نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی

2 کارشناس ارشد اقتصاد- دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

در این مقاله تأثیر تغییرات درآمدهای نفتی بر نرخ ارز حقیقی در اقتصاد ایران مورد بررسی قرار گرفته است. به همین منظور با استفاده از یک الگوی ساده همزمان  اقتصاد کلان و کاربرد روش تخمین حداقل مربعات سه مرحله ای برای دوره 1382-1344 برآوردها انجام و شبیه سازی صورت گرفته است. نتایج حاصل از شبیه سازی نشان می‌دهدکه چنانچه هیچگونه سیاستی از سوی دولت اتخاذ نگردد، افزایش درآمدهای نفتی درکوتاه مدت و بلند مدت موجب افزایش تولید ناخالص داخلی، افزایش حجم پول، افزایش سطح عمومی قیمتهای داخلی، کاهش در صادرات حقیقی غیرنفتی و افزایش  واردات حقیقی می‌شود. با توجه به نتایج حاصل از شبیه سازی می‌توان گفت که نرخ ارز اسمی در هر دو دورة کوتاه مدت و بلندمدت، با  افزایش درآمدهای نفتی ابتدا کاهش یافته و سپس روندی افزایشی را طی می‌کند و در نهایت به سطح تعادلی خود باز می‌گردد. همچنین در دوره کوتاه مدت، با کاهش (افزایش) نرخ ارز اسمی، شاهد کاهش (افزایش) نرخ ارز حقیقی خواهیم بود. اما از آنجا که با بروز شوک نفتی، سطح عمومی قیمتها افزایش می‌یابد، درصد کاهش (افزایش) نرخ ارز حقیقی از درصد کاهش (افزایش) نرخ ارز اسمی، بیشتر (کمتر) است. اما در دوره بلند مدت با افزایش درآمد‌های نفتی نرخ ارز حقیقی کاهش یافته و به سطحی پایین‌تر از سطح تعادلیاولیه قبل از افزایش درآمد‌های نفتی می‌رسد. 

