نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران

2 دانشجوی دکتری اقتصاد نفت و گاز، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران

چکیده

پیچیدگی صادراتی از حیث تولید و صادرات کالاهای پیچیده‌تر و با ارزش افزوده بالاتر و همچنین آزادی اقتصادی از مسیر بهبود تکنولوژی، افزایش تخصص و تشویق ابداع، می‌‌تواند بر رشد اقتصادی کشورها اثرگذار باشد. مطالعه حاضر به بررسی اثرات پیچیدگی صادراتی کالا و آزادی اقتصادی به عنوان عوامل موثر بر رشد اقتصادی در منتخبی از کشورهای صادرکننده نفت، می‌پردازد. برای این منظور، در ابتدا شاخص پیچیدگی صادراتی کالا طی دوره 1998 تا 2017براساس روش هاسمان و همکاران (2007) محاسبه شده است. نتایج نشان می‌دهد به دلیل سهم بالای نفت در سبد صادراتی، پیچیدگی صادراتی کالایی اکثر کشورهای منتخب به نسبت پایین است. با‌این‌حال این شاخص با ضریب 41/0 اثر مثبت و معنی‌داری بر رشد اقتصادی کشورها دارد. همچنین شاخص آزادی اقتصادی اکثر کشورهای منتخب، نزدیک به میانگین جهانی است و اثر آن بر رشد اقتصادی با ضریب 06/0 مثبت و معنی‌دار است. سایر متغیرهای کنترلی تحقیق شامل سرمایه انسانی، توسعه مالی و تشکیل سرمایه ناخالص نیز مورد تایید آماری قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق، لزوم برنامهریزی در راستای افزایش پیچیدگی صادرات را تایید می‌کند که برای این منظور، ضمن تولید و صادرات کالاهای پیچیدهتر، توسعه صنایع پایین‌دستی صنعت نفت ‌و ‌گاز با قابلیت تولید کالاهای پیچیده‌تر و ارزش افزوده بالاتر، می‌تواند در دستور کار قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

