نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

 تحریم اقتصادی به عنوان ابزاری کم هزینه، جایگزین اقدامات نظامی با هزینه‌های مالی، سیاسی و انسانی بالا است. بسته به درجه وابستگی اقتصاد هدف به دنیای خارج، درجه همکاری جامعه بین‌الملل با تحریم‌کنندگان و توانایی بالقوه جایگزینی تولید داخلی با واردات، شدت اثرات تحریم متفاوت خواهد بود. اگر عرضه داخلی از کشش‌پذیری کافی برخوردار باشد، تحریم مانند یک سیاست جایگزینی واردات می‌تواند به رشد و اشتغال بالاتر بینجامد، در غیر این صورت کاهش واردات به منزله کمبود عرضه و افزایش قیمت کالاها بوده که در اولین گام رفاه جامعه و به ویژه طبقه کم‌درآمد را تحت تاثیر قرار می­دهد. این مطالعه آثار رفاهی تحریم بر اقلام اساسی -که افزایش قیمت آن­ها استاندارد زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد- را بررسی می­کند. با استفاده از یک مدل انتخاب چندگزینه‌ای و تابع لاجیت، اثرات درآمدی و هزینه‌ای، ناشی از تحریم و نیز تاثیر تغییرات نرخ ارز بر قیمت اقلام اساسی بر استاندارد رفاه و احتمال پیوستن خانوار به گروه فقیر مدنظر قرار گرفته است. نتایج نشان می­دهد با توجه به کشش‌ناپذیری عرضه داخلی، امکان جایگزینی واردات محدود بوده، از این رو، اثرات هزینه‌ای تحریم بر اثرات درآمدی آن غالب است. تحت این شرایط، نسبت بیشتری از خانوارها در گروه فقیر قرار می­گیرند. برای سال 1398 در گزینه نرخ ارز موثر، برآورد می‌شود با رشد 2/2 درصدی فقر، 570 هزار خانوار (1828هزار نفر) و در گزینه نرخ ارز رسمی با رشد 1/3 درصدی فقر، 802 هزار خانوار (2575) هزار نفر به گروه فقیر پیوسته باشند.

کلیدواژه‌ها

آقایی، مجید، رضاقلی­زاده مهدیه و محمدرضایی، مهدیه. (1397). بررسی تاثیر تحریم­های اقتصادی و تجاری بر روابط تجاری ایران و کشورهای شریک عمده­ی تجاری. مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 8 (28)، 69-50.
آماده، حمید، خادم علیزاده، امیر و بقالیان، محبوبه. (1393). تاثیر تحریم­های اقتصادی بر سطح اشتغال در ایران. راهبرد اقتصادی، 3 (11)، 51، 79-104.
حسینی، سید شمس­الدین. (1392). اقتصاد ایران همراه با تحریم با تاکید بر عملکرد سال 1391، سیاست­های مالی و اقتصادی، 1 (2)، 20-5.
حیدری، خلیل. (1397). ارزیابی تاثیر تحریم­های آمریکا بر امنیت غذایی خانوارهای ایرانی. تامین اجتماعی، 13 (4)،  52-34.
خدادادکاشی، فرهاد و شمسی، سوده. (1391). بررسی اثرات سیاست­های حمایتی بر کاهش فقر در ایران. اقتصاد مقداری (بررسی­های اقتصادی سابق)، 9(2)، 69-51.
عزتی، مرتضی، حیدری، حسن و مریدی، پروین. (1397). برآورد تاثیر تحریم­های اقتصادی بر اشتغال بخش کشاورزی. پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، (91)، 323-289.
عزتی، مرتضی و سلمانی، یونس. (1393). بررسی آثار مستقیم و غیرمستقیم تحریم­ها در رشد اقتصادی ایران با تاکید بر بخش خارجی اقتصاد. آفاق امنیت، 7(25)، 175-149.
کریمی، ادریس، فتوره‌چی، زهرا و حسن­زاده محمودآباد، محمد. (1399). بررسی اثر زمانی و شدت تحریم­های سازمان ملل بر شاخص فلاکت کشورهای هدف. پژوهش­های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 21 (2)، 180-151.
گرشاسبی، علیرضا و یوسفی دیندارلو، مجتبی. (1394). بررسی اثرات تحریم­های بین­المللی بر متغیرهای کلان اقتصادی ایران. تحقیقات مدلسازی اقتصادی، (25).
مرزبان، حسین و استادزاد، علی حسین. (1394). تاثیر تحریم­های اقتصادی بر تولید و رفاه اجتماعی ایران: رهیافتی از الگوی رشد تعمیم­یافته تصادفی. پژوهش­های اقتصادی ایران، (63)، 69-37.
موهبتی، یاسر. (1397). بررسی تحریم­های اقتصادی و تاثیر آن بر اقتصاد ایران. مطالعات مدیریت و حسابداری، شماره ویژه، چهارمین کنفرانس بین­المللی مدیریت، کارآفرینی و توسعه اقتصادی، 63-46.
نادمی، یونس و حسنوند، داریوش. (1397). شدت تحریم­ها و فقر در ایران: لزوم لغو تحریم­ها ازمنظر حقوق بشر. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 9(31)، 171-153.
نادمی، یونس و صداقت کالمرزی، هانیه. (1397). بررسی اثر شوک­های قیمتی نفت و تحریم­های اقتصادی بر رژیم­های بیکاری در ایران با استفاده از رهیافت مارکوف سوئیچینگ، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 7(24)، 156-131.
نوروزی­فر، طاهره، فتاحی، شهرام و سهیلی، کیومرث. (1396). اثر تحریم بر میزان وابستگی بازار نفت و بازار مالی. مدلسازی اقتصادی، 13 (1)، 17-1.
یاری، احسان، رضایی، دانش و غلامی، محمدحسین. (1398). گونه‌شناسی تحریم­های بین­المللی اعمال شده برجمهوری اسلامی ایران (1395-1358)، مجلس و راهبرد، 26(99)، 98-63.
Afesorgbor, S. (2016). The impact of economic sanctions on International trade: How do threatened sanctions compare with imposed sanctions?. European Journal of Political Economy, Vol. 56, No. 83. (2016), pages 1-11.
Aghaei, M. & Rezagholizadeh, M. (2018). Impact of economic and commercial sanctions on Iran's trade relations and their major trading partners, Journal  Strategic Studies of Public Policy, Vol. 8, No. 28, December 2018, Pages 49-68. [In Persian]
Daponte, B. O. & Garfield, R. (2000). The effect of Economic sanctions on the mortality of Iraqi children prior to the 1991 Persion Gulf War, Am J Public Health, Vol. 90, No.4, pages 546–552.
 Ezzati,  Hasan Heidari, and Parvin Moridi. (2018). Estimation of Economic Sanctions Effects on Employment of Agricultural Production.  , Journal of Economic Research and Policies, Vol. 27, No. 91, pages, 289-322. [In Persian]
Ezzati, M. & Salmani, Y. (2013),I. nvestigating the direct and indirect effects of sanctions on Iran's economic growth with an emphasis on the foreign sector of the economy. Sinentific Jurnal Surity Horosons, Vol. 7, No. 25, September 2013 pages 175-149. [In Persian]
Garshasbi, A.  & Yusefi, M.  (2016). Assessment of International Sanctions on Iranian Macroeconomic Variables. Journal of Economic Modeling Research, Vol. 7, No.25, pages: 129-182. [In Persian]
Gurvich, E. & Prilepskiy, I. (2015). The impact of financial sanctions on the Russian economy, Russion Journal of Economics, 1, 359-385.
Hohenleitner, I. & Hillmann, K. (2019). Impact of welfare sanctions on employment and benefit receipt: Considering top-up benefits and indirect sanctions. HWWI Research Paper. No. 189, Hamburg Institute of International Economics (HWWI ).

