نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه اقتصاد انرژی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

در هر جامعه­ ای توجه دولتمردان، سیاست­گذاران و محققان به کاهش فقر و ارتقاء سطح رفاه اقتصادی امری ضرروی است. با توجه به اینکه بیش­تر سیاست­های اقتصادی دولت با تاثیر بر قیمت­های نسبی و تغییر آن همراه است و چنین تغییراتی بر رفاه اثرگذار است بنابراین تحلیل اثرات رفاهی ناشی از تغییر قیمت در گروه­های مختلف کالایی ضروری به نظر می­رسد. در این راستا هدف پژوهش حاضر بررسی نقش تورم گروه­های مختلف کالایی بر رفاه اقتصادی ایران در بازه زمانی 1351 الی 1400 می‌باشد. بدین منظور  در این پژوهش از روش خودرگرسیونی با وقفه‌های توزیعی استفاده شده و برای محاسبه رفاه ، شاخص ترکیبی رفاه به کارگرفته شده است. روند حرکتی شاخص محاسباتی گویای ‌آن ‌است که در دوره مورد بررسی رفاه اقتصادی دارای نوسان بوده و پس از ثبت بالاترین رقم در سال 1354، به کمینه خود در سال 1369 رسیده است. از نتایج بلندمدت برآورد الگوی پژوهش  به چهار نکته مهم  می توان اشاره کرد : نخست تورم کل و تورم گروه­های مختلف­ کالاهایی بر روی رفاه اقتصادی اثر نا مطلوب داشته است. دوم، در بین گروه­های مختلف کالایی، تورم گروه مسکن، سوخت و روشنایی بیشترین اثر نامطلوب بر رفاه اقتصادی را به همراه آورده اند. سوم، با توجه به اینکه سهم و وزن گروه خوراکی­ها، آشامیدنی­ها و دخانیات در سبد مصرفی خانوارها نسبت به سایر گروه­های کالایی بزرگتر است، ولی اندازه اثرگذاری تورم این گروه از کالاها بر رفاه در رتبه چهارم قرار دارد. چهارم، افزایش در تورم گروه بهداشت و درمان کمترین اثر نامطلوب را بر رفاه اقتصادی به خود اختصاص داده است. همچنین درآمد سرانه و رشد اقتصادی اثر مطلوبی بر رفاه دارند. پیرو نتایج حاصله، توصیه  می شود: دولت  جهت بهبود رفاه، باید راهکارهایی نظیر اتخاذ تدابیر مناسب در راستای انضباط پولی و ممانعت از افزایش غیرمنطقی متغیرهای پولی متناسب با هدف‌گذاری تورمی را جهت کنترل تورم در پیش گیرد

کلیدواژه‌ها

احمدزاده، خالد و نصری، شعله (1400). بررسی زیان رفاهی تورم کالایی در برنامه چهارم و پنجم توسعه برای استان­های منتخب ایران. اقتصاد مقداری، 18(3): 99 ـ 134.
آرمان­مهر، محمدرضا و فرهمندمنش، آسیه (1395). بررسی اثر تغییرات قیمت بر رفاه خانوارهای شهری به تفکیک دهک­های درآمدی و گروه­های کالایی. مدلسازی اقتصادی، شماره3: 49 ـ 74.
بختیاری، صادق، رنجبر، همایون و قربانی، سمیه (1391). شاخص ترکیبی رفاه اقتصادی و اندازه‌گیری آن برای منتخبی از کشورهای در حال توسعه. پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی، 1(9): 41 ـ 58.
پرهیزکاری، ابوذر، مظفری، محمدمهدی و پرهیزکاری، رویا (1393). بررسی وضعیت توزیع درآمد و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی خانوارهای روستایی(مطالعه موردی منطقه الموت). راهبردهای توسعه روستایی، 1(4)، 91 ـ 108.
جعفری صمیمی، احمد، زروکی، شهریار و ساداتی امیری، سیده رقیه (1397). تحلیل رفاه اقتصادی با تأکید بر جهانی شدن. مدلسازی اقتصادی، 12(4): 1 ـ 23.
حسینی، محمدرضا و جعفری صمیمی، احمد (1389). برآورد و ارزیابی روند رفاه اقتصادی ایران با استفاده از شاخص ترکیبی CIEWB. پژوهش­های اقتصاد ایران، 14(42): 101 ـ 122.
حکمتی فرید، صمد، فیضی، سلیمان و سعادت، نفیسه(1395). تاثیر افزایش قیمت گروه­های مختلف کالاهایی بر رفاه خانوارهای روستایی کشور بر مبنای سیستم مخارج خطی. مدلسازی اقتصادی، 10(1): 89 ـ 106.
خسروی­نژاد، علی اکبر (1388). اندازه­گیری اثرات رفاهی حذف یارانه کالاهای اساسی بر خانوارهای شهری ایران. پژوهشنامه بازرگانی، شماره 50: 1 ـ 31.
