نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حسابداری، دانشگاه الزهرا(س)، تهران

2 مربی گروه حسابداری، دانشگاه پیام نور، تهران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی جامع موانع و عوامل موثر بر اجرای بهینه قانون مالیات بر ارزش‌افزوده و ارائه مدل مناسب با استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری است. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش، مودیان و کارشناسان امور مالیاتی استان زنجان است. با بررسی مبانی نظری مرتبط و مرور پژوهش‌های پیشین، موانع و عوامل موثر بر اجرای بهینه قانون مالیات بر ارزش‌افزوده تعیین شد که توسط خبرگان مورد تایید قرار گرفت. موانع موجود در اجرای بهینه قانون مالیات بر ارزش‌افزوده در چهار گروه اصلی موانع ساختاری، موانع اجرایی، موانع فرهنگی، موانع  اقتصادی و سیاسی و عوامل موثر بر اجرای بهینه این قانون نیز در چهار گروه اصلی عوامل منابع انسانی، عوامل مودیان مالیاتی، عوامل سیستم مالیاتی و عوامل قانونی طبقه‌بندی شد. سپس پرسش‌نامه‌ها بین مودیان و کارشناسان امور مالیاتی توزیع شد و داده‌های به‌دست آمده از طریق نرم‌افزار SPSS و Amos مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. یافته‌های پژوهش موید این است که موانع ساختاری، موانع اجرایی، موانع فرهنگی، موانع اقتصادی و سیاسی و عوامل منابع انسانی، عوامل مودیان مالیاتی، عوامل سیستم مالیاتی و عوامل قانونی رابطه مثبت و معناداری با اجرای بهینه قانون مالیات بر ارزش‌افزوده دارند. بنابراین، بر اجرای بهینه قانون مالیات بر ارزش‌افزوده تاثیرگذار هستند. نوآوری پژوهش حاضر این است که طیف گسترده‌ای از موانع و عوامل موثر بر اجرای بهینه قانون مالیات بر ارزش‌افزوده را شناسایی و رتبه‌بندی می‌کند. در راستای اقتصاد مقاومتی و در شرایط تشدید تحریم‌ها، شناسایی موانع و عوامل موثر بر اجرای بهینه قانون مالیات بر ارزش‌افزوده می‌تواند گام موثری در افزایش وصولی‌های این مالیات و کاهش وابستگی دولت به منابع نفتی باشد.