 Karimi, E., Fotourehchi, Z., assanzadeh Mahmoudabad, M. (2020). Investigating Of Time Effect and Severity of UN and US Sanctions on Misery Index of Target States. The Economic Research Jurnal,  Vol. 21, No. 2, pages 151-180. [In Persian]

Khodadad Kashi, F. & Shamsi, S. (2012). Investigation the Impact of Supportive Policies on Reducing Poverty in Iran, Qurterlu Jurnal of Quantitative Economics, Vol. 9, No. 2, July 2012, Pages 153-171. [In Persian]
Levy, Ph. I. (1999). Sanctions on South Africa: What Did They Do?.  Center Discussion Paper. No. 796, Yale University. Economic Growth enter, New Haven, CT.
Nademi, Y. & Hassanvand, D. (2019). Sanctions Intensity and Poverty in Iran: The Need to Lift Sanctions from the Perspective of Human Rights. Journal  Strategic Studies of Public Policy, Vol. 9, No. 31, August 2019, pages 153-171. [In Persian]
Nowrouzifar, T., Fattahi, Sh.  & Sohaili, K. (2019). The Impact of Economic Sanctions on the Amount of Dependence between Oil and Financial Market (Extremal Dependence Approach). Quarterly Journal of Economic Modelling, Vol. 13, No. 45, June 2019, Pages 1-17. [In Persian]
Marzban, H. & Ostadzad, A. H. (2015). The Impact of Economic Sanctions on Gross Domestic Product and Social Welfare for Iran, Generalized Stochastic Growth Model. Vol. 20, No. 63 , July 2015, Pages 37-69. [In Persian]
Mohebati, Y. (2017). Investigating economic sanctions and their impact on Iran's economy. UCT Journal of Management and Accounting Studies, fourth international conference on management, entrepreneurship and development, special issue, 46-63. [In Persian]
Shakleina, M. & Skrypnik, D. (2019). Counter sanctions and well-being population of Russia: econometric analyses. Munich Personal RepEc Archive.
Smeets, M. (2017). Can economic sanctions be effective?.  World Trade Organization (WTO). Economic Research and Statistics Division, Geneva.
Stone, M. (2017). The Response of Russian Security Prices to Economic Sanctions: Policy Effectiveness and Transmission. U.S. Department of State Office of the Chief Economist.
Tyll, L., Pernica, K. & Atltova, M. (2018), The Impact of economic sanctions on Russion economy and the RUB/USD exchange rate. Journal of International Studies, Vol. 11, No. 1, pages 21-33.
Yar, E. Rezaei, D. & Gholami, M. (2019). The Assessment of Different Types of International Sanctions Imposed against the Islamic Republic of Iran (1979-2016). Quarterly Journal of Majlis & Rahbord, Vol. 26, No. 99, December 2019, Pages 63-98. [In Persian]