نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکتری اقتصاد، دانشگاه فردوسی مشهد
2 استادیار اقتصاد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
توسعه مالی یکی از کلیدیترین عوامل اثرگذار بر رشد و توسعه اقتصادی است. این موضوع
-به طور خاص- در کشورهای در حال توسعه غنی از منابع طبیعی دارای اهمیت بیشتری است، زیرا چنانچه این کشورها به سطوح بالای توسعهیافتگی مالی دست پیدا کنند، می‌توانند با بهره‌گیری مثبت از این منابع به رشد و توسعه پایدار دست پیدا کنند. نظر به اهمیت این موضوع، در این مقاله به بررسی نحوه اثرگذاری شاخص توسعه مالی بخش بانکی بر چگونگی اثرگذاری رانت منابع طبیعی بر سرمایه خارجی در ایران طی دوره 1970-2014 پرداخته شده است. نتایج برآوردکننده ARDL، نشان می‌دهد که رانت منابع هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت دارای اثرگذاری مثبت بر سرمایه خارجی کشور بوده است. همچنین نتایج رگرسیون ARDL غلتان برای شاخص چندبعدی توسعه مالی گویای آن است که توسعه مالی هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت نتوانسته پتانسیل بالقوه خود را در راستای افزایش اثرگذاری مثبت این درآمدها بر انباشت سرمایه خارجی بروز دهد. نتایج در مورد شاخصهای تکبعدی توسعه مالی نیز حاکی از آن است که برخی از ابعاد توسعه مالی در کوتاه‌مدت توانسته‌اند اثرگذاری مثبت رانت منابع بر انباشت سرمایه خارجی را افزایش دهند. هر چند که در بلندمدت اثرات بهبوددهنده برای هیچ کدام مشاهده نشده است. به نظر میرسد، عدم توجه به کانال‌های توسعه مالی مانند آزادسازی مالی خارجی و همچنین سرکوب‌های مالی طی دوره‌های متمادی عامل اصلی بروز این پدیده در ایران بوده است.
کلیدواژه‌ها
ابوترابی. محمدعلی، احمدیان یزدی. فرزانه. (1398 الف). توسعه مالی، رانت منابع طبیعی و سرمایه فیزیکی در ایران: نفرین یا موهبت منابع؟، بررسی مسائل اقتصاد ایران، در دست چاپ.
ابوترابی. محمدعلی، احمدیان یزدی. فرزانه (1398ب). مطالعه تأثیر توسعه مالی بر نحوهی اثرگذاری رانت منابع طبیعی بر اعتماد عمومیت یافته در ایران، اقتصاد پولی، مالی، در دست چاپ.
ابوترابی. محمدعلی (1393). مطالعه زیرساختارهای تعیینکننده اثربخشی توسعه مالی بر رشد اقتصادی در ایران، پایاننامه دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.
احمدیان یزدی. فرزانه (1396). مطالعه نقش توسعه مالی بر نحوه اثرگذاری رانت منابع طبیعی بر انباشت سرمایههای ملموس و ناملموس در ایران، پایاننامه دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.
اسدی. زیور، بهرامی. جاوید، طالبلو. رضا (1392). تاثیر پدیدهی نفرین منابع طبیعی بر توسعه مالی و رشد اقتصادی در قالب الگوی پانل پویا، پژهشهای رشد و توسعه اقتصادی، سال 3، شماره 10، 9-26.
امینی. علیرضا،. حجازی آزاد. زهره (1386). تحلیل و ارزیابی نقش سلامت و بهداشت در ارتقاء بهرهوری نیروی کار در اقتصاد ایران، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، سال 9، 137-163.
حسینی. سید محمد (1387). حاکمیت اسلامی و طراحی ابزارهای جدید مالی، مجموعه مقالات اولین همایش اقتصاد اسلامی و توسعه، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، 594-575.
ذکاوت. سید مرتضی (1388). کاربرد تحلیل شبکه بیزی در مدیریت ریسک بانکها، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بینالمللی توسعه نظام تامین مالی در ایران، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف، تهران، 124-275.
سلیمیفر. مصطفی، رزمی. محمد جواد، ابوترابی، محمدعلی (1389). بررسی رابطه علّی شاخصهای توسعه مالی و رشد اقتصادی در ایران، فصلنامه اقتصاد مقداری، سال 7، شماره 1، 75-103.
