Immurana, M. (2016). Does Financial Development Drive Private Investment in Ghana? Economies, 4(27).
Saleh, H., Surya, B., Ahmad, D. N. A., & Manda, D. (2020). The Role of Natural and Human Resources on Economic Growth and Regional Development: With Discussion of Open Innovation Dynamics. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 6(4), 103.
Salim, R.A.; Hassan, K. and Shafiei, S. (2014). Renewable and Non-renewable Energy Consumption and Economic Activities: Further Evidence from OECD Countries. Energy Economics, 44: 350–360.
Tennant, D. (2007). A Comparison of the Mobilization and Use of Savings Across Types of Financial Intermediaries in the Jamaican Economy. Savings and Development, 31(1), 45–68.
Van der Ploeg, F. and Poelhekke, S. (2010). The Pungent Smell of "Red Herrings": Subsoil Assets, Rents, Volatility and the Resource Curse. Journal of Environmental Economics and Management, 60(1): 44-55.
Yavari, Kazem, Rezagholizadeh, Mahdieh, and Aghaei, Majid. (2011). Investigating Economic Growth in Countries Dependent on Natural Resources (with an Emphasis on Oil Resources). Economic Modelling, 5(3 (ser. 15)), 25-46. (In Persian)
Yuxiang, k. and Chen, z. (2011). Resource Abundance and Financial Development: Evidence from China. Resources Policy, 36: 72–79.
Zarei, Batul and Lajvardi, Hassan (2018). Investigating the Relationship Between Financial Development and Oil Shocks on the Instability of Economic Growth, Quarterly Journal of Financial Economics, 12(34): 193-208. (In Persian)
Zivot, E., Andrews, K. (1992). "Further Evidence on The Great Crash, the Oil Price".
)