دیزجی، منیره (1400). تحلیل رفاه اجتماعی در ایران با تأکید بر توسعه انسانی از منظر جامعه شناسی اقتصادی. مطالعات جامعه شناسی، 13(51): 49 ـ 66.
زروکی، شهریار، تقی­نژاد عمران، وحید و محمودی عالمی، عالیه (1401). تحلیل اثر دوگانه تورم بر نابرابری درآمد در ایران: با تأکید بر سبد کل و گروه­های کالایی. برنامه­ریزی بودجه، 27(1): 95 ـ 125.
زروکی، شهریار، توسلی­نیا، علی، نصرنژاد نشلی، سحر و خلیلی، زهرا (1401). تحلیل نقش اقتصاد زیرزمینی در رفاه اقتصادی. مطالعات اقتصاد بخش عمومی، 1(2): 141 ـ 162.
سجادی، معصومه سادات (1401). وضعیت رفاه اقتصادی در طی سال­های اخیر. ماهنامه علمی امنیت اقتصادی، سال دهم، شماره 11: 37 ـ 50.
شهیکی تاش، محمدنبی، مولایی، صابر و دینارزهی، خدیجه (1392). بررسی ارتباط رشد اقتصادی و ضریب رفاه اجتماعی در ایران بر اساس رهیافت بیزین. پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی، 4(16): 41 ـ 52.
صابرماهانی، مینا، زینل­زاده، رضا، جلایی­اسفندآبادی، عبدالمجید و زاینده­رودی، محسن (1401). بررسی تکانه­های بخش­های واقعی اقتصاد بر شاخص رفاه اقتصادی در ایران. رفاه اجتماعی، 22(87): 105 ـ 148.
صادقی، حسین، عصاری، عباس و مسائلی، ارشک (1389). رویکردی نو به برآورد شاخص رفاه در ایران با استفاده از منطق فازی طی سالهای 1353 ـ 1385. پژوهش­های اقتصادی، 10(3): 143 ـ 166.
صامتی، مجید و ایزدی، سعیده (1393). اثر هزینه­های رفاهی تورم بر دهک­های هزینه­ای مختلف خانوارهای شهری استان اصفهان. پژوهش­های اقتصادی ایران، 19(59): 117 ـ 152.
مولایی، محمد و مرادی، حسین(1389). بررسی و مقایسه ترکیب کالاهای مصرفی خانوارهای شهری ایران طی سال­های 1351 ـ   84. رفاه اجتماعی، 10(3): 113 ـ 127.
مهرآرا، محسن و حسنی پارسا، الناز (1399). بررسی تأثیر افزایش قیمت مواد غذایی بر رفاه خانوارهای شهری در ایران. مجلس و راهبرد، 27(104): 323 ـ 349.
مؤتمنی، مانی، زروکی، شهریار و محمدیان، درسا (1402). نقش نامتقارن نابرابر درآمد و تورم بر رفاه اقتصادی در ایران. تحقیقات اقتصادی، 58(2)، 281 ـ 313.
مؤتمنی، مانی، زروکی، شهریار و یوسفی بارفروشی، آرمان (1402). سنجش واکنش شاخص رفاه سالانه به تورم ماهانه در ایران: کاربردی از الگوی ترکیبی داده­هایی با فرکانس متفاوت. برنامه­ریزی و بودجه، 28(1): 31 ـ 52.
ناصربافقی، مهدیه و دهقان تفتی، محمدعلی (1395). مقایسه تطبیقی تأثیر تورم بر رفاه اقتصادی برخی از کشورهای عضو اوپک. همایش پژوهش­های مدیریت و علوم­انسانی در ایران، تهران، مؤسسه پژوهشی مدیریت مدیر، دانشگاه تهران،
Ahmadzadeh, K., & Nasri, S. (2021). Investigating the Welfare Losses of Commodity Inflation in the Fourth and Fifth Development Plans for Selected Provinces of Iran. Quarterly Journal of Quantitative Economics18(3), 99 ـ 134. doi: 10.22055/jqe.2019.29026.2059. [In Persian]
Arman Mehr, M.R., & Farahmandmanesh, A. (2016). Investigating the effect of price changes on the welfare of urban households by income deciles and commodity groups. The Journal of Economic Modeling, (3), 49 ـ 74. [In Persian]
Bakhtiari, S., Ranjbar, H., & Ghorbani, S. (2013). Composite Index of Economic Wellbeing and its Measurement for Selected Developing Countries. Economic Growth and Development Research, 3(9), 58 ـ 41. [In Persian].
Goestjahjanti, F. S., & Suryanto, T. (2022). Analysis of Economic Sustainability from Government Spending on The Inflation Rate in Indonesia: Effect from Interest Rate and Money Circulation. Calitatea, 23(191), 203 ـ 210.