شکروی. سمیه، خضری. محسن (1396). محاسبه شاخص توسعه مالی و بررسی اثرات زمانی آن بر رشد اقتصادی با استفاده از مدل TVP-FAVAR، مجله پژوهشنامه اقتصادی، سال 17، شماره 67، 315-341.
شعرباف. سمیرا، طیبی. سید کمیل، رجبی. مصطفی (1392). سرمایهگذاری مستقیم خارجی، توسعه بازار مالی بر رشد اقتصادی در کشورهای منتخب آسیا، اولین همایش الکترونیکی ملی چشمانداز اقتصاد ایران با رویکرد حمایت از تولید ملی، 1-16.
صفوی. بیژن، مجتهدی. سبا (1390). تجزیه و تحلیل اثر سرمایه اجتماعی بر توسعه مالی در اقتصاد ایران طی سالهای 1363-1387، مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس توسعه نظام تامین مالی در ایران، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف، 369-392.
گوهری. لیدا، سلیمیفر. مصطفی، ابوترابی. محمدعلی (1395). بررسی اثر توسعه مالی بر سرمایه انسانی در ایران، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال 16، شماره 3، 181-207.
نیلی. مسعود (1394). اقتصاد ایران به کدام سو میرود؟ خلاصه طرح مطالعاتی تحلیل عوامل تاثیرگذار بر عملکرد میانمدت اقتصاد ایران، انتشارات دنیای اقتصاد، چاپ اول، تهران.
Aghion, P.; Bacchetta, P.; Ranciere, R. and Rogoff, K. (2009). Exchange Rate Volatility and Productivity Growth: The Role of Financial Development, Journal of Monetary Economics, 56, 513-494.
Ali, S. (2014). Foreign Capital Flows and Economic Growth in Pakistan: An Empirical Analysis, World Applied Sciences Journal, 2, 193-201.
Alpaslan, B. (2015). Are human and Social Capital Linked? Evidence from India, Discussion Paper Series, No. 207, The University of Manchester.
Aoun, M.C and Boulanger, Q. (2015). The New Challenge for Oil-based Sovereign Wealth Funds, Working Paper, 1-28.
Arslanturk, Y.; Balcilar, M. and Ozdemir, Z.A. (2011). Time-Varying Linkage between Tourism Receipts and Economic Growth in Small Open Economy, Economic Modelling, 28, pp.664-671.
Asiedu, E. (2013). Foreign Direct Investment, Natural Resources and Institutions, Working paper, Intennational Growth Center, University of Kanas, 1-38.
Auty, R. M. (1993). Sustaining Development in Mineral Economies: The Resource Curse Thesis, London: Routledge.
Badeeb, R. A. and Lean, H. H. (2017). Natural Resources and Productivity: Can Banking Development Mitigate the Curse?, Economies, 5, 1-14.
Bakwena, M. and Bodman, P. (2011). The Role of Financial Development in Natural Resource Abundant Economies: Does the Nature of Resource Matter?, Botswana Journal of Economics, 7, 16-31.
Baliamoune-Lutz, M. (2011). Trust-based Social Capital, Institutions and Development, The Journal of Socio-Economics, 40, 335-346.
Beck, T. and Poelhekke, S. (2017). Follow the money: Does the Financial Sector Intermediate Natural Resource Windfalls?, Working paper No. 545, The Netherlands.
Budina, N. and Van Wijnbergen, S. (2008), Managing Oil Revenues in Nigeria: The Role of Fiscal Policy, Chapter 10, 427-460.
Chuquilin, M.; Salinas, C. and Winkelried, D. (2015). Foreign Capital and Economic Growth in Emerging Markets: Are Foreign Aid and Foreign Direct Invetsment Substitutes?, Working paper, University of Del Pacifico, Peru.
Elhannani, F. E.; Boussalem, A. B. and Benbouziane, M. (2016). Financial Development and the Oil Curse: Evidence from Algeria, Topics i112-125.
Ezeoha, A. E. and Cattaneo, N. (2011). FDI Flows to Sub-Saharan Africa: The Impact of Finance, Institution and Natural Resource Endowment, Paper Submission for the CSAE Conference 2011: Economic Development in Africa, 1-25.