کلیدواژه‌ها

1. ابریشمی، حمیدرضا. «نوسانات صادرات نفتی و رشد اقتصادی». فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، سال چهارم، شماره13، مرکز تحقیقات اقتصاد ایران،‌ (1381).
2. بهرامی، جاوید. «نحوه انتقال ضربه‌های نفتی در نظامهای ارزی گوناگون وعملکرد سیاستهای ثبیت(مورد ایران)». رساله مقطع دکتری، دانشگاه تهران، (1377).
3. بیدآباد، بیژن و خوشنویس، سهیلا. «الگویی برای تبیین بازار موازی ارز در ایران». نهمین کنفرانس سیاستهای پولی و ارزی، مؤسسه پژوهشهای پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهران، (1378).
4. پور مقیم، سید جواد. «عوامل تعیین کننده نرخ ارز در بازار سیاه ارز در ایران». مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 54، (1378).
5. تقوی، مهدی. «عوامل مؤثر بر نرخ ارز- بازار موازی در اقتصاد ایران:1374-1345». اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال بیست و یکم، شماره  5 و 6 ،‌ (1376).
6. ختایی، محمود و غربالی، یونس.«بررسی رابطه پویا میان نرخ ارز و تولید ناخالص داخلی در اقتصاد ایران». مجله برنامه و بودجه، سال نهم، شماره 1، (فروردین و اردیبهشت 1383).
7. جلایی، عبدالمجید؛ حری، حمیدرضا و ایرانی کرمانی، فاطمه. «برآورد رفتار نرخ ارز واقعی در ایران». فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، سال ششم، شماره 3، (پاییز 1385).
8. درگاهی، حسن و گچلو، جعفر. «بررسی رفتار کوتاه مدت و بلند مدت نرخ حقیقی ارز دراقتصاد ایران». پژوهشنامه بازرگانی، شماره 21، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، (1380).
9. شجری، هوشنگ و نصراللهی، خدیجه. مالیه بین الملل و سیر تحولات ارزی در ایران. تهران: نشر چشمه، 1377.
10. طیبی، سید کمیل و نصراللهی، خدیجه. « نقش متغیرهای اساسی درتبین رفتار نرخ واقعی تعادلی بلند مدت ارز درایران».  فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، سال چهارم، شماره 13، مرکز تحقیقات اقتصاد ایران،‌ (1381).
11. قلی‌زاده منقوطانی، حسن. «اثرات کلان اقتصادی کاهش ارزش خارجی ریال در ایران». مجموعه مقالات سومین سمینار سیاست‌های پولی و ارزی. مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، (1377).
12. هادیان، ابراهیم و طاهری‌فرد، احسان. «تأثیر تغییرات درآمدهای حاصل از صادرات نفت بر نرخ واقعی ارز». مجله برنامه و بودجه. سال چهارم، شماره 45،‌ (1378).
13. یاوری، کاظم. «عوامل تعیین کننده نرخ واقعی  ارز در قبل و بعد از انقلاب». مجموعه مقالات پنجمین سمینار سیاست‌های پولی و ارزی، مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، (1374).
14. یاوری، کاظم و قادری، حسین. «بررسی عوامل مؤثر بر حاشیه ارزی بازار موازی ارز، نرخ ارز حقیقی وسطح عمومی قیمت دراقتصاد ایران». فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، سال ششم، شماره18، مرکز تحقیقات اقتصاد ایران، (1382).
15. A. Stockman. "Monetary Shocks and Real Exchange Rate"., Journal of International Economics, Vol. 49, (1999).
16. Agenor, Pierre-Richard. "Stabilization Policies in Developing Countries with a Parallel Market for Foreign Exchange"., IMF Staff papers, Vol. 37, No.3, (1990).
17. Bahmani Oskooee, M. "The Decline of the Iranian Rail During Post-Revolutionary Period: The Monetary Approach and Johansen¢s Co Integration Analysis"., Canadian Journal of Development Studies, Vol. 16, No. 2, (1995).
18. Bahmani Oskooee, M. "The Black Market Exchange Rate and Demand for Money in Iran"., Journal of Macroeconomics, Vol. 18, No. 3, (1996).
19. Bahmani Oskooee, M. "The Long-Run Relation Between a Black Market Exchange Rate and Trade Balance: Evidence From Iran"., Journal of Economic Studies, Vol. 26, No. 2, (1999).
20. Deleeuw , F., and E.M.Gramlich. "The Federal Reserve –MIT. Econometric Model". The Federal Reserve Bulletin, No. 54, (1968).
21. Edwards, S.Commodity Export Prices and Real Exchange Rate in Developing Countries; Coffee in Colombia.In S.Edwards L.Ahamed, eds. Economic Adjustment & Exchange Rate in Developing Countries. Chicago,University of Chicago Press., (1986)
22. Edwards, S. "Real and Monetary Determinations of Real   Exchange Rate Behaviour: theory and Evidence From Developing Countries"., Journal of Development Economics, No. 29, (1988).
23. Fardmanesh, M. "Dutch Disease Economic & The Oil Syndrome: An Empirical Study"., World Development, Vol.19, No.6, (1991).
24. Faruqee, H. "Long Run Deteminants of the Real Exchange Rate: A Stock Flow Perspective"., IMF Staff Papers, Vol. 42, No. 1, (1995).
25. Halpern & C. Wyplosz. "Equilibrium Exchange Rate in Transition Economies"., IMF Working Papers, No. 125, (1996).
26. Haque, Nadeem U., Lahiri, Kajal & Peter J. Montiel. "A Macroeconometric Model for Developing Countries"., IMF Staff Papers, Vol.37, No. 3, (1990).
27. Imad A. Mussa, "The Monetary Model of Exchange Rates Revisited"., Applied Financial Economics, No. 26, (1994).
28. J. Aron and I. A. Elbadawi, Determinants of the Real Exchange Rate in South Africa. Center for the Study of African Economics, Wps/16-97, Case Publishing. Oxford., 1997.
29. M. Doroudian. "Real Exchange Rate in Turkey"., IMF Working Paper, No.52, (2002).
30. M. Melvin. "The Choice of an Exchange Rate Systems and Macroeconomics Stability"., Journal of Money, Credit and Banking, Vol.17, No. 4, (1985).
31. Montiel, P.J. "Determinants of the Long-Run Equilibrium Real Exchange Rate, An Analytical Model"., (1999), www.worldbank.org/html/extph/exchrate/exchrate.htm
32. Pesaran, M. H. "The Iranian Foreign Exchange Policy and the Black Markefor Dollars"., International Journal of Middle East Studies,Vol.120, (1992).
33. R. Dornbusch. "Exchange Rate Economics"., Economic Journal, Vol.97, (1988).
34. Salehi-Esfehani, J. "Oil Export , Real Exchange Rate: Appreciation, and   Demand for Imports  in Nigeria"., Journal of Economic Development & Cultural Change, Vol.31(3), (1989).
35. Stephan S. Glub. "Oil Price and Exchange Rate"., The EconomicJournal, Vol.93, (Septemer 1983).
36. Terence C. Mills  &Eric. J. Pentecost. "Is there a Relationship between Real Exchange Rate Movements and the Out put Cycle?"., Economic Modelling, (2003).
37. Yavari, Kazem. "Long-Run Movements of the Parallel Market Premium in the Pre-Exchange Rate Unification Period in IRAN"., Iranian Economic Review, Vol.8, (2003).