نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای اقتصاد (گرایش سلامت) دانشگاه تربیت مدرس

2 عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس، علوم اقتصادی

3 عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی (نربیت معلم)، جغرافیای سیاسی

4 دکترای اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

منطقه خاورمیانه، به دلیل حساسیت‌های استراتژیکی و اقتصادی، از مراکز مورد توجه در جهان است. از مهم‌ترین علل ایجاد این حساسیت‌ها می‌توان به ذخایر عظیم نفت اشاره کرد که ظرفیت‌های اقتصادی منطقه خاورمیانه را به نحو چشمگیری افزایش داده است، اما با وجود ظرفیت‌های بالای اقتصادی، اتحادیه نیرومند قابل قبولی که سبب هم‌گرایی تجاری ـ اقتصادی کشورهای منطقه شود، در خاورمیانه وجود ندارد. بنابراین، به نظر می‌رسد بررسی هم‌گرایی اقتصادی در قالب یک اتحادیه تجاری فرضی در این منطقه بسیار ثمربخش باشد. ازاین‌رو، مقاله حاضر با استفاده از یک مدل جاذبه تعمیم‌یافته و در دوره زمانی 2009  - 2002، ضمن بررسی نقش عضویت در بلوک‌های تجاری منطقه در گسترش روابط تجاری کشورهای منطقه خاورمیانه، به واکاوی ایجاد یک اتحادیه فرضی بین تعدادی از کشورهای منطقه می‌پردازد. نتایج حاکی از این امر هستند که 1- در منطقه خاورمیانه، کشورهایی که عضو یک اتحادیه اقتصادی هستند، تمایل کمتری برای تجارت با کشورهای دیگر را (در منطقه) دارند. 2- اگر کشورهای واردکننده و صادرکننده منطقه، عضو بلوک اقتصادی فرضی شوند، تجارت بین کشورهای منطقه کاهش می‌یابد که این موضوع به‌طور اساسی به مفهوم عدم کارایی تشکیل یک بلوک اقتصادی در منطقه مورد بررسی است.

کلیدواژه‌ها

خلیلی عراقی، منصور (1386)، بررسی مسیر شکاف درآمدی کشورهای منطقه منا نسبت به ژاپن، طی دوره 2002- 1975، با توجه به تئوری هم‌گرایی، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 79.
رحیمی بروجردی، علیرضا (1385)، هم‌گرایی اقتصادی ـ ترتیبات تجاری منطقه‌ای و بازارهای مشترک، سمت، چاپ اول.
رمضانی، روح الله (1345)، خاورمیانه و بازار مشترک اروپا، ترجمة داریوش آشوری، انتشارات فرانکلین.
رنجبر، امید و زهرا علمی (1387)، تفسیر مدل سری زمانی و شاخص‌‌های نابرابری از شکل‌گیری هم‌گرایی در کشورهای گروه دی ـ 8، فصلنامه پژوهش‌‌های اقتصادی ایران، شماره 35.
طیبی، کمیل و اکبر توکلی (1377)، جهانی شدن اقتصاد و رقابت بین‌المللی، ارایه شده در اولین همایش بین‌المللی همکاری‌های اقتصادی ـ بازرگانی بین کشورهای عضو کنفرانس اسلامی.
عیساوی، چارلز (1368)، تاریخ اقتصادی خاورمیانه و آفریقای شمالی، ترجمة عبدالله کوثری، انتشارات پاپیروس، چاپ اول.
فتحی، یحیی (1381 الف)، موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای صادرات ایران در بازارهای هدف، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
فتحی، یحیی (1381ب)، مقایسه تطبیقی تأثیرات دو رویکرد جهانی شدن اقتصاد و منطقه‌گرایی بر تجارت جهانی، پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، شماره 21.
فتحی، یحیی (1388)، دیپلماسی تجاری: اصول و مبانی، عوامل‌تعیین‌کننده و تجربه کشورهای منتخب، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
گروه نویسندگان (1382)، اقتصاد خاورمیانه در آستانه تغییر (مجموعه مقالات)، پژوهشکده امور اقتصادی، چاپ اول.
مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد (1386).
Arab Monetary Fund- foreign Trade of Arab countries & PC-TAS (Personal Computer Trade Analysis System)
Bilgin,Pinar (2005), New york:Routledg, Regional Security in the Middle East
Bougheas,S.P.Demetriades and E.Morgenroth (1999), Infrastructure , Transport costs and Trade , Journal of International Economics, 47.
Busse,M.,M.Huth and G.Koopmann(2000), Prefertial Trade Agreements:The Case of Eu-Mexico HWWA Discussion paper,Hamburgisches Weltwirtschfts Archiv (HWWA).Hamburg Institute of International Economics.
Deardorff,A (1995), Determinants of Bilateral Trade:Does Gravity work in a Nneoclassical World? National Bureau of Economic Research working paper ,5377.
 EL.Agraa,Ali.M (1999), Regional Integration ,Experience Theory and Measurement, London Macmillan Press ltd.
Fawceh, Louise L,Estrange (2005), Oxford University, International Relation of the Middle East.
Feenstra,Robert C.,Markusen,James R.and Andrew K.Rose(2001), Using the Gravity Equation to Differentiate Among Alternative Theories of Trade, Canadian Journal of Ecoomics.
Gehrles.F(1956), Custom Union from a Single Country Viewpoint ,Review of Economics studies,vol.(2)
Limao, N.and Venables A.J (2001), Infrastructure Geographical Disadvantage, Transport Costs, and Trade World Bank Economic Review,15.
Lipsey,R.G.(1957), the Theory of Customs Union: Trade Diversion and Welfare, Economica, vol 24.
Lopez- Rodriguez, J (2010), Regional Convergence in the European Union.
McCallum,J (1995), National Borders matter : Canada-U.S.Regional Trade Patterns.The American Economic Review.world bank.
Pfeifer.Karen.Greenwich: JAI (1996), Research in Middle East Economic.
Results From a Panel Data Model; Economic Bulletin, 18(2).
Taylor,A.et al (2011),The Rise and Fall of World Trade,1870-1939, The Quarterly Journal of Economics,cxv.
Viner.J (1950), The Customs Union Issue , Carnegie Endowment for International Peace, New York Wonnocot.G.P and Wonnocot R.G.(1987), Is Unilateral Tariff Reduction Preferable to a Customs Union? The Curious Case of the Missing Foreign Tariff, American Economic Review,vol.71
World Bank(2006),World Development Indicators,Washington:World Bank.