Gelb, A.H. (1988). Oil Windfalls: Blessing or Curse?, New York: Oxford University Press.
Gylfason, T.; Herbertsson, T.T and Zoega, G. (1999). A Mixed Blessing: Natural Resources and Economic Growth, Macroeconomic Dynamics,3, 204-225.
Gylfason, T. (2001). Natural resources, education and economic development, European Economic Review, 45, 847-859.
Gylfason, T. (2004). Natural Resources and Economic Growth: From Dependence to Diversification, Working Paper, 1-34.
Gylfason, T. (2008). Development and Growth in Mineral-rich Countries, sustainable Growth and Resource Productivity: Economic and Global Policy Issues, 42-84.
Habib, M. M. (2010). Excess Returns on Net Foreign Assets: The Exorbitant Privilege from A Global Perspective. Working paper No. 1158, European Central Bank.
Hattendorff, C. (2013). The Natural Resource Curse Revisited: Is There a Financial Channel?, Conference Paper, Economic Development and Technological Change.
Hattendorff, C. (2014). Natural Resources, Export Concemtration and Financial Development, School of Business and Economics, Discussion Paper, 1-67.
Ibrahim, M.H. (2009). A Rolling Regression Analysis of International Transmission of Inflation in Malaysia, The Journal of Applied Economic Research, 3, pp.21-39.
Ibrahim, M.H. and Aziz, H. (2003). Macroeconomic Variables and the Malaysian Equity Market: A View Though Rolling Subsamples, Journal of Economic Studies, 30, pp.6-27.
Iheanacho, E. (2016). The Impact of Financial Development on Economic Growth in Nigeria: An ARDL Analysis, Economies, 4, 1-12.
International Monetary Fund. (2010). Managing Natural Resource Wealth (MNRW-TTF).
Karl, T. L. (1997). The Paradox of Plenty: Oil Booms and Petro-States, Berkeley: University of California Press.
Keho, Y. (2010). Effect of Financial Development on Economic Growth: Does Inflation Matter? Time Series Evidence from the UEMOA Countries, International Economic Journal, 24, 343-355.
Kurronen, S. (2012). Financial Sector in Resource-Dependent Economies, Helsinki: Bank of Finland Institute for Economies in Transition (BOFIT), Discussion Paper.
Kwiatkowski, D.; Peter C. B. P.; Peter, S. & Yongcheol Shin (1992). “Testing the Null Hypothesis of Stationary against the Alternative of a Unit Root,” Journal of Econometrics, 54, 159-178.
Lane, P. R. and Milesi-Ferretti, G. M. (2007). The External Wealth of Nations Mark II: Revised and Extended Estimates of Foreign Assets and Liabilities 1970-2004, Journal of International Economics, 73, 223-250.
Lane, P. R. and Milesi-Ferretti, G. M. (2000). The Transfer Problem Revisited: Net Foreign Assets and Real Exchange Rates, Working paper, 1-26.
Levine, R. (1997). Financial Development and Economic Growth: Views and Agenda, Journal of Economic Literature, Vol.XXXV, 668-725.
Lewis, S. R. (1984). Development Problems of Mineral-Roch Countries, In: Syrquin, M., L. Taylor and L.E. Westphal (eds.) Economic Structure and Performance: Essays in Honor of Hollis B. Chenery. Orlando, Florida: Academic Press Inc., 157-177.
Luca, O. and Spatafora, N. (2012). Capital Inflows, Financial Development and Domestic Investment: Determinants and Inter-Relationships, IMF Working Paper, 1-22.
Melo, L. and Quinn, M.A. (2015). Oil, Foreign Direct Investment and Corruption, The International Journal of Business anf Finance Research, 9(1), 33-49.
Meurer, R. (2015). Portfolio Investment Flows, GDP, and Investment in Brazil, International Journal of Economics and Finance, 8, 1-9.
Nankani, G. T. (1979). Development Problems of Mineral Exporting Countries, World Bank Staff Working Paper No. 354. Washington D.C.: World Bank.
Nili, M. and Rastad, M. (2007). Addressing the Growth Failure of the Oil Economies: The Role of Financial Development, The Quarterly Journal of Economics and Finance, 46, 726-740.
