نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبائی

2 عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد زنجان

چکیده

نرخ ارز مفصل ارتباطی میان اقتصاد داخلی با اقتصاد جهانی است و از متغیرهای مهم در نظام اقتصادی بشمار می‌رود. یکی از سیاستهای ارزی مهم طی سالهای اخیر، سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز است که اجرای این سیاست می‌تواند بر متغیرهای اقتصادی نظیر تورم، بیکاری، تولید و... تأثیرگذار بوده و در نتیجه شرایط لازم را برای ثبات یا بی ثباتی اقتصادی فراهم آورد. مسئله این است که تکان یکسان‌سازی ارز بر اقتصاد ایران چه تأثیراتی بر تورم ، تولید و بیکاری داشته وآیا این  موراد تأثیر گذرا یا دائمی است و نیز اینکه چند درصد از تغییرات این متغیرها منسوب به تکان نرخ ارز می‌تواند باشد. در این مقاله به بررسی تأثیر شوک یکسان‌سازی نرخ ارز بر متغیرهای کلان اقتصادی (تورم، بیکاری و تولید) طی دوره زمانی 1380-1340 برای اقتصاد ایران با استفاده از رهیافت اقتصاد سنجی خود رگرسیون برداری (VAR) و تجزیه واریانس جهت بررسی تأثیر شوک یکسان‌سازی نرخ ارز بر متغیرهای مورد بررسی پرداخته ایم. اهم نتایج در این تحقیق به این شرح است که نرخ ارز رسمی، رابطه معنی‌داری با شاخص کل قیمت کالاها و خدمات مصرفی دارد . بطوریکه تا سه دوره شوک، یکسانسازی نرخ ارز بطور معنی‌داری باعث افزایش قیمتها می‌‌شود. نرخ ارز رسمی رابطه معنی داری با تولید ناخالص داخلی واقعی و همچنین نرخ بیکاری ندارد .

کلیدواژه‌ها

1. اداره بررسیهای اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. گزارش اقتصادی و ترازنامه سالهای 1380-1340، تهران: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
2. اداره بررسیهای اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. نماگرهای اقتصادی سالهای مختلف، تهران: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
3. اداره بررسیهای اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. مجله بانک مرکزی سالهای مختلف. تهران: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
4. اداره حسابهای اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، حسابهای ملی ایران سالهای مختلف، تهران: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
5. اداره آمار اقتصادی دایره شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی سالهای مختلف. تهران: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
6. اداره معاونت امور اقتصادی و هماهنگی دفتر اقتصاد کلان سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، «مجموعه آماری پیوست گزارش اقتصادی سال 1378»، سازمان مدیریت و برنامه ریزی جمهوری اسلامی ایران، (شهریور 1379).
7. بهمنی اسکوئی، محسن، « اثرات کلان اقتصادی کاهش ارزش خارجی ریال ایران»، گزارش سومین سمینار سیاستهای پولی و ارزی، تهران، موسسه تحقیقات پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، (شهریور 1372).
8. تقوی، مهدی و سعیدی، یاسمین، «اثر متغیرهای اساسی کلان اقتصادی بر نرخ ارز»، پژوهشنامه اقتصادی، کتاب اول، پژوهشکده امور اقتصادی وزارت امور اقتصاد و دارایی جمهوری اسلامی ایران، (1379).
9. ختایی، محمود و دانش جعفری، داوود، «بررسی تاثیر تکانهای تولید، سطح قیمتها، ارز، پول در نوسانهای اقتصاد کلان ایران: رهیافت خود رگرسیون برداری»، مجموعه مقالات یازدهمین کنفرانس سالانه سیاستهای پولی و ارزی، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی (پژوهشکده)  بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، (اردیبهشت 1380).
10. خیابانی، ناصر وکلاهی، فیروزه. «یکسان‌سازی نرخ ارز و اثر آن بر متغیرهای کلان اقتصادی». مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، آبان ماه 1381.
11. رحیمی بروجردی، علیرضا. «بررسی تأثیر کاهش ارزش پول بر تراز پرداختهای جمهوری اسلامی ایران»، گزارش سومین سمینار سیاستهای پولی و ارزی، تهران: م<سسه تحقیقات پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، (شهریور 1372).
12. رفعتی ، محمدرضا، مهرگان، نادر و عسگری، علی. ارز از چند نرخی تا تک نرخی. تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، مهر 1372.
13. عبدالله میلانی، مهنوش؛ مسجدی، فرخ و محمدی، تیمور. »بررسی رابطه نرخ ارز با برخی متغیرهای کلان اقتصاد در ایران». مجله برنامه و بودجه، زمان مدیریت و برنامه‌ریزی جمهوری اسلامی ایران، سال اول، شماره 10، (بهمن 1375).
14. عادلی، محمدحسین. نرخ ارز و اصلاحات اقتصادی. تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1371.
15. قدیری اصل، باقر. «ریشه‌های تورم در کشور در ارتباط با سیاستهای ارزی». گزارش سومین سمینار سیاستهای پولی و ارزی، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، (شهریور 1372).
16. کریستال، ک. الک، وپرایس، سایمون. اختلاف نظرها در اقتصاد کلان. ترجمة دکتر مهدی تقوی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، 1376.
17. کیگل، م، واکنل، استفان. «نرخهای موازی ارز در کشورهای در حال توسعه»، پنج مقاله درباره پول و ارز،  ترجمه دکتر رضا شیوا،  دکتر احمد یزدان پناه و سیف الله صادقی یارندی، مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، دی ماه 1374.
18. محمدی، تیمور. «تحقیقی در مدل‌های معادلات همزمان استوکاستیک همراه با کاربرد یکی از رهیافتهای رقیب به اقتصاد ایران». پایان نامه فوق لیسانس، (1372).
 
19. Celasun , Oya. "Exchange Rate Regime Considerations in an Oil Economy: the Case of the Islamic Republic of Iran"., IMF Working Paper,  /03/26, Washington: International Monetary Fund , (January 2003): 1-18.
 
20. Dornbusch, Rudiger. Policy - Making in The Open Economy. Oxford University Press., 1993.
 
21. Dornbusch, Rudiger. Exchange Rate and Inflation. the MIT Press Cambridge Massachusetts., 1988.
 
22. Judge , George G., R. Carter, Hill , William E., Griffiths, Helmut , Lutkepohl and Tsoung - Chao , Lee. Introduction to the Theory and Practice of Econometrics. Second Edition , John Wiley & Sons, Canada., 1988.
 
23. Sundararajan, V., Michel Lazare, and Sherwyn Williams. "Exchange Rate Unification, Equilibrium Exchange Rate, and Choice of Exchange Rate Regime: The Case of the Islamic Republic of Iran"., IMF Working Paper, 99/15, Washington: International Monetary Fund, (January 1999): 1-40.