Hekmati Farid, S., Feyzi, S., & Saadat, N. (2016). The effect of Increasing the Price of different Commodity groups on the Welfare of Rural Households in the Country based on the Linear Expenditure system. The Journal of Economic Modeling, (1), 89 ـ 106. [In Persian]
Hosseini, M. R., & Jafari Samimi, A. (2010). Economic Welfare in Iran: An application of Composite Index of Economic Well ـ Being (CIEWB). Iranian Journal of Economic Research14(42), 101 ـ 122. [In Persian]
Ilmas, N., Amelia, M., & Risandi, R. (2022). Analysis of the Effect of Inflation and Exchange Rate on Exports in 5 ـ Year Asian Countries (Years 2010–2020). Journal Ekonomi Trisakti2(1), 121 ـ 132.
Jafari ـ samimi, A., Zaroki, Sh., & Amiri, S.R. (2018). Economic Welfare Analysis with an Emphasis on Aspects of Globalization. Quarterly Journal of Economic Modeling. 12(4), 1 ـ 23. [In Persian]
Jiang, J. H., Puzzello, D., & Zhang, C. (2023). Inflation, Output, and Welfare in the Laboratory. European Economic Review, Vol. 152©.
Little, Ian M. D. (2003). Economics and Politics, First edition, Oxford University Press, London.
McGregor, J. (2007). Wellbeing and International Development: Promises and Pitfalls. Conference on Wellbeing and International Development, University of Bath.
Mowlaei, M., & Moradi, H. (2010). The Study of Iranian Urban Households’ Consumption. Social Welfare Quarterly10(37), 113 ـ 127. [In Persian]
Narayan, P.K., Narayan, S., & Smyth, R. (2009). Understanding the Inflation ـ  Output Nexus for China. China Economic Review, 82 ـ 90.
Nasser Bafghi, M., & Dehghan Tafti, M. A. (2015). Comparative Comparison of the Effect of Inflation on the Economic Well ـ Being of Some OPEC Member Countries. Conference on Management and Human Sciences in Iran, Tehran. [In Persian].
Olusola, B. E., Chimezie, M. E., Shuuya, S. M., & Addeh, G. Y. A. (2022). The Impact of Inflation Rate on Private Consumption Expenditure and Economic Growth—Evidence from Ghana. Open Journal of Business and Management, 10(4), 1601 ـ 1646.
Osberg, L., & Sharpe, A. (2002). An Index of Economic Well–Being for Selected OECD Countries. Review of Income and Wealth, 48(3): 291 ـ 316.
Osberg, L., & Sharpe, A. (2009). International Comparisons of Trends in Economic Well ـ Being. Social Indicators Research, 58(1 ـ 3): 349 ـ 382.
Panich, M. (2007). Does Europe Need Liberal Reforms?. Cambridge Journal of Economics, 31: 145–169.
Pigou, A. C. (1950). The Economics of Welfare.  Fourth edition, McMillan, London.
Sabermahani, M., Zeinaladeh. R., Jalaee Sfandabadi S. A., & Zayanderoody, M. (2023). Investigating the Shocks of Real Sectors of the Economy on the Welfare Index in the Iranian Economy. Social Welfare Quarterly, 22 (87), 105 ـ 148. [In Persian]
Sadeghi, H., Assari, A., & Masaeli, A. (2011). Introducing a New Approach to Estimate Welfare Index in Iran: Using Fuzzy Logic Approach.  The Economic Research Quarterly, 10 (4), 143 ـ 166. [In Persian]
Sameti, M., & Izadi, S. (2014). Welfare Costs of Inflation on Different Income Deciles of Isfahan Urban Households. Iranian Journal of Economic Research19(59), 117 ـ 152. [In Persian]
Schneider, M. T. & Winkler, R. (2010). Growth and Welfare under Endogenous Lifetime. CER ـ ETH Economics Working Paper Series, 110 ـ 137.
Sharpe, A. (1999). A Survey of Indicators of Economic and Social Well ـ being, paper prepared for Canadian Policy Research Networks, Centre for the Study of Living Standards.
Siami ـ Namini, S., & Hudson, D. (2019). Inflation and Income Inequality in
Developed and Developing Countries. Journal of Economic Studies, 46)3(, 611 ـ 632. https://doi.org/10.1108/JES ـ 02 ـ 2018 ـ 0045
Tefera, N., Demeke, M. & Rashid, S. (2012). Welfare Impacts of Rising Food Prices in Rural Ethiopia: A Quadratic Almost Ideal Demand System Approach. International Association of Agricultural Economists (IAAE) Triennial Conference, Brazil.
Zaroki, S., Taghinejad Omran, V., & Mahmoodi Alami, A. (2022). The Dual Effect of Inflation on Income Inequality in Iran ـ Emphesizing the Total Basket and Commodity Groups. Journal of Planning and Budgeting, (1)27, 95 ـ 125. [In Persian]
Zaroki, Sh.; Tavassoli nia, A., Nasrnejad nesheli, S., & Khalili, Z. (2022). Analysis of the Role of Underground Economy in Economic Welfare. Public Sector Economics Studies, 1 (2), 141 ـ 162. [In Persian]
Zouhair, A., & Imen, M. (2012). Economic Growth and Income Inequality: Empirical Evidence from North African Countries, Asian Economic and Financial Review, 2(1), 142 ـ 154.