آذربایجانی، کریم و همکاران (1392)، «تاثیر متنوع سازی صادرات، توسعه مالی و آزادسازی تجاری بر رشد اقتصادی کشورهای D8»، اولین همایش الکترونیکی ملی چشم‌انداز اقتصاد ایران، صفحه 10-26.
اصغرپور، کریم و همکاران (1390)، «تاثیر فساد اداری بر نرخ پس‌انداز ناخالص ملی کشورهای منطقه MENA رهیافت داده‌های تابلویی پویا»، فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، سال اول، شماره 3، صفحه 99-121.
احمدیان، مریم (1390)، بررسی و نقد شاخص‌های جهانی آزادی اقتصادی (بنیاد هریتیج و موسسه فریزر)، تهران: انتشارات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
اسماعیل‌نیا، علی‌اصغر و شهرام وصفی اسفستانی (1395)، «تاثیر امنیت بر رشد اقتصادی در ایران و برخی از کشورهای منتخب»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، سال شانزدهم. شماره 61، صفحه 127-154.
بهرامی، جاوید و یوسف حسین‌پور (1396)، «پیچیدگی صادرات غیرنفتی ایران و عوامل تعیین‌کننده آن در کشورهای در حال توسعه»، فصلنامه پژوهش‌های بازرگانی، شماره 82، صفحه 95-122.      
پژم، مهدی و مصطفی سلیمی‌فرد (1394)، «بررسی تاثیر شاخص پیچیدگی اقتصادی بر رشد اقتصادی در 42 کشور برتر در تولید علم»، مجله اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، سال دوم، شماره 10، صفحه 16-38.
خلیل‌زاده، محمد و البرز حاجی‌خانی (1394)، «بررسی برآورد تابع تقاضای مصرف گاز در کشورهای مختلف توسعه یافته با استفاده از روش پانل دیتا»، مجله مطالعات کمی در مدیریت، سال ششم، شماره 21، صفحه 89-108.
رحمانی، تیمور و همکاران (1392)، «بررسی تاثیر آزادی اقتصادی بر نوسانات اقتصادی کشورهای منتخب در حال توسعه»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی کاربردی، سال اول، شماره3، صفحه 131-150.
شریفی رنانی، حسین و همکاران (1392)، «بررسی تاثیرات آزادسازی اقتصادی بر شاخص‌های کلان اقتصادی در ایران: با تاکید بر آزادسازی تجاری»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره 4، شماره 10، صفحه 29-58.
کاظمی‌نژاد، مرضیه و همکاران (1382)، ارزیابی اقتصاد ایران با رویکرد شاخص آزادی اقتصادی هریتیج، تهران: انتشارات موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
کریمی تکانلو، زهرا، جعفر حقیقت و جواد بخشی‌پور (1395)، «بررسی اثر رقابت وارداتی بر بهره‌وری کل عوامل تولید صنایع ایران، «تحقیقات اقتصادی»، دوره 51، شماره 4، صفحه 909-927.
Arellano, M., and Bond, S. (1991), “Some Tests of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and an Application to Employment Equations”, The Review of Economic Studies, 58(2), 277-297.
Asandului, L., Iacobuta, A., and Cautisanu, C. (2016), “Modelling Economic Growth Based on Economic Freedom and Social Progress”, European Journal of Sustainable Development, 5(3), 229-238.
Baltagi, B.H. (2005), Econometrics of Panel Data; John Wiley and Sons Ltd, The Atrium, Southern Gate, Chichester, England.
Bayudan-Dacuycuy, C., and Lim, J. A. Y. (2017), “Export Sophistication, Export-Led Growth and Product Space: Evidence from Selected Asian Economies”, Journal of Asian and African Studies, 52(1), 3-20.
Cebula, R., Clark, J. R., and Mixon, F. (2012), The Impact of Economic Freedom on per capita Real GDP: a study of OECD nation, Journal of Regional Analysis and Policy, 43(1), 34-41.
Compton, R. A., Giedeman, D. C., and Hoover, G. A. (2011), “Panel Evidence on Economic Freedom and Growth in the United States”, European Journal of Political Economy, 27(3), 423-435.
De Haan, J., and Sturm, J. E. (2000), “On the Relationship between Economic Freedom and Economic Growth”, European Journal of Political Economy, 16(2), 215-241.
Du, J., Li, W., Lin, B., and Wang, Y. (2018), “Government Integrity and Corporate Investment Efficiency”, China Journal of Accounting Research, 11(3), 213-232.
Dogruel, S., and Tekce, M. (2011), “Trade Liberalization and Export Diversification in Selected MENA Countries”, Topics in Middle Eastern and North African Economies, 13.
Fortunato, P., and Razo, C. (2014), “Export Sophistication, Growth and the Middle-income Trap”, Transforming Economies: Making Industrial Policy Work for Growth Jobs, And Development.
Friedman, M. (2009), Capitalism and Freedom, University of
Chicago press.
Gwartney, J., and Lawson, R. (2003), “The Concept and Measurement of Economic Freedom”, European Journal of Political Economy, 19(3), 405-430.
Hausmann, R., Hwang, J., and Rodrik, D. (2007), “What you Export Matters”, Journal of Economic Growth, 12(1), 1-25.
Hanke, S. H., and Walters, S. J. (1997), “Economic Freedom, Prosperity, and Equality: A Survey”, Cato J., 17, 117.
Heritage Foundation (2018). Index of Economic Freedom Report.
Lall, S., Weiss, J., and Zhang, J. (2006), “The “Sophistication” of Exports: A New Trade Measure”, World development, 34(2), 222-237.
Li, A. X. (2015), “State‐Society Synergy and Export Sophistication”, Economics and Politics, 27(3), 433-458.
Madan, A. (2002), “The Relationship between Economic Freedom and Socio-Economic Development”, University Avenue Undergraduate Journal of Economics, 7(1), 6.
Mahmoudzadeh, M., and Shadabi, L. (2012), “Inflation and Trade Freedom: An Empirical Analysis”, World Applied Sciences Journal, 18(2), 286-291.
Miller, T., and Kim, R. (2017), Index of Economic Freedom, The Heritage Foundation in partnership with The Wall Street.
Mishra, S., Lundstrom, S., and Anand, R. (2011), “Service Export Sophistication and Economic Growth”, The World Bank.
North, D. C. (1993), “The paradox of the West”, Economics Working Paper Archive, Washington University—St. Louis, Missouri.
Rodrik, D. (2006), “What's so Special about China's Exports?”, China and World Economy, 14(5), 1-19.
Ruben, D. (2014), Middle Income Trap and Export Sophistication, Master thesis nominated to obtain the degree of Master of Science in Economics, Ghent University.
Tang, V. T. (2019), Export Sophistication and Bilateral Trade in Mauritius: An Extended Gravity Model Approach, In Development and Sustainable Growth of Mauritius (pp. 141-170), “Palgrave Macmillan, Cham.
Weldemicael, E. (2012), “Determinants of Export Sophistication”, The University of Melbourne.
Wu, C. (2011), “Economic Freedom, Economic Growth, and China”. Chinese Economy, 44(5), 104-119.
Zheng, H. H., and Wang, Z. X. (2019), “Measurement and Comparison of Export Sophistication of the new Energy Industry in 30 Countries During 2000–2015”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 108, 140-158.