Poelhekke, S. and Van der Ploeg, F. (2013). Do Natural Resources Attract Nonresource FDI?, The Review of Economics and Statistics Journal, 1-22.
Prasad, E. S.; Rajan, R. G. and Subramanian, A. (2007). Foreign Capital and Economic Growth, Discussion Paper No.3186, Bonn, Germany.
Quinxina, Y, and Almeida, A. (2014). Financial Development and Economic Growth in Natural Resource Based Economy: Evidence from Angola, Working Paper.
Rocicot, F-E.; Rentz, W.F. and Kahl, A.L. (2017). Rolling Regression Analysis of the Pastor-Stambaugh Model: Evidence from Robust Instrumental Variables, International Advanced Economic Research, 23, pp.75-90.
Rodriguez, F. and Sachs, J. D. (1999). Why Do Resource-Abundant Economies Grow More Slowly?, Journal of Economic Growth, 4, 277-303.
Rietveld, M. and Bauer, A. (2014). Rules-based Investment for Natural Resource Funds, In Bauer, A. (ed.), Managing the Public Trust: How to Make Natural Resource Funds Work for Citizens, pp. 59-70. Revenue Watch Institute & Vale Columbia Center.
Rose, A.K. and Speigel, M.M. (2008). International Financial Remoteness and Macroeconomic Volatility, NBER Working Paper, No. 14336.
Sachs, J. D. and Warner, A. M. (1995). Natural resource abundance and economic growth. NBER Working Paper, Cambridge, Massachusetts, No.5398.
Sachs, J. D. and Warner, A. M. (1999). The Big Rush, Natural Resource Booms and Growth. Journal of Development Economics 59, 43-76.
Sachs, J. D. and Warner, A. M. (2001). Natural Resources and Economic Development: The Curse of Natural Resources, European Economic Review, 45, 827-838.
Stix, H. (2013). Why Do People Save in Cash? Distrust, Memories of Banking Crises, Weak Institutions and Dollarization, Journal of Banking and Finance, 37, 4087-4106.
Tang, C.F. and Abosedra, S. (2015). Tourism and Growth in Lebanon: New Evidence from Bootstrap Simulation and Rolling Causality Approaches, Empir Econ, Springer, pp.1-18.
Tang, C.F. and Chua, S.Y. (2015). The Savings-Growth Nexus for the Malaysian Economy: A View through Rolling Sub-Samples, Applied Economics, 44, pp.4173-4185.
Tang, C.F. and Tan, E.C. (2013). How Stable is the Tourism-Led Growth Hypothesis in Malaysia? Evidence from Disaggregated Tourism Markets, Tourism Management, 37, pp.52-57.
Tang, C.F. (2010). The Money-Prices Nexus for Malaysia: New Emprical Evidence from the Time-Varying Cointegration and Causality Tests, Global Economic Review: Perspectives on East Asian Economies and Industries, 39, pp.383-403.
Timmermann, A. (2008). Elusive Returne Predictability, International Journal of Forecasting, 24, pp.1-18.
Tiwari, S.; Cottarelli, C.; Blanchard, O.; Antoinette, M. S. and Vinals, J. (2012). Macroeconomic Policy Frameworks for Resource-Rich Developing Countries, International Monetary Fund.
Van Den Bermer, T.; Van Der Ploeg, F. and Wills, S. (2013). The Elephant in the Ground: Managing Oil and Sovereign Wealth, OxCarre Research Paper 129, 1-43.
Van der Ploeg, F. (2011). Natural Resources: Curse or Blessing?. Journal of Economic Literature, 49, 366-420.
Van der Ploege,F. and Poelhekke, S. (2010). The Pungent Smell of "Red Herring": Subsoil Assets, Rents, Volatility and the Resource Curse, Journal of Environmental Economics and Management, 60, 44-55.
Van der Ploege,F. and Poelhekke, S. (2008). Volatility and the Natural Resource Curse, Oxcare Research Paper No.2008-03, Oxford Centre for the Analysis of Resource Rich Economies, 1-32.
World Economic Forum. (2012). Financial Development Report. USA Inc: New York, USA.
Zanin, L. and Marra, G. (2011). Rolling Regression versus Time-Varying Coefficient Modelling: An Emprical Investigation of the Okun's Law in Some Euro Area Countries, Bulletin of Economic Research, 64, pp. 91-108.
)