کلیدواژه‌ها

ایزدخواستی، حجت و عباس عرب‌مازار (1396)، «تحلیل عملکرد، کارایی وصول و چالش‌های اجرایی مالیات بر ارزش‌افزوده در ایران»، پژوهشنامه مالیات، شماره سی و ششم (مسلسل 84 )، صص 43-80.
پورحیدری، امید، محمد فدوی و میثم امینی‌نیا (1393)، «بررسی تاثیر اجتناب از پرداخت مالیات بر شفافیت گزارشگری مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران»، پژوهشنامه اقتصادی، سال چهاردهم، شماره 52، صص 69-85.
حبیبی، آرش (1391)، آموزش کاربردی نرم‌افزار SPSS، پایگاه اینترنتی پارس مدیر.
سالاری، ابوذر (1392)، بررسی مالیات بر ارزش‌افزوده در استان تهران(1387-1392)، تهران: سازمان امور اقتصادی و دارایی استان تهران.
سیدنورانی، سید محمدرضا و سعید توتونچی‌ملکی (1389)، «بررسی برخی از چالش‌ها و موانع اجرای قانون مالیات بر ارزش‌افزوده در ایران (مطالعه موردی فعالان صنف طلا و جواهر)»، پژوهشنامه مالیات، سال ۱۸، شماره ۸، صص ۴۹-۸۰.
عطائی، امید و سعید توتونچی ملکی (1395)، «چالش‌های اجرای قانون مالیات بر ارزش‌افزوده در بخش صنعت ایران: مطالعه موردی صنایع منتخب»، دفاتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن(گروه صنعت)، مطالعات بخش عمومی(گروه بخش عمومی).
قوامی، هادی، محمدعلی شعبانی، راضیه رحیمی و هادی فرد شریفی ( ۱۳۹۶)، «بررسی تاثیر مالیات بر ارزش‌افزوده بر عملکرد بنگاه‌های اقتصادی (مطالعه موردی صنایع تولیدی و خدماتی استان‌های خراسان)»، همایش ملی مالیات بر ارزش‌افزوده: فرصت‌ها و چالش‌ها، دانشگاه فردوسی مشهد.
کارسازی، حسین، حامد فرداینی سفلی، میلاد جعفرپور رضائی، نعیمه ماشین‌چی عباسی و تورج هاشمی نصرت‌آباد (1394)، «روابط ساختاری سیستم‌های مغزی- رفتاری و دشواری در تنظیم هیجان با نشانه‌های اختلال اضطراب فراگیر»، مجله دستاوردهای روانشناختی، دوره چهارم، سال22، شماره1، صص 153-172.
کریم‌پور، زهرا، طاهره منوری و محمدرضا عسگری (1392)، «بررسی عوامل موثر بر استقرار نظام مالیات بر ارزش‌افزوده در زنجیره نهایی توزیع»، اولین کنفرانس ملی حسابداری و مدیریت.
کشتاررجبی، هانیه و محمدتقی ضیایی بیگدلی (1392)، «شناسایی موانع موثر بر اجرای بهینه نظام مالیات بر ارزش‌افزوده در ایران (بر اساس قانون مالیات بر ارزش‌افزوده)»، رسالت مدیریت دولتی (مدیریت دولتی)، شماره 11-12، صص 1-15.
مبینی، محمد، غلامرضا معمارزاده طهران و عباس ابراهیم‌زاده (1395)، «شناسایی موانع و پیش‌برنده‌های استقرار مالیات بر ارزش‌افزوده»، مجله مدیریت توسعه و تحول، شماره24، صص 23-32.
مومنی، منصور و علی فعال قیومی( 1389)، تحلیل‌های آماری با استفاده از SPSS، تهران: انتشارات کتاب نو.
هومن، حیدر علی. (1391)، مدل یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم‌افزار لیزرل، تهران: انتشارات سمت.
Cnossen, S. (1998), “Global Trends and Issues in Value Added Taxation”, International Tax and Public Finance, Vol. 5, No.3, PP. 399–428.
Dheressa, H., Reddy, K. K and Yadeta, D. (2015), “Challenges of Value Added Tax Administration: The Case of East Wollega Zone”, Research Journal of Finance and Accounting, Vol.6, No.2, PP. 132-137.
Ebrill, L., Keen, M., Bodin, J. P., and Summers, V. (2001), The Modern VAT, International
Monetary Fund. Washington D.C.
Iswahyudi, H. (2018), “Where has the Money Gone? The case of Value Added Tax Revenue performance in Indonesia”, MPRA Paper 89876, University Library of Munich, Germany.
Jerene, W. (2016), “Challenges of Value Added Tax (VAT) Collection Performance: A Case Study of Hawassa City Revenue Authority (South Ethiopia)”, International Journal of Engineering Business Management, Vol. 4, No. 12, PP. 13-19.
Keen, M., & Smith, S. (2007), “VAT Fraud and Evasion: What Do We Know, and What Can be Done?” IMF Working Paper, International Monetary Fund.
Kopczuk, W. (2006), “Tax Simplification and tax Compliance: An Economic Perspective”, https://www.semanticscholar.org.
Markos, A. G. E. (2010), “Value Added Tax (VAT) Administration and Revenue Performance: Challenges and Opportunities in the Mekelle Branch of the Ethiopian Revenue and Custom Authority (ERCA)”, Thesis, Mekelle: MU.
McLaren, J. (2003), “Institutional Elements of Tax Design and Reform”, The World Bank, Washington D.C.
Mughal, M. M., and Akram, M. (2012), “Reasons of Tax Avoidance and Tax Evasion: Reflections from Pakistan”, Journal of Economics and Behavioral Studies, Vol. 4, No. 4, PP. 217-222.
Saheb, S. S., and  Demilie, G. (2018), “Value Added Tax Challenges in Ethiopia”, Lambert Acadamic Publishing.
Smith, A. Islam, A., and Moniruzzaman, M. (2011), “Consumption Taxes in Developing Countries the Case of the Bangladesh”, Working Paper No. 82, School of Accounting and Commercial Law, Victoria University of Wellington.
Tareke, S. (2013), “Assessment on the Implementation of Value-Added Tax (VAT) in Mekelle City Administration”, International Journal of Science and Research (IJSR), Vol. 4, No. 8, PP. 452-467.
Tareke, S., Hagos, Y., and Kassa, A. (2013), “Problems and Prospects of Value Added Tax (VAT) Implementation in Tigrai Regional State”, Research journali’s Journal of Accounting, Vol. 4, No. 2, PP. 1-16.
World Bank. (1991), “Lessons of Tax Reform”, The World Bank, Washington, D.C.
Yesegat, W. A. (2008), “Value Added Tax Administration in Ethiopia: A Reflection of Problems”, EJournal of Tax Research, Vol. 6, No. 2, PP. 145-168.
Zaman, Q., Okasha., and Iqba, M. (2012), “Value Added Tax-Theoretical Aspects and Empirical Evidence for Pakistan”, Journal of Managerial Sciences, Vol. 6, No. 1, PP. 43-52