نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو پژوهشکده اقتصاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

مناطق آزاد یا مناطق پردازش صادرات به عنوان راهکاری برای تغییر جهت کلی اقتصاد از درونگرایی به برونگرایی و تجارت آزاد، مورد استفاده اغلب کشورهای رو به رشد قرار گرفته است. این مقاله با دقت نظر روی این موضوع که منطقه آزاد یا پردازش صادرات در واقع یکی از ابزارهای راهبرد توسعه صادرات است، درصدد است تا با مطالعه تجربه ایجاد مناطق پردازش صادرات در سه کشور آسیایی کره جنوبی، چین و هند و همچنین تجربه در ایران، مقایسه­ای اجمالی میان اهداف، بستر شکل­گیری، محتوای سیاستهای انگیزشی و کمک این مناطق به توسعه صادرات در سه کشور یادشده و ایران انجام دهد. نتایج بررسی نشان می­دهد کشورهای کره جنوبی و چین راهکار مناطق آزاد را در چارچوب راهبردهای کلی توسعه اقتصادی خود بکار گرفته­اند و همین رمز موفقیت آنها بوده است. در حالیکه ایران هنگام تأسیس این مناطق از راهبرد توسعه مشخصی؛ بوی‍ژه توسعه صادرات، پیروی نمی­کرد و به رغم در نظر گرفتن سیاستهای انگیزشی مشابه کشورهای دیگر و حتی در مواردی بهتر از از آنها، تاکنون نتوانسته از مناطق آزاد به عنوان ابزارهای کارآمد توسعه صنعتی، افزایش صادرات و گسترش تجارت آزاد استفاده کند.

کلیدواژه‌ها

1. آهنگران، جعفر. آیین نامه اجرایی اخذ عوارض در مناطق آزاد تجاری- صنعتی ج.1.ایران، مصوبات سالهای 1373 تا 1377، در کتاب قانون و مقررات مناطق آزاد تجاری- صنعتی، نشر عیلام، (1383) .
2. آهنگران، جعفر. قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری- صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1372 مجلس شورای اسلامی و 1375 مجمع تشخیص مصلحت نظام، در کتاب قانون و مقررات آزاد تجاری- صنعتی، نشر عیلام، (1383).
3. آهنگران، جعفر. مقررات اشتغال نیروی انسانی، بیمه و تأمین اجتماعی در مناطق آزاد تجاری- صنعتی ج.1.ایران، تصویب نامه­های سالهای 1374 تا 1376، در کتاب قانون و مقررات مناطق آزاد تجاری- صنعتی، نشر عیلام، (1383).
4. التجایی، ابراهیم. «بررسی یک الگوی تجارت خارجی مطلوب برای ایران». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران،‌ (1378).
5. دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری- صنعتی ایران. برنامه توسعه مناطق آزاد تجاری- صنعتی ایران؛ خلاصه تحلیلی گزارش عملکرد 80-1372، گزارش چاپ نشده، (1381).
6. دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد تجاری- صنعتی. خلاصه گزارش عملکرد مناطق آزاد ایران: 1380 تا 1383، گزارش چاپ نشده، (1384).
7. سازمان منطقه آزاد کیش. کیش: الگوی ملی، گزارش عملکرد 83-1380، گزارش چاپ نشده.
8. قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (72-1368).
 
9. Amirahmadi, Hooshang and Weiping Wu. Export Processing Zones In Asia, in the Asian Survey, Vol.35, No.9, (1995), pp.828-849.
 
10. Aradhna Aggrawal, Export Processing Zones in India: Analysis of the Export Performance, WP No 148, ICRIER, (2004).
 
11. Armas Blanco, and Mustapha Sadni-jallab, A Review of the Role and Impact of Export Processing Zones in World Trade: The Case of Mexico, Documents de Travail Working Papers, W.P. 02-07, (2002).
 
12. Feenstra, Robert C. and Gordon H. Hanson, Ownership and Control in Outsourcing to China, University of California and National Bureau of Economic Research, (2003).
 
13. International Labour Organization (ILO), Database on Export Processing Zones, International Labour Office, (2003).
 
14. International Labour Organization (ILO), Database on Export Processing Zones (Revised), International Labour office, WP. 251, (2007).
 
15. Jayanthakumaran Kankesu, "Benefit-Cost Appraisals of Export Processing Zones: A Survey of the Literature"., Development Policy Review, Vol 21, (2003), pp. 51-65.
 
16. Wenger Vieli Belser Beijing Office, Special Economic Areas of China and WTO – Will the Privileges Survive